Agenda item

Aelodau Cabinet – Y Cynghorwyr W.Gareth Roberts, Dilwyn Morgan a Gareth Thomas

 

I dderbyn yr adroddiadau isod  (ynghlwm):-

 

(A)       Gwasanaethau Anabledd Dysgu

(B)       Gwasanaethau Plant

(C)       Gwasanaeth Addysg

 

Cyflwynwyd - adroddiadau’r Aelod Cabinet Oedolion, Iechyd a Llesiant, yr Aelod Cabinet Plant a Theuluoedd a’r Aelod Cabinet Addysg yn manylu ar y gwasanaethau cyfredol ym maes Awtistiaeth a’r cynlluniau i’w datblygu dros y blynyddoedd nesaf.

 

Gan fod y gwaith yn digwydd ar draws nifer o wasanaethau ac yn cael eu cynllunio a’u cynnal gan 3 o adrannau’r Cyngor, cyflwynwyd adroddiadau ar wahân gan y 3 adran.

 

Ymhelaethodd yr Aelodau Cabinet a’r swyddogion ar gynnwys yr adroddiadau, gan hefyd ymateb i gwestiynau / sylwadau gan yr aelodau.

 

(A)     Gwasanaethau Anableddau Dysgu

 

Codwyd y prif bwyntiau a ganlyn:-

 

·         Mynegwyd pryder nad oedd anghenion oedolion sydd ag awtistiaeth, ond heb anableddau dysgu, yn cael eu cyfarch a bod awtistiaeth yn cael ei drafod o dan y gwasanaethau anabledd dysgu.  Nid oedd gan y mwyafrif o bobl sydd ag awtistiaeth anableddau dysgu ac ‘roedd symudiad bellach i edrych ar awtistiaeth fel cyflwr yn hytrach nag anabledd.  Hefyd, ‘roedd gan bawb gyfraniad i’w wneud, ac ‘roedd yn bwysig hybu sgiliau pob unigolyn.  Yn wyneb y ffaith bod y Bil Awtistiaeth yn mynd drwy Senedd Cymru ar hyn o bryd, byddai’n rhaid i’r Cyngor gymryd anghenion pobl ag awtistiaeth o ddifri’ ac mewn ffordd wahanol i’r ffordd y gwnaethpwyd hynny hyd yma.  Mewn ymateb, nodwyd bod y Gwasanaeth Anabledd Dysgu yn cymryd yr anghenion hyn o ddifri’.  Cadarnhawyd nad oedd awtistiaeth yn wasanaeth ar wahân o fewn yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant ar hyn o bryd ond y credid ei fod wedi ei leoli lle mae’r arbenigedd i ddelio gydag achosion eithaf cymhleth yn bodoli o fewn yr adran ar hyn o bryd a bod y rôl o gydlynu ar draws yr adran a’r cyswllt hefo adrannau eraill yn digwydd yn y fan honno.

·         Nodwyd bod yna ddiffyg cefnogaeth ar gyfer pobl sydd â chyflyrau llai dwys a llai hirdymor a phwysleisiwyd pwysigrwydd cefnogi oedolion cyn iddynt fynd yn ynysig neu i sefyllfa lle mae angen cymorth proffesiynol a meddyginiaeth arnynt.  Nodwyd hefyd bod ymyrraeth gynnar yn arbed arian yn y pen draw a chyfeiriwyd yn ogystal at ddiffyg arbenigwyr iechyd meddwl yn y Gwasanaeth Iechyd.

·         Mynegwyd y farn y dylai’r Cyngor gyflogi swyddog awtistiaeth fyddai’n bwynt cyswllt i deuluoedd ac yn gallu cydweithio gyda’r trydydd sector.  Awgrymwyd hefyd y dylid cynnwys gwybodaeth ar y wefan ynglŷn â pha adnoddau, grwpiau sydd ar gael.  Mewn ymateb, nodwyd y penodwyd gweithiwr cefnogol drwy’r Prosiect IAS fydd yn gweithio yng Ngwynedd.  Hefyd, fel y byddai’r gofynion yn newid a mwy o ddata yn dod trwodd ynglŷn â’r hyn sydd angen i’r Cyngor ei wneud, byddai’r adran yn parhau i ystyried beth yn union sydd angen ei ddarparu.  Gallai hynny, yn y pen draw, arwain at yr angen am swyddog cydlynu neu debyg, ond nid oedd y Cyngor wedi cyrraedd y pwynt hynny eto.

 

(B)     Gwasanaeth Plant

 

Manteisiodd yr Aelod Cabinet ar y cyfle i ddiolch i’r Cynghorwyr Beth Lawton ac Angela Russell am eu cyfraniad i’r cyfarfodydd herio perfformiad ac i’r Cadeirydd am ei ran yn yr adroddiad ar yr archwiliad diweddar o’r gwasanaeth.

 

Codwyd y prif bwyntiau a ganlyn:-

 

·         Nodwyd mai un o’r diffygion ar hyn o bryd oedd bod diffyg adnoddau yn golygu nad oedd cysondeb ar draws Gogledd Cymru i ffurf y gwasanaeth Niwroddatblygiadol a sefydlwyd ar gyfer plant ag awtistiaeth ar draws Cymru a bod y rhestrau aros yn hirach.  Trosglwyddwyd rhywfaint o adnoddau o’r gwasanaethau ar gyfer plant anabl i’r gwasanaeth newydd oedd yn cael effaith ar Derwen, ac ‘roedd unrhyw ymyrraeth yn ddibynnol ar gyllid grant byr dymor.  Diffyg arall oedd mai staff gwasanaeth iechyd yn unig oedd wedi eu cyflogi / secondio i’r gwasanaeth Niwroddatblygiadol ac mai ychydig iawn o amser oedd gan Addysg i gyfrannu i’r drefn.  Nid oedd gweithiwr cymdeithasol yn rhan o’r gwasanaeth, a olygai nad oedd teuluoedd yn cael asesiad gofalwyr a gwasanaethau cefnogol, ayb, ac ‘roedd yna grŵp o blant a phobl ifanc ag awtistiaeth nad oeddent yn cael llawer o wasanaeth oddi allan i’r diagnosis.  ‘Roedd diffyg hefyd o ran yr adnoddau yn amser seicolegwyr clinigol o fewn y gwasanaethau, gyda’r amser aros yn fwy na blwyddyn mewn rhai rhannau ar draws Gogledd Cymru.  Hefyd, ‘roedd yna ddiffyg amlwg o ran adnoddau i ddatblygu adnoddau egwyl fer ymhellach gan fod y gwasanaeth eisoes wedi derbyn lleihad yn eu cyllid drwy’r broses Her Gwynedd.

·         Nodwyd na allai’r Cyngor fforddio torri mwy o wasanaethau ar gyfer plant a’u teuluoedd oherwydd bod y problemau’n hir dymor a dyma’r garfan fwyaf bregus yn ein cymdeithas. 

·         Pwysleisiwyd bod swydd y Rheolwr Gwasanaeth Plant a Theuluoedd yn swydd allweddol o fewn y gwasanaeth, ac er sicrhau dilyniant, erfyniwyd am gadw’r swydd ar ôl i Iona Griffiths, y deilydd presennol, ymddeol ddiwedd y mis.

·         Llongyfarchwyd a diolchwyd i staff Derwen am eu gwaith gwych.

 

(C)    Gwasanaeth Addysg

 

Codwyd y prif bwyntiau a ganlyn:-

 

·         Holwyd a oedd lle i godi ymwybyddiaeth ysgolion o awtistiaeth fel y gellid ymyrryd yn yr ysgolion eu hunain lle mae plant yn isel ar y sbectrwm.  Mewn ymateb, nodwyd bod rhaglen hyfforddiant yn cael ei datblygu ar gyfer yr ysgolion a’i fod yn rhan o’r strategaeth newydd ynglŷn ag anghenion ychwanegol a chynhwysiad.

·         Holwyd beth fyddai dyfodol y Ganolfan Awtistiaeth ar safle Ysgol Coed Mawr yn sgil cau’r ysgol honno fel rhan o’r cynllun i foderneiddio addysg yn ardal Bangor.  Mewn ymateb, eglurwyd y gobeithid dod o hyd i leoliad arall ar gyfer y ganolfan o fewn adeilad ysgol arall ym Mangor.  Gan na ellid cadarnhau’r sefyllfa’n bendant ar y funud, cytunodd yr Aelod Cabinet i godi’r mater a dod â’r ateb yn ôl i aelodau lleol ardal Bangor.  Mynegwyd pryder nad oedd yr aelodau’n gwybod am yr uned yng Nghoed Mawr ac felly na fu’n  bosib’ iddynt ystyried ei phwysigrwydd wrth ystyried y cynllun ar gyfer ysgolion ardal Bangor.

·         Canmolwyd y weledigaeth o roi’r plentyn yn ganolog, ond holwyd sut oedd modd cysoni hynny ar draws yr ysgolion fel bod pob plentyn yn cael yr un cyfle.  Mynegwyd pryder bod sawl teulu sy’n mynd drwy’r broses yn sôn am brofiad tra gwahanol - rhai’n methu cael mynediad i’r gwasanaeth oherwydd nad oedd yr ysgol yn derbyn bod problem ac eraill ar restr aros a ddim yn cael cefnogaeth oherwydd nad oeddent wedi cael y diagnosis.  Mewn ymateb, nodwyd bod dyletswydd ar y cydlynydd a’r pennaeth i adnabod y plant gyda chymorth y seicolegydd addysg a gweithio drwy’r broses honno.  Roedd yna broses o raddoli ac o adnabod yn yr uwchradd hefyd yn ogystal â rhaglen hyfforddiant benodol a chynhwysfawr.  O ran cysoni a monitro, roedd y gwasanaeth wedi creu rhaglen fonitro fyddai’n ffordd o rannu ymarfer da ac roedd 4 swyddog ansawdd yn gyfrifol am gysoni ansawdd y gwasanaeth mae’r adran a’r ysgolion yn ei roi i’r disgyblion.

·         Holwyd sut roedd llwyddiant yn cael ei fesur.  Mewn ymateb, nodwyd y defnyddid Estyn o ran monitro’r ysgolion o ran y darpariaethau a bod cynnydd y disgyblion eu hunain yn cael ei fesur yn erbyn y Therapeutic Outcomes Measurement, sy’n edrych ar sgiliau meddal, ac yn cael ei adrodd i’r Bwrdd Rheoli.

·         Holwyd a fyddai modd trefnu hyfforddiant i rieni drwy Skype.  Mewn ymateb, nodwyd, er y gellid trefnu hyfforddiant cyffredinol drwy Skype, bod y math o hyfforddiant a ddarperir i rieni yn fwy dwys na hynny fel rheol ac na fyddai’n addas i’w wneud drwy Skype.

·         Nodwyd bod y diffyg dilyn i fyny a chefnogaeth i rieni ar ôl y diagnosis yn disgyn ar y seicolegwyr ysgol a’r athrawon arbennig a bod angen gofyn i’r Bwrdd Iechyd lle mae’r gefnogaeth i rieni.  O safbwynt y plentyn, nodwyd mai holl sail y strategaeth newydd oedd bod y Gwasanaeth Addysg yn ymyrryd yn gynnar drwy edrych ar anghenion y plentyn, yn hytrach na’r cyflwr, ac yn paratoi cynllun datblygu unigol sy’n cyfarch anghenion y plentyn, ac nid y diagnosis.  Mewn ymateb i sylw nad oedd hynny’n digwydd ymhob achos ar lawr gwlad, eglurwyd bod hon yn strategaeth newydd iawn ac arloesol.  Roedd yn mynd i gymryd amser i gysoni’r gwasanaeth ar draws y sir gyfan, ond dyna oedd nod y gwasanaeth.

·         Gofynnwyd am adroddiad mwy cynhwysfawr i’r pwyllgor yn manylu ar niferoedd y plant sy’n derbyn addysg yn all-sirol, faint o blant sydd ddim yn mynychu ysgol ac sydd ag awtistiaeth / heb awtistiaeth ynghyd â gwybodaeth am yr ysgolion arbennig.

·         Holwyd a oedd yna restr aros i weld seicolegydd addysg.  Mewn ymateb, nodwyd, er bod rhaid gweld seicolegydd clinigol i gael y diagnosis, nad oedd rhaid gweld seicolegydd addysg i gael y ddarpariaeth o dan y drefn newydd.  ‘Roedd yr ysgolion yn hoffi’r drefn newydd gan ei bod yn haws iddynt godi materion o ran eu hysgol eu hunain, ond ‘roedd rhieni wedi arfer gyda’r hen drefn o gael gweld seicolegydd addysg ac nid oeddent bob amser yn deall bod addysg yn wahanol i iechyd.  Nodwyd hefyd bod gan y Cyngor dîm cyflawn ac eithaf ifanc o seicolegwyr addysg oedd yn gallu cynnal asesiadau trwy gyfrwng y Gymraeg.

·         Mewn ymateb i ymholiad, cadarnhawyd bod yna gydweithio da yn y maes awtistiaeth rhwng y 3 adran.  Roedd camau breision ar droed o ran y cydweithio gyda’r Bwrdd Iechyd hefyd, gyda’r prosiect Alltwen yn gatalydd i hynny gyda llawer o drafod ac edrych ar y problemau o ochr y defnyddiwr.