Rhaglen, penderfyniadau a chofnodion

Derbyn unrhyw ymddiheuriadau am absenoldeb.

Derbyniwyd ymddiheuriadau gan y Cynghorwyr John Brynmor Hughes, Elin Hywel, Kim Jones, June Jones, Meryl Roberts ac Elfed Williams.

Bydd y Cadeirydd yn cynnig y dylid llofnodi cofnodion y cyfarfod blaenorol o’r Cyngor a gynhaliwyd ar 1 Rhagfyr, 2022 fel rhai cywir.

Llofnododd y Cadeirydd gofnodion y cyfarfod o’r Cyngor a gynhaliwyd ar 1 Rhagfyr, 2022 fel rhai cywir.

Derbyn unrhyw ddatganiadau o fuddiant personol.

Datganodd y Swyddog Monitro fuddiant personol yn eitem 7 - Adolygiad Blynyddol – Polisi Tâl y Cyngor 2023/24, ar ran y prif swyddogion oedd yn bresennol, gan fod yr adroddiad yn ymwneud â’u cyflogau.

Roedd o’r farn bod gan y swyddogion fuddiant o sylwedd, ac ynghyd â’r ddau Gyfarwyddwr Corfforaethol, Y Pennaeth Cyllid Statudol, y Pennaeth Tai ac Eiddo, Y Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth a’r Pennaeth Economi a Chymuned, gadawodd y Swyddog Monitro'r cyfarfod yn ystod y drafodaeth ar yr eitem, gan nad oeddent angen bod yn bresennol i gynghori.  Arhosodd y Prif Weithredwr i mewn yn y cyfarfod i gynghori.

Derbyn unrhyw gyhoeddiadau gan y Cadeirydd.

 Cydymdeimlwyd â theulu’r cyn-gynghorydd Caerwyn Roberts, a fu farw’n ddiweddar, a rhoddwyd teyrnged iddo gan yr Arweinydd, y Cynghorydd Dyfrig Siencyn. 

Cydymdeimlwyd â’r canlynol hefyd:-

·         Teulu’r cyn-gynghorydd Dafydd Thomas, Penmorfa, a fu’n aelod o’r Cyngor hwn a’r cyn-Gyngor Sir Gwynedd am sawl blwyddyn.

·         Steffan Jones, Pennaeth Priffyrdd, Peirianneg ac Ymgynghoriaeth Gwynedd, ar golli ei Dad.

·         Teulu Syr Meuric Rees, Escuan, Tywyn, cyn-Arglwydd Raglaw Gwynedd a fu farw ddoe.

Nodwyd hefyd bod y Cyngor yn dymuno cofio am bawb o fewn cymunedau’r sir oedd wedi colli anwyliaid yn ddiweddar.

Ymdawelodd y Cyngor fel arwydd o barch a choffadwriaeth.

Llongyfarchwyd syrffiwr o Wynedd oedd wedi creu hanes drwy ddod yn bencampwr byd syrffio cyntaf Cymru.  Enillodd Llywelyn 'Sponge' Williams fedal aur i Gymru ym Mhencampwriaethau Para Syrffio'r Byd ISA 2022 yng Nghaliffornia.

Estynnwyd llongyfarchiadau hefyd i Dr Kathryn Whittey o Lanelltyd, yn un o 180 o ferched a ddewiswyd o 25 gwlad gan Homeward Bound, i deithio i Antarctica gydag arweinwyr benywaidd mewn gwyddoniaeth, sydd wedi ymrwymo i arwain, dylanwadu a chyfrannu at gynaliadwyedd ein planed.

Nodi unrhyw eitemau sy’n fater brys ym marn y Cadeirydd fel y gellir eu hystyried.

Dim i’w nodi.

Ystyried unrhyw gwestiynau y rhoddwyd rhybudd priodol ohonynt o dan Adran 4.19 y Cyfansoddiad.

(Cyhoeddwyd atebion ysgrifenedig yr Aelodau Cabinet i’r cwestiynau ymlaen llaw.)

(1)     Cwestiwn Y Cynghorydd Richard Glyn Roberts

“Pa drefniadau a wnaed gan yr Adran Addysg i sefydlu faint yn union o blant Gwynedd sy’n cael addysg drwy gyfrwng y Saesneg?”

Ateb – Aelod Cabinet Addysg, y Cynghorydd Beca Brown

“Mae’n braf derbyn cwestiynau fel hyn achos mae’n gyfle i mi allu datgan a’ch atgoffa unwaith eto pa mor unigryw ac arloesol ydi ein sefyllfa ni yn y sir yma.  Mae cyd-destun Gwynedd, wrth gwrs, yn wahanol i’r mwyafrif llethol o siroedd Cymru yn yr ystyr bod ein hysgolion ni yn bodoli o fewn cyd-destun sy’n gydnaws â’n nod o sicrhau dwyieithrwydd i bawb.  Mae’r ddwy iaith yn gyfrwng dysgu i wahanol raddau, ac oherwydd hynny, wrth gwrs, mae holl blant Gwynedd yn cael addysg drwy gyfrwng y Gymraeg a’r Saesneg, sy’n sefyllfa unigryw ac yn glod i weledigaeth Gwynedd ers blynyddoedd lawer erbyn hyn.”

Cwestiwn Atodol y Cynghorydd Richard Glyn Roberts

“O ystyried nad oes yna unrhyw ddisgyblion yn astudio o leiaf 3 pwnc Cyfnod Allweddol 4 drwy gyfrwng y Gymraeg, oni bai am Gymraeg, yn Ysgol Friars, a bod y sefyllfa rhywbeth yn debyg yn Ysgol Tywyn, a bod yna nifer nid ansylweddol o ddisgyblion mewn ysgolion eraill, Dyffryn Nantlle, er enghraifft, nad ydyn nhw’n astudio o leiaf 3 pwnc Cyfnod Allweddol 4 drwy gyfrwng y Gymraeg, a fyddai’n deg dweud bod yna rai cannoedd o blant yn ysgolion uwchradd Gwynedd sy’n gallu osgoi addysg Gymraeg yn gyfan gwbl, ac mae’n debyg mai Saesneg fyddai iaith addysg y rheini?”

Ateb – Aelod Cabinet Addysg, y Cynghorydd Beca Brown

“O ran osgoi’r Gymraeg, o ystyried bod y Gymraeg yn rhywbeth sy’n mynd y tu hwnt i wersi ac yn digwydd mewn cyfnodau bugeiliol, gwasanaethau, chwaraeon, ac ati, rwy’n meddwl ei bod yn anodd iawn iawn i rywun osgoi’r Gymraeg mewn unrhyw ysgol yng Ngwynedd.

Fel y gwyddom i gyd, mae gennym 2 ysgol uwchradd yng Nghategori 3 Trosiannol yn y sir, ac mae yna waith caled yn digwydd yn y fan honno er mwyn gwella’r ddarpariaeth yn yr ysgolion hynny.  Mae yna Swyddog Datblygu’r Gymraeg wedi ei chyflogi yn Ysgol Friars.  Mi fuaswn yn tynnu sylw at y ganran sydd, efallai, y mesurydd mwyaf pendant sydd gennym o ran nifer y plant sy’n medru’r Gymraeg yng Ngwynedd, ac mae 88% o’r plant rhwng 5 ac 15 oed yn medru’r Gymraeg o gymharu â 64% o’r boblogaeth gyffredin, sy’n dangos llwyddiant addysg Gymraeg y sir, ond wrth gwrs, mae angen gweithio hefo’r ysgolion a nodwyd a gweithio ar draws y sector yn gyffredinol.  Dyna pam bod Fforwm Iaith newydd ei sefydlu er mwyn cadw’r CSGA (Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg) ar drac, a dyna pam bod yna Grŵp Tasg a Gorffen yn ymchwilio i mewn i’r ddarpariaeth bresennol ar draws y sector uwchradd i gyd.  Hefyd, dyna pam rydw i’n edrych ymlaen yn arw i weld beth fydd y canfyddiadau a ddaw o’r gwaith ymchwil hynny, ac  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 6.

Cyflwyno adroddiad Cadeirydd y Pwyllgor Penodi Prif Swyddogion.  

Cymeradwyo argymhelliad y Pwyllgor Penodi Prif Swyddogion i fabwysiadu’r Polisi Tâl ar gyfer 2023 / 24.

Cyflwynodd Cadeirydd y Pwyllgor Penodi Prif Swyddogion, y Cynghorydd Dafydd Meurig adroddiad yn argymell i’r Cyngor gymeradwyo argymhelliad y Pwyllgor Penodi Prif Swyddogion i fabwysiadu’r Polisi Tâl ar gyfer 2023/24.

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau gyflwyno sylwadau a gofyn cwestiynau. 

Nododd aelod na allai gefnogi’r argymhelliad gan fod rhai prif swyddogion yn llawer llai parod eu cymorth nag eraill.  Nododd ei rhwystredigaeth hefyd bod Galw Gwynedd yn aml yn methu rhoi galwadau drwodd i’r adrannau gan fod neb yn ateb.

Holwyd sut y daethpwyd i’r casgliad bod risg i allu’r Cyngor i recriwtio a chadw i rai swyddi uwch swyddogion.  Mewn ymateb, eglurwyd:-

·         Bod y Pwyllgor Penodi Prif Swyddogion wedi ystyried dau adroddiad dros gyfnod o 3 blynedd yn edrych ar y lefel risg, gan edrych ar faint o swyddi sydd wedi bod ar gael mewn awdurdodau eraill ac mewn sefydliadau cyhoeddus eraill.

·         Nad oedd yna unrhyw ymgeisydd allanol ar y 7 rhestr fer fwyaf diweddar am swydd pennaeth yng Nghyngor Gwynedd.  Nid oedd hynny i ddweud nad oedd y rhai a benodwyd i’r swyddi yn gwneud gwaith ardderchog, ond roedd y Cyngor yn methu denu ymgeiswyr allanol o gwbl.

·         Bod y Cyngor yn cystadlu, nid yn unig yn erbyn cynghorau eraill, ond yn erbyn sefydliadau cyhoeddus eraill a sefydliadau cenedlaethol, a phe na lwyddid i ddenu neb i mewn, bod risg gwirioneddol o fethu gweithredu ar y lefel yma.

·         Er bod yr adroddiad hwn yn ymwneud yn benodol â swyddi prif swyddogion, ei bod yn galonogol gallu adrodd bod £1.7m ychwanegol yn cael ei gynnig yn y gyllideb eleni er mwyn ymdrin â chyflogau swyddi gofalwyr, a thrwy hynny gyfarch y risg sylweddol o fethu recriwtio yn y maes yma gobeithio.

PENDERFYNWYD cymeradwyo argymhelliad y Pwyllgor Penodi Prif Swyddogion i fabwysiadu’r Polisi Tâl ar gyfer 2023/24.

Cyflwyno adroddiad Arweinydd y Cyngor.

Mabwysiadu Cynllun Cyngor Gwynedd 2023-28.

Cyflwynodd yr Arweinydd, y Cynghorydd Dyfrig Siencyn, adroddiad yn gwahodd y Cyngor i fabwysiadu Cynllun Cyngor Gwynedd 2023-28.  Manylodd hefyd ar y cyd-destun gwleidyddol sy’n sail i’r holl gynllun.  Nododd:-

·         I gyflawni’r cynlluniau, bod rhaid cael adnoddau digonol, a bod y pwysau ariannol sylweddol ar y Cyngor o ganlyniad i chwyddiant a’r argyfwng costau byw yn cael effaith ar ein gallu i ddarparu gwasanaethau.

·         Y dymunai wneud yn berffaith glir mai cyfrifoldeb Llywodraeth San Steffan yn bennaf yw hyn, ond bod neges yma hefyd i’r Gweinidogion Llafur yng Nghaerdydd, sy’n rhannu’r un egwyddorion sylfaenol â ni, heblaw am y ffaith ein bod ni’n dymuno gweld ein cenedl yn rheoli ein gwlad ein hunain.

·         Bod y Gweinidogion yn Llundain yn sarhau Llywodraeth Cymru, ein setliad datganoledig a’n gweinidogion, ac yn ein trin gyda sen.  Roedd y ‘Levelling-Up Fund’ a’r ‘Shared Prosperity Fund’ yn enghreifftiau clir o hyn.  Rhoddwyd addewid i ni yn flaenorol y byddai Cymru yn derbyn ‘not one penny less of European money’, ond byddem yn derbyn £1.2bn yn llai dros y 3 blynedd nesaf.  Nid oedd yna unrhyw beth yn y ‘Shared Prosperity Fund’ sy’n fwy na’r hyn rydym ni’n haeddu – ein harian ni ydyw!

·         Y bu awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru yn paratoi am flynyddoedd ar gyfer gwneud buddsoddiad rhanbarthol ar gyfer y cyfnod wedi i’r cronfeydd Ewropeaidd ddod i ben, ond roedd Llywodraeth San Steffan wedi diystyru’r cynlluniau hynny yn llwyr.  Nid oedd ganddynt gynllun hirdymor ar gyfer dosbarthu’r arian, ac nid oedd yn glir sut roeddent yn dod i benderfyniad ar nifer o’r cronfeydd yma.

·         Y bu Cyngor Gwynedd yn ffodus o gael arian ar gyfer yr ardaloedd llechi, ond ni lwyddwyd i gael arian ar gyfer ffordd osgoi Llanbedr, ac roedd y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd, Lee Waters, yn ei gyhuddo o fynd y tu ôl i’r drefn ddatganoledig yn y cais i’r gronfa i gael ffordd osgoi i Lanbedr.  Nid oedd am ymddiheuro am hynny, gan mai ein harian ni ydoedd!

·         Y dymunai alw ar ei gyfeillion yn y Blaid Lafur yng Nghymru, sy’n rhannu’r un egwyddorion sylfaenol â ni o ran tegwch cymdeithasol, i sefyll i fyny am unwaith dros Gymru, a gwrthod mynd ar ofyn Llundain.

·         Iddo wneud datganiad yn y dyddiau diwethaf ynglŷn â gwyliau banc, a’i bod yn sarhaus mai Cymru yw’r unig ran o’r wladwriaeth ddatganoledig sydd heb yr awdurdod i benderfynu ar ei gwyliau banc ei hun.

Diolchodd yr Arweinydd i’r Rheolwr Gwasanaeth Cefnogi Busnes a’i dîm am y gwaith o baratoi Cynllun y Cyngor.

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau gyflwyno sylwadau a gofyn cwestiynau.  Codwyd y materion a ganlyn gan aelodau unigol:-

·         Nodwyd bod yr uchelgais a’r weledigaeth i’w gweld yn glir drwy’r cynllun cyfan.

·         Nodwyd bod yna ddyheadau clodwiw yma, ond dyheadau’n unig, a phwysleisiwyd y dylai cynllun gynnwys strategaeth, amserlen a meini prawf i fesur llwyddiant.  Mewn ymateb, eglurwyd bod yna brosiectau yma, ac y bydd yna fesuryddion ac adrodd yn ôl ar  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 8.

Cyflwyno adroddiad yr Aelod Cabinet Cyllid.

Derbyn yr adroddiad a chymeradwyo’r Strategaeth Gyfalaf ar gyfer 2023/24

Cyflwynodd  yr Aelod Cabinet Cyllid, y Cynghorydd Ioan Thomas, adroddiad yn rhoi trosolwg lefel uchel ar y modd y mae gwariant cyfalaf, ariannu cyfalaf a gweithgaredd rheolaeth trysorlys yn cyfrannu at ddarparu gwasanaethau cyhoeddus lleol.  ‘Roedd yr adroddiad hefyd yn rhoi trosolwg o sut y rheolir risgiau cysylltiedig, a’r goblygiadau i gynaliadwyedd ariannol yn y dyfodol.

Nododd aelod fod cyflwyniad diweddar Arlingclose, Ymgynghorwyr Rheolaeth Trysorlys y Cyngor, ar gyfer aelodau’r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio a’r Aelodau Cabinet wedi bod yn hynod fuddiol o safbwynt dealltwriaeth o’r maes cymhleth a thechnegol hwn, ac awgrymodd y byddai’n dda o beth petai holl aelodau’r Cyngor yn cael y cyfle i fynychu’r cyflwyniad blynyddol hwn. 

PENDERFYNWYD derbyn yr adroddiad a chymeradwyo’r Strategaeth Gyfalaf ar gyfer 2023/24.

Cyflwyno adroddiad yr Aelod Cabinet Cyllid.

1. Cymeradwyo’r argymhellion a gyflwynwyd gan y Cabinet, sef:-

(a) Sefydlu cyllideb o £317,880,310 ar gyfer 2023/24 i’w ariannu drwy Grant Llywodraeth o £227,842,930 a £90,037,380 o incwm o’r Dreth Cyngor (sy’n gynnydd o 4.95% ar dreth anheddau unigol).

(b) Sefydlu rhaglen gyfalaf o £67,780,150 yn 2023/24 i’w ariannu o’r ffynonellau a nodir yn Atodiad 4 i’r adroddiad.

2.  Nodi fod yr Aelod Cabinet dros Gyllid, drwy daflen benderfyniad dyddiedig 6 Ionawr 2023, wedi cymeradwyo cyfrifiad y symiau a ganlyn ar gyfer y flwyddyn 2023/24 yn unol â’r rheoliadau a luniwyd dan Adran 33 (5) o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992 (“Y Ddeddf”):-

(a) 56,182.77 yw’r swm a gyfrifwyd fel Sylfaen drethiannol Gwynedd yn unol â’r Rheoliadau Awdurdodau Lleol (Cyfrifo Sylfaen y Dreth Cyngor) (Cymru) 1995 fel y’i diwygiwyd fel ei sylfaen Dreth Cyngor am y flwyddyn.

(b) Rhan o ardal y Cyngor – Sylfaen drethiannol Cymuned –

sef y symiau a gyfrifwyd fel symiau Sylfaen y Dreth Gyngor ar gyfer y flwyddyn ar gyfer tai annedd yn y rhannau hynny o’i ardal lle bo un eitem arbennig neu fwy’n berthnasol.

3. Bod y symiau a ganlyn yn cael eu cyfrifo yn awr gan y Cyngor ar gyfer y flwyddyn 2023/24 yn unol ag Adrannau 32 i 36 o’r Ddeddf:-