Agenda item

I ddiweddaru’r Pwyllgor ar weithrediad y Gwasanaeth Ynni Newydd yn ogystal â’r gwaith Newid Hinsawdd.

Derbyn yr adroddiad oedd yn darparu trosolwg o waith y gwasanaeth Ynni Newydd yn ogystal â’r gwaith Newid Hinsawdd.

 

Derbyniwyd rhagair gan yr Aelod Cabinet Tai ac Eiddo a gyfeiriodd at waith tîm o Swyddogion yn y Gwasanaeth Eiddo sy’n ceisio lleihau ôl troed carbon y Cyngor. Nododd eu bod wedi profi llwyddiannau ac o ganlyniad, wrth greu’r Cynllun Gweithredu Tai, roedd awydd i helpu trigolion a’r cyhoedd yng Ngwynedd drwy gynnig cymorth a chefnogaeth ymarferol. O ganlyniad eglurwyd bod y Gwasanaeth Cadwraeth Ynni Newydd wedi cael ei sefydlu. Dan arweiniad y Rheolwr Ynni a Gwasanaethau Masnachol credwyd bod y gwasanaeth hwn wedi llwyddo. Mynegwyd balchder yn y gwaith a phwysleisiwyd pwysigrwydd lledaenu’r neges am y gwaith da sy’n cael ei wneud gan y tîm.

 

Mynegodd y Pennaeth Tai ac Eiddo ei diolch am y cyfle i adrodd am weithgareddau’r Gwasanaeth Ynni Newydd i’r Pwyllgor. Nododd y bydd yr adroddiad yn cyfeirio at y daith o sefydlu’r gwasanaeth a’r hyn sydd wedi ei gyflawni hyd yma yn ogystal â’r gwaith sydd ar y gweill. Mae’r adroddiad yn cyfeirio at sut mae cynllun rheoli carbon y Cyngor yn plethu efo’r gwaith ar y cynllun newid hinsawdd y mae’r Cyngor wedi ei ymrwymo iddo.

 

Cyflwynwyd yr adroddiad gan y Rheolwr Ynni a Gwasanaethau Masnachol gan gyfeirio at brif negeseuon yr adroddiad. Nodwyd bod dwy ran i’r adroddiad, bydd y rhan gyntaf yn cyfeirio at y Gwasanaeth Ynni Newydd a’r ail ran yn cyfeirio at y Cynllun Rheoli Carbon a’r gwaith sydd wedi ei wneud dros y deuddeg mlynedd diwethaf.

 

Tywyswyd y Pwyllgor drwy’r adroddiad gan dynnu sylw at y gwaith o ddatgarboneiddio tai a’r help sydd ar gael gan y Cyngor tuag at dlodi tanwydd. Nodwyd bod y wybodaeth yn yr adroddiad megis y graffiau yn drawiadol am eu bod yn dangos difrifoldeb y sefyllfa yng Ngwynedd a chyfeiriwyd at aneffeithlonrwydd ynni mwyafrif o dai'r Sir. Manylwyd am y cynlluniau megis Nyth ac ECO a’r taliadau sydd ar gael i gynnig cymorth i bobl Gwynedd a thrigolion sydd ar fesuryddion rhagdalu.

 

Ychwanegwyd bod y tîm yn ceisio sicrhau bod pobl y Sir yn hawlio popeth sydd ar gael iddynt ac yn gwneud gwaith o gyfeirio unigolion at y cynlluniau priodol. Rhagdybiwyd y bydd y galw ar y tîm yn cynyddu o ganlyniad i gostau tanwydd cynyddol ac mai amser a ddengys a yw’r hyn sydd ar gael gan y tîm yn ddigonol i anghenion pobl Gwynedd. Nodwyd bod hafan newydd ar gyfer tlodi ar wefan y Cyngor yn cynnwys gwybodaeth defnyddiol am y gefnogaeth sydd ar gael.

 

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn gan aelodau:-

 

·         Diolchwyd am adroddiad arbennig a broliwyd y cynnwys manwl.

·         Mynegwyd sylw ei bod yn fwy costus i fod ar fesuryddion rhagdalu ond mai hwn yw’r opsiwn fwyaf fforddiadwy i amryw yn y Sir am nad oes angen talu lwmp swm yn chwarterol.

·         Cyfeiriwyd at ECO 4 a’r grantiau sydd ar gael i insiwleiddio tai er mwyn arbed ynni. Pryderwyd y gall lleithder ddatblygu mewn eiddo o ganlyniad i waith insiwleiddio a holwyd os oes rywun o’r Cyngor yn cynnal ymweliadau er mwyn sicrhau bod y deunyddiau a ddefnyddiwyd gan gwmnïau yn addas. Holwyd hefyd a yw’r cwmnïau a ddefnyddir yn lleol, o Wynedd neu Ogledd Cymru.

·         Mynegwyd ei fod yn gyfle da i hybu cydweithio ac i’r Cyngor ddenu prentisiaid neu hyrwyddo cyfleoedd am swyddi. Credwyd y byddai yn dda gallu cynnig cyfleoedd i’r ifanc ac i gyfrannu at y gwaith newid hinsawdd.

·         Gofynnwyd beth yw criteria'r grantiau gan holi os oes help i’r rhai sy’n talu biliau yn chwarterol.

·         Nodwyd bod y ffigyrau a nodwyd yn yr adroddiad yn galonogol iawn fel y 349 o gyfeiriadau i ECO 3. Canmolwyd y cynllun Nyth sydd wedi helpu i gynhesu eiddo trigolion a’i gwneud yn fwy ynni effeithlon yn ogystal â chynnig cyngor. Nodwyd bod y rhain yn gynlluniau sydd â budd sylweddol i iechyd a llesiant trigolion y Sir yn ogystal â lleihau eu biliau.

·         Gwiriwyd y ffigwr o alwadau a chyfeiriadau Nyth gan nodi bod yr adroddiad yn cyfeirio at 55 o gyfeiriadau allan o 257 o alwadau mewn un rhan ond yna yn cyfeirio at 257 o gyfeiriadau mewn rhan arall.

·         Holwyd os yw unigolyn wedi derbyn cymorth drwy’r cynllun Nyth yn y gorffennol a yw’r Cyngor yn cysylltu gyda hwy eto ac a oes help pellach ar gael.

·         Gofynnwyd a yw’r rhai sy’n derbyn lwfans person sengl treth Cyngor yn gymwys am y cynllun.

·         Credwyd bod angen edrych ar dai yn eu cyfanrwydd gan nodi nad oes llawer o werth i wella boeleri a gwresogyddion os oes ffenestri o safon gwael mewn eiddo.

·         Gwnaethpwyd sylw bod unigolion sy’n gweithio bellach hefyd yn wynebu tlodi ac weithiau yn dlotach na’r rhai sy’n derbyn budd-daliadau. Pwysleisiwyd bod angen helpu’r garfan yma o’r boblogaeth.

·         Credwyd bod y cynnydd yng nghostau tanwydd wedi dychryn llawer o bobl ac y bydd galw uwch ar wasanaethau eraill fel yr ambiwlans o ganlyniad i hynny. Pryderwyd y bydd ymdrech trigolion y Sir i arbed costau ynni yn arwain at gymryd risgiau o fewn y cartref.

·         Holwyd beth mae sefydliadau Hydro sydd i’w gweld mewn lleoliadau fel Llanberis, Maentwrog a Tanygrisiau yn ei gyfrannu ac os oes modd iddynt gyfrannu neu gynnig cymorth i bobl Gwynedd.

·         Mynegwyd pryder am rai cwmnïau sy’n ychwanegu cost ar filiau trydan sy’n hwyr ac o fewn wythnos yn eu cyfeirio at gwmni dyled.

 

Mewn ymateb i’r sylwadau uchod a chwestiynau gan aelodau, nodwyd:-

 

·         Bod pob math o bobl yn cysylltu am gymorth ond bod y rhan helaeth ar fesuryddion rhagdalu a bod y mwyafrif o’r help sydd ar gael ar gyfer y bobl hyn. Cadarnhawyd bod y tariff yn dueddol o fod yn uwch i drigolion sydd ar fesuryddion rhagdalu.

·         Nodwyd bod llawer o broblemau yn bodoli efo’r hen gynlluniau Arbed 1 ac Arbed 2. Eglurwyd bod gwefan y Cyngor yn rhestru pedwar o gontractwyr sydd wedi eu gwirio ac y gellir cyfeirio pobl yma. Adroddwyd mai’r Llywodraeth sydd yn ariannu’r cynlluniau a bod y contractwyr yn cael eu talu ar yr amod eu bod nhw wedi gwella EPC yr eiddo dan sylw. Nid yw’n debygol y bydd y Cyngor yn cynnal ymweliadau i fonitro am ei fod yn gytundeb rhwng y contractwr a’r unigolyn. Cadarnhawyd bod un o’r pedwar cwmni o Ynys Môn ond nid yw’r un ohonynt o Wynedd am eu bod yn gwmnïau mawr, arbenigol. Ychwanegwyd efallai y bydd cyfleoedd yn y dyfodol i hybu’r cynllun a denu mwy o gontractwyr ar ôl asesu’r galw. Nodwyd bod cyfarfodydd misol efo’r contractwyr yn cael eu cynnal.

·         Nodwyd bod y mwyafrif o’r cynlluniau ar gael i’r sawl sydd ar fesuryddion rhagdalu ond bod taliadau fel DAF (cronfa cymorth ddewisol) ar gael ar gyfer y sawl sy’n talu biliau’n chwarterol. Ychwanegwyd bod y wybodaeth ar sut i wneud cais wedi ei nodi ar wefan Cyngor Gwynedd.

·         Nododd y Rheolwr Ynni a Gwasanaethau Masnachol y byddai’n gwirio’r ffigyrau Nyth yn yr adroddiad ac yn cysylltu efo’r Cynghorydd dan sylw i gadarnhau gan ei fod wedi derbyn y ffigyrau yn uniongyrchol gan Nyth. Adroddwyd o hyn ymlaen fel rhan o adroddiad monitro perfformiad y gwasanaeth byddant yn adrodd ar y gwaith sydd wedi ei gwblhau a’r tai sydd wedi eu gwella.

·         Adroddwyd bod Nyth fel arfer yn gwneud un ymweliad yn unig ond nad oes dim yn rhwystro unigolion rhag ceisio am help o dan y cynllun ECO os wedi derbyn cymorth Nyth yn y gorffennol, cyn belled ag y bo lle i wella EPC yr eiddo.

·         Credwyd nad yw’n broblem i dderbynwyr lwfans person sengl treth Cyngor dderbyn cymorth gan Nyth ond byddant yn sicr yn gymwys o dan y cynllun ECO. Adroddwyd bod yr Adran yn dueddol o gyfeirio mwy o unigolion at ECO.

·         Nodwyd mai’r nod yw ceisio helpu gymaint o bobl a fu’n bosib, yn enwedig o dan ran o’r cynllun ECO Flex fydd yn cychwyn un ai yn yr Hydref neu ar ôl y Nadolig. Bydd hwn yn hyblyg er mwyn cynnwys amryw o bobl.

·         Adroddwyd efallai bydd cynllun ychwanegol yn cael ei greu; cynhelir trafodaethau efo Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru sydd efo rhywfaint o gyllideb i’r pwrpas yma. Nodwyd yn anffodus nad oes cynllun erioed wedi bodoli i helpu i wella a newid ffenestri eiddo, efallai ei fod yn rhywbeth y gall y Cyngor edrych fewn iddo.

·         Ychwanegwyd y bydd lle i ddiweddaru’r adroddiad gan fod datblygiadau yn digwydd yn sydyn ac y byddai’r adroddiad yn adroddiad byw fydd yn cael ei ddatblygu.

·         Mewn ymateb i sylw am ail agor llefydd tân sydd wedi cael eu cau mewn tai cymdeithasol, nodwyd yn anffodus bod llefydd tân agored yn creu allyriadau carbon.

·         Adroddwyd bod ffactor carbon trydan wedi lleihau o gymharu â 10 mlynedd yn ôl yn bennaf oherwydd yr ynni adnewyddol fel Hydro, solar a melinau gwynt. Nodwyd bod astudiaeth yn cael ei gynnal yn Nhanygrisiau i weld os oes modd darparu’r trydan lleol o’r Hydro i’r tai. Eglurwyd bod rhwystrau e.e. yr angen i bob un o’r tai fod efo’r un cyflenwr trydan, ond ei fod yn waith sy’n mynd yn ei flaen ar hyn o bryd.

·         Eglurwyd bod gwaith yn cael ei gynnal gan y Bwrdd Uchelgais o safbwynt ‘Smart Networks’ sy’n edrych mewn i drydan lleol i bobl leol a bod adroddiadau yn cael eu cynhyrchu ar hyn o bryd. Cynhelir y gwaith hwn ar draws Gogledd Cymru.

 

Diolchodd y Pennaeth Tai am yr holl ymholiadau a’r cyfle i rannu’r adroddiad efo’r Pwyllgor. Mynegwyd awydd i ddod yn ôl yn y dyfodol agos er mwyn darparu diweddariad pellach ar y cynlluniau i Aelodau’r Pwyllgor.

 

Adroddwyd y bydd y wybodaeth gafodd ei rannu heddiw yn cael ei roi ar Fewnrwyd yr Aelodau fel y gall yr Aelodau rannu’r wybodaeth efo’u hetholwyr. I gloi nodwyd bod yr Adran yn gwneud eu gorau i helpu gymaint â fu’n bosib o bobl Gwynedd dros y gaeaf nesaf ac yn gobeithio gall y cynlluniau fel y cynllun ECO 4 roi cymorth i amrediad eang o drigolion y Sir.   

 

PENDERFYNIAD

Derbyn yr adroddiad oedd yn darparu trosolwg o waith y gwasanaeth Ynni Newydd yn ogystal â’r gwaith Newid Hinsawdd.