Agenda item

Penderfynwyd

1. Gweithredu cynllun peilot o strwythur staffio o athro a chymhorthydd gan gynyddu’r gymhareb athro : disgybl mewn un Canolfan Iaith am gyfnod o flwyddyn, gan ei fonitro’n ofalus er mwyn canfod a ydyw yn cael effaith ar ansawdd yr addysg a chyrhaeddiad y plant
2. Diddymu lwfans CAD i athrawon ymhob Canolfan Iaith, ynghyd ag ymgorffori’r ôl-ofal yn rhan o ddarpariaeth graidd y Canolfannau Iaith, gan ddiddymu’r swydd ôl-ofal sydd yn bodoli ar hyn o bryd.
3. Er mwyn prynu amser i ystyried canlyniadau’r peilot, cymeradwyo cyllid pontio i gyfarch y bwlch fydd yn parhau i fodoli ar ôl gweithredu ar ii uchod hyd nes y bydd casgliadau’r peilot yn wybyddus.

 

Cyflwynwyd yr eitem gan Cyng. Gareth Thomas  

 

PENDERFYNWYD

 

Penderfynwyd i:

1. Weithredu cynllun peilot o strwythur staffio o athro a chymhorthydd gan gynyddu’r gymhareb athro : disgybl mewn un Canolfan Iaith am gyfnod o flwyddyn, gan ei fonitro’n ofalus er mwyn canfod a ydyw yn cael effaith ar ansawdd yr addysg a chyrhaeddiad y plant
2. Diddymu lwfans CAD i athrawon ymhob Canolfan Iaith, ynghyd ag ymgorffori’r ôl-ofal yn rhan o ddarpariaeth graidd y Canolfannau Iaith, gan ddiddymu’r swydd ôl-ofal sydd yn bodoli ar hyn o bryd.
3. Er mwyn prynu amser i ystyried canlyniadau’r peilot, cymeradwyo cyllid pontio i gyfarch y bwlch fydd yn parhau i fodoli ar ôl gweithredu ar ii uchod hyd nes y bydd casgliadau’r peilot yn wybyddus.

 

TRAFODAETH

 

Cyflwynwyd yr adroddiad gan nodi y bydd angen penderfynu sut y bydd y Cyngor yn cyfarch yr angen i leihau £96,000 o gyllideb y Canolfannau Iaith. Tynnwyd sylw i’r faith fod gwaith arbennig yn cael ei wneud yn y canolfannau iaith.

 

Ychwanegwyd fod ymgynghoriad mewnol wedi ei gynnal gyda’r staff, undebau ac mewn amrywiol gyfarfodydd y Cyngor. Nodwyd cefndir y Canolfannau Iaith gan nodi eu bod wedi ei gyllido gan grant gan Fwrdd yr Iaith gydag arian cyfatebol gan y Cyngor. Mynegwyd pan ddiddymwyd Bwrdd yr Iaith fod Grant y Gymraeg mewn Addysg, gan Lywodraeth Cymru wedi cyllido’r Canolfannau. Ychwanegwyd fod Llywodraeth Cymru wedi dod a 11 o’r grantiau addysg o dan un pennawd Grant Gwella Addysg, a oedd yn cynnwys Grant y Gymraeg. Mynegwyd fod y Grant Gwella Addysg ers 2014/15 wedi bod yn derbyn gostyngiad blynyddol, ac wrth ystyried chwyddiant mae’r toriad mewn termau real yn 34%, ond ychwanegwyd fod y Canolfannau Iaith dros y blynyddoedd wedi eu gwarchod yn gyfan gwbl drwy’r holl doriadau.  Mynegwyd yn 2018/19 fod 10% o doriad yn y Grant Gwella addysg gan Lywodraeth Cymru a olygai diffyg o £61,000 yng nghyllidebau’r Canolfannau Iaith. Nodwyd fod y Cyngor wedi llwyddo i bontio’r diffyg hwn am eleni.

 

Tynnwyd sylw at y Cyfnod Sylfaen sydd wedi gweld gostyngiad o 32% ers 2014/15 sydd yn cyfateb a £1.2miliwn neud oddeutu 70 o gymorthyyddion dosbarth. Mynegwyd fod gwaith arbennig o drochi plant yn yr iaith yn digwydd yn y Cyfnod Sylfaen yn ogystal. Mynegwyd er bod y setliad gan Lywodraeth Cymru am eleni yn niwtral ychwanegwyd mewn termau real fod toriad gan fod chwyddiant mewn cyflogau a Phensiynau. O ganlyniad i hyn nodwyd fod angen ail strwythuro er mwyn bod yn gost effeithlon.

 

Mynegwyd mai ymgynghoriad mewnol sydd wedi ei gynnal, gan ddilyn camau Adnoddau Dynol. Nodwyd restr o fudiadau ac unigolion y maer Aelod Cabinet ac Adran Addysg wedi derbyn gohebiaeth ganddynt mewn perthynas a’r Canolfannau Iaith sef Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, Cylch yr Iaith, Popeth Cymraeg, CYDAG, RHAG, Cynghorau Tref a Chymuned, Canghennau Merched y Wawr ac nifer uchel o unigolion. Tynnwyd sylw at y tri maes pryder oedd wedi codi yn yr ohebiaeth yma sef gwrthwynebu'r newid, newid mewn demograffeg ac ansawdd yr addysg (pe bai newid i’r strwythur).

 

Nododd y  Pennaeth Addysg a'r Swyddog Gwasanaethau Corfforaethol Addysg y sefyllfa gyfredol gan nodi'r strwythur staffio sydd i’w gweld yn y 5 Canolfan Iaith ar draws y sir, sef 4 canolfan gynradd ac un uwchradd gan dynnu sylw at niferoedd y disgyblion sydd yn mynychu’r canolfannau. Ymhelaethwyd ar y broses ymgynghori sydd wedi ei gynnal gan bwysleisio nad proses ymgynghori cyhoeddus a gynhaliwyd ond yn hytrach mai proses fewnol gyda’r staff ac undebau yn sgil y posibilrwydd o newid i’w hamodau gwaith. Nodwyd yr opsiynau yr ymgynghorwyd arnynt gan nodi fod yr adran wedi llunio meini prawf ar gyfer yr opsiynau.

 

Cafwyd crynodeb o sylwadau’r Undebau a oedd yn nodi’r angen i athrawon fod yn arbenigol ar gyfer trochi iaith yn effeithiol, yn gallu cynllunio gwersi byrlymus wedi eu strwythuro’n ofalus ac yr angen i arwain y ganolfan yn absenoldeb y naill neu’r llall. Ychwanegwyd gofynnodd yr Undeb am eglurdeb ar rai pwyntiau yng nghyd-destun yr ail strwythuro gan awgrymu'r angen i dreialu'r gymhareb athro : cymhorthydd i 16 o blant cyn gwneud unrhyw benderfyniad. Mynegwyd fod Canolfan Iaith Dolgellau, sydd cael ei staffio gydag Athro a Chymhorthydd ar hyn o bryd, wedi anfon eu sylwadau yn unigol gan nodi eu bod yn gweithredu fel Opsiwn 2 er 16 o flynyddoedd ac yn llwyddiannus iawn. Mynegwyd eu bod yn llawn ac ar adegau gyda mwy na’r capasiti ac yn gallu cyflawni gofynion y cwrs gydag Athrawes a Chymhorthydd.

 

Tynnwyd sylw yn dilyn  yr ymgynghroiad ar y pedwar opsiwn fod ymgynghoriad pellach wedi ei gynnal gan ddilyn proses Adnoddau Dynol ar un opsiwn a nodi’r isod:

Opsiwn dan Ystyriaeth

·         Pob Canolfan yn parhau’n agored

·         Un Arweinydd digyswllt ar gyfer yr holl Ganolfannau Iaith, gan allu addysgu yn unrhyw un o’r Canolfannau Iaith yn ôl yr angen

·         Strwythur Staffio o Athro a Chymhorthydd Lefel 4 ymhob Canolfan Iaith

·         Darpariaeth ôl-ofal yn dod yn rhan o ddarpariaeth graidd pob Canolfan Iaith.

 

Cyflwynwyd crynodeb o sylwadau’r undebau ar ran y staff y Canolfannau Iaith ar yr opsiwn dan ystyriaeth gan nodi fod at rai materion addysgol yn cynnwys yr angen i ystyried trefniadau yn ymwneud a nifer o blant a fyddai’n cael eu haddysgu mewn dosbarth. Rhoddwyd sylwadau'r Undebau yn ymwneud a rôl a chyfrifoldebau cyffredinol yr athro a rheolaeth y canolfannau, gan fynegi ystyriaeth taliadau cyfrifoldeb CAD. Yn ychwanegol a hyn yr angen i ystyried yr heriau posib ynglŷn â rôl yr Arweinydd i fod yn gyfrifol am ddarpariaeth Gynradd ac Uwchradd ac unrhyw wahaniaethau oddi mewn y ddau gwricwlwm.

 

Mynegwyd fod trafodaethau wedi ei gynnal yn y Pwyllgor Iaith, Pwyllgor Craffu Addysg ac Economi ac yn y Cyngor Llawn a nodwyd y prif bryderon a oedd yn cynnwys pryder am golli athrawon arbenigol, effaith cynyddu’r gymhareb athro : disgybl ar ansawdd yr addysg ynghyd a diffyg tystiolaeth i ddangos na fyddai effaith negyddol ar y ddarpariaeth. Pwysleisiwyd fod tri chynnig a fyddai’n cyfarch y pryderon:

1. Cynnal y sefyllfa bresennol a chyfarch rhywfaint o’r diffyg drwy newid amodau cyflogaeth h.y. diddymu lwfans CAD athrawon, diddymu’r haen arweinyddiaeth o ran amodau cyflogaeth ymhob canolfan, ac ymgorffori ôl-ofal yn rhan o’r ddarpariaeth graidd, gan ddiddymu’r swydd ôl-ofal sydd yn bodoli ar hyn o bryd.
2. Gweithredu peilot o strwythur staffio o athro a chymhorthydd gan gynyddu’r gymhareb athro : disgybl mewn un Canolfan Iaith am gyfnod gan ei fonitro yn ofalus.
3. Gweithredu unrhyw un o’r opsiynau y bu ymgynghori arnynt gan gyfarch y diffyg cyllidol.

 

Nodwyd na fyddai opsiwn I na II yn cyfarch y diffyg cyllidol yn llawn, ac y byddai angen dod o hyd i’r diffyg yn flynyddol yn benodol os yn mynd am opsiwn I. Gydag opsiwn II nodwyd mai arian pontio am gyfnod y byddai ei angen.

 

Sylwadau yn codi o’r drafodaeth

-        Holwyd sut oedd y gymhareb Athro : Disgybl y Canolfannau Iaith yn cymharu ar gymhareb mewn ysgolion. Mynegwyd ers y toriadau i’r Grant fod y gymhareb yn uwch mewn ysgol, a nodwyd fod Estyn wedi nodi fod ysgolion Gwynedd er y gymhareb uwch wedi cadw safonau dysgu.

-        Pwysleisiwyd nad Cyngor Gwynedd sydd yn penderfynu torri ar y grant i’r Canolfannau Iaith ond Llywodraeth Cymru sydd yn torri grantiau. Mynegwyd fod y toriadau yma yn gwneud i’r Cynghorwyr cwestiynu os yw’r Llywodraeth o ddifri am geisio cael Miliwn o Siaradwyr Cymraeg. Ychwanegwyd fod angen pwyso ar y Gweinidog Addysg a'r Gweinidog dros yr Iaith i ddod a’r toriadau i’r grant ysgolion i ben. Mynegwyd fod yr Adran ac yr Aelod Cabinet wedi bod yn lobio ac yn cael sgyrsiau cyson a’r Gweinidogion am y mater ond hyn yma dim sôn am unrhyw arian pellach. Ategwyd ei fod yn dorcalonnus fod y Llywodraeth yn cynnig arian ychwanegol ar un llaw ac yna yn torri grantiau ar y llaw arall.

-        Pwysleisiwyd nad yw’r Cabinet yn fodlon cefnogi unrhyw opsiwn sydd yn caniatáu i un o’r Canolfannau Iaith gael eu cau, gan nodi nad ydynt ,yn ogystal, am i’r lefel ansawdd ddisgyn.

-        Trafodwyd ôl-ofal gan nodi fod y gwaith ôl-ofal yn amrywio o’r Cynradd i’r Uwchradd. Mynegwyd yn yr Uwchradd fod y gwaith ôl-ofal yn rhan o ddarpariaeth graidd y Ganolfan. Ategwyd fod pryderon wedi codi am y diffyg cyswllt ôl-ofal gyda’r disgyblion o fewn y Canolfannau Cynradd.

-        Trafodwyd Canolfan Iaith newydd ym Mangor gan nodi fod arian wedi ei gymeradwyo ar gyfer cais cyfalaf i adeiladu Canolfan newydd ond nid oes arian refeniw er mwyn ei gyllido ar gyfer y dyfodol. Ychwanegwyd fod y cais am ganolfan newydd yn pwysleisio ymrwymiad y Cyngor i’r Canolfannau Iaith.

-        Holwyd pam nad oedd yr adran wedi adolygu’r ddarpariaeth ynghynt. Mynegwyd mai’r prif reswm oedd llwyddiant o ran safonau a bod y plant yn rhugl ond nodwyd ei bod wedi dod i’r amlwg y buasai wedi bod yn synhwyrol i’r adran fod wedi edrych ar y Canolfannau Iaith ar hyd y blynyddoedd.

-        Holwyd pam fod athrawon yn y Canolfanau Iaith yn cael lwfans CAD yn ychwanegol i’w cyflogau, mynegwyd fod hyn oherwydd ei fod yn ychwanegiad hanesyddol ac ychwanegwyd efallai fod angen edrych ar y mater hwn ymhellach.

-        Trafodwyd Opsiwn II gan holi sut y bydda’i adran yn monitro’r effaith. Nodwyd y byddai angen monitro‘r Canolfannau fel ysgolion ac yn cael ei drafod yn y cyfarfodydd Herio Perfformiad y Cabinet a fydd yn cael ei drafod yn y Cabinet. Ychwanegwyd ar hyn o bryd nad oes trefn monitro perfformiad pendant yn ei le.

-        Trafodwyd opsiwn III gan fynegi fod angen ei ddiystyru er mai hwn yw’r unig opsiwn sydd yn cyfarch y bwlch ariannol. Mynegwyd nad oedd yn ddoeth i newid y gymhareb Athro : Disgybl heb gynllun peilot yn gyntaf.

-        Holwyd penderfynu mynd am gynllun peilot faint o arian a fyddai ei angen er mwyn pontio’r bwlch cyllidebol. Mynegwyd y byddai modd i’r Cyngor ddod o hyd i arian er mwyn pontio'r bwlch dros dro ond bydd angen bod yn gwbl glir beth fydd ei strwythur.

-        Mynegwyd y byddai modd defnyddio rhai elfennau o opsiwn I yn benodol diddymu’r swydd ôl-ofal gan ymgorffori’r ôl-ofal yn rhan o’r ddarpariaeth graidd y Canolfannau Iaith ac i ddiddymu lwfans CAD I bob Athro. Amcangyfrifwyd y byddai hyn yn arbediad o ryw £45,000 y flwyddyn.

-        Trafodwyd cyfuno rhai elfennau Opsiwn I ac II, gan nodi os angen cynllun peilot y bydd angen mesur am gyfnod o flwyddyn ac yna asesu effaith cymhareb athro : disgybl ac os yw yn cael effaith ar ansawdd yr addysg a chyrhaeddiad y plant.