Agenda item

Cyflwyno adroddiad yr Aelod Cabinet Cyllid  (ynghlwm).

Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Cyllid:-

 

·         Adroddiad yn argymell cyllideb i’r Cyngor ei chymeradwyo ar gyfer 2019/20;

·         Penderfyniad drafft y Dreth Cyngor yn seiliedig ar argymhelliad y Cabinet i’r Cyngor (ar sail cynnydd o 5.8%) ynghyd â thablau yn dangos lefel y Dreth Cyngor a’r cynnydd fesul cymuned.

 

Ymhellach i gynnwys yr adroddiad, nododd yr Aelod Cabinet Cyllid y disgwylid cyhoeddiad gan Lywodraeth Cymru y diwrnod hwnnw ynglŷn ag ariannu’r cynnydd o £1.6m mewn cyfraniadau cyflogwr i’r cynllun pensiwn athrawon.  Eglurodd y Pennaeth Cyllid yr argoelid y byddai’r Cyngor yn derbyn swm grant agos at ariannu’r gofyn yn llawn, fel roedd Llywodraeth Lloegr wedi’i addo i ysgolion yno.  Ni dderbyniwyd cadarnhad o’r union swm yng Nghymru hyd yma, ond cafwyd arweiniad y byddai rhwng 80% a 100% o’r cyfanswm.

 

Yn ystod y drafodaeth, nododd rhai aelodau na allent gefnogi’r argymhelliad i godi’r dreth 5.8%, oherwydd effaith hynny ar drigolion sir dlawd fel Gwynedd.  Bu i nifer o aelodau eraill ddatgan, er yn gwbl anhapus ynglŷn â’r sefyllfa, nad oeddent o’r farn bod gan y Cyngor ddewis ond derbyn y gyllideb yn y sefyllfa sydd ohoni.

 

Codwyd y materion a ganlyn gan aelodau unigol:-

 

·         Mynegwyd pryder ynglŷn ag effaith y cynnydd treth ar y bobl hynny sydd ar gyflogau bach, ond fymryn uwchlaw’r trothwy hawlio Gostyngiad Treth Cyngor, a chynigiwyd y dylai grŵp o aelodau o’r holl bleidiau gwleidyddol ar y Cyngor fynd i lawr i Gaerdydd i gefnogi’r Arweinydd yn ei ymgyrch i lobïo’r Llywodraeth am ragor o arian.

·         Mewn ymateb i ymholiad ynglŷn ag ariannu tair rhagdybiaeth yn yr adroddiad, eglurodd yr Aelod Cabinet Cyllid:-

Ø  Ei fod yn ffyddiog y byddai’r bwlch rhwng yr arian grant a ddisgwylir gan y Llywodraeth a chyfraniad y cyflogwr at bensiwn athrawon yn gyraeddadwy, ac os ddim, yna byddai trafodaethau pellach gyda’r ysgolion.

Ø  Bod y £2.7m o dreth ychwanegol o’r premiwm ar ail gartrefi a thai gweigion wedi’i glustnodi mewn cronfa tuag at y Strategaeth Tai, a bod y gyllideb gerbron yn hafal heb arall-gyfeirio’r cynnyrch premiwm.

Ø  O ran ariannu unrhyw chwyddiant o ganlyniad i Brexit, bod y Cyngor ar dir cadarn gan ei fod yn adeiladu hyblygrwydd i mewn i’w gyllideb, a phetai’r gofyn yn mynd y tu hwnt i hynny, gellid ystyried defnyddio elfen o’r balansau.

·         Nodwyd na ddymunid rhoi pwysau ychwanegol ar drigolion y sir, sy’n wynebu heriau dyddiol, ond bod y Cyngor yn wynebu ei heriau cynyddol ei hun hefyd, a hynny o ganlyniad i bolisïau anwaraidd Llywodraethau Cymru a San Steffan.

·         Gyda’r llywodraethau’n gadael pobl i lawr gyda grant annigonol i gwrdd â chwyddiant, heb sôn am gynnydd mewn galw am wasanaethau awdurdodau lleol, bod gwarchod gwasanaethau, yn enwedig Addysg a Gofal Cymdeithasol, yn bwysicach nag erioed.

·         Pwysleisiwyd pwysigrwydd sicrhau bod cefnogaeth ar gael i unigolion sy’n gwneud cais am gymorth.  Mewn ymateb, nododd yr Aelod Cabinet Cyllid y gallai sicrhau bod swyddogion Cyllid yn barod iawn i helpu unrhyw un sy’n cael problem talu’r dreth.

·         Mynegwyd siomedigaeth bod cymaint o’r gwasanaethau yn ddibynnol ar y sector wirfoddol erbyn hyn, a chredid mai’r unig ateb i hyn oedd uno’r cynghorau.  Mewn ymateb, sicrhaodd yr Aelod Cabinet Cyllid fod siom sylweddol wedi’i fynegi trafodaethau gyda Gweinidogion y Llywodraeth ynglŷn â’r ffordd y cyhoeddwyd y setliad.  Cyfeiriodd hefyd at waith oedd yn mynd rhagddo ar draws Cymru i ddangos effaith y toriadau ar lawr gwlad a gobeithid dwyn rhywfaint mwy o ddylanwad ar y Gweinidog Cyllid newydd.

·         Cyfeiriwyd at yr arfer cynyddol o drosi tai haf yn fusnesau i osgoi talu treth cyngor a nodwyd camau oedd eisoes ar droed i lobïo’r Llywodraeth i roi terfyn ar yr annhegwch yma.

·         Mewn ymateb i sylw bod y Cyngor hwn wedi benthyg £91m o arian trethdalwyr i gynghorau eraill, eglurodd y Pennaeth Cyllid fod y swm hwnnw gyhoeddwyd yn y wasg yn gyfanswm nifer o fenthyciadau llai dros 3 blynedd.  Nid oedd mwy na £12m wedi’i fenthyg i gynghorau eraill ar unrhyw adeg a dim mwy na £3m i unrhyw gyngor unigol.  Esboniodd fod y cynghorau yn talu llog uwch na’r banciau a bod yr arian adneuwyd yno hefyd yn fwy diogel na’r banciau a chafwyd asesiadau credyd ar eu cyfer.

·         Awgrymwyd y dylai’r Cyngor ddefnyddio ei arian wrth gefn i roi benthyciad i bobl ifanc y sir i’w galluogi i brynu eu tai eu hunain.  Mewn ymateb, eglurodd y Pennaeth Cyllid y byddai’r Strategaeth Tai arfaethedig yn cynnwys amrywiol gynlluniau i helpu pobl ifanc.

·         Awgrymwyd y dylid addasu rhywfaint ar y cynllun parcio am ddim ym meysydd parcio’r Cyngor dros gyfnod y Nadolig er atal gweithwyr rhag parcio yno drwy’r dydd.  Mewn ymateb, eglurodd y Pennaeth Cyllid fod y Cabinet wedi gofyn i’r Adran Amgylchedd edrych i mewn i’r drefn parcio’n di-dâl, gan arddangos ychydig o hyblygrwydd a dychymyg.

·         Awgrymwyd bod y Cyngor wedi casglu 97.3% o’r dreth gyngor ac felly bod £4.189m heb ei gasglu, a bod Gwynedd y 5ed isaf ymhlith cynghorau Cymru am gasglu’r arian.  Mewn ymateb, eglurodd y Pennaeth Cyllid fod y 97.3% yn cyfeirio at y swm a gasglwyd o fewn y flwyddyn ariannol honno’n unig.  Ar gyfer unrhyw flwyddyn, roedd tua 99.5% yn cael ei gasglu yn y pen draw, ar ôl casglu’n sensitif a rhoi cyfnod estynedig i rai o drigolion anghenus Gwynedd, ond mai’r ganran o fewn y flwyddyn sy’n cael ei gymharu mewn ystadegau cenedlaethol.

·         Nodwyd, er bod ambell gyngor wedi cynyddu’r dreth yn fwy na Gwynedd, bod eu gwaelodlin hwy ar Band D yn is na’r Cyngor hwn ac mai Gwynedd oedd y 6ed drutaf yng Nghymru am drethi ar Band D.  Mewn ymateb, nododd y Pennaeth Cyllid fod 60% o dai Gwynedd yn Band C ac is.  Eglurodd fod lefel treth Gwynedd yn uwch oherwydd y ffordd y dyrannwyd arian grant hanesyddol ar adeg ad-drefnu llywodraeth leol yn 1996 ac roedd y cynnydd treth y pleidleisiwyd arno yn y blynyddoedd ers hynny yn is na’r cyfartaledd Cymreig.

·         Gofynnwyd i gynrychiolwyr y Cyngor ar yr Awdurdod Tân a’r Awdurdod Heddlu herio’r cynnydd ym mhraesept ac ardollau’r awdurdodau hynny.

·         Nodwyd bod y cynnydd ar gyfartaledd o 6.5% ym mhraeseptau’r Cynghorau Cymuned yn ddealladwy, gan iddynt ymgymryd â chyfrifoldebau ychwanegol, megis clybiau ieuenctid, toiledau cyhoeddus, torri gwair a chodi sbwriel ar ochr y ffyrdd. 

·         Nodwyd ei bod yn bwysig pwysleisio nad dyma’r gyllideb y byddai’r Cyngor wedi dymuno ei chael ar gyfer trigolion Gwynedd, a bod y Cyngor yn cydnabod y goblygiadau a’r rhwystredigaeth mae hyn oll yn olygu i drigolion Gwynedd. 

·         Nodwyd bod y Cyngor yn gaeth i benderfyniadau sy’n digwydd ymhell o Wynedd, ac wrth i bawb ddiflasu ar weld cylch ar ôl cylch o doriadau a chyfyngiadau, roedd yn bwysig atgoffa pobl bod dwylo’r Cyngor wedi eu clymu a bod y llymder ariannol yma wedi ei draddodi o Lundain i Gaerdydd, ac o Gaerdydd i ni yma yng Ngwynedd. 

·         Nodwyd, yn ystod y 9 mlynedd ddiwethaf, bod gwerth y grantiau i’r 22 cyngor yng Nghymru wedi gostwng dros £1b, sef gostyngiad o dros 20% mewn termau real.  Yng nghanol hyn oll, gwerthfawrogid bod y Cyngor yn parhau i ddiogelu gwasanaethau pwysig ac yn cadw’r cynnydd yn y dreth mor isel â phosib’.

·         Nodwyd bod angen herio Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, gan iddynt hwythau fod yn aneffeithiol yn eu hymdrechion i lobïo’r Llywodraeth yn y mater hwn.

·         Cyfeiriwyd at y cynlluniau arbedion oedd yn rhan o’r ymgynghoriad cyhoeddus, ond y penderfynodd y Cabinet beidio eu gweithredu (Atodiad 3 i’r adroddiad).  Nodwyd bod hyn yn newyddion cadarnhaol dros ben a byddai’r codiad treth o 5.8% yn parhau i ariannu rhai gwasanaethau gwerthfawr.

·         Nodwyd bod yr adroddiad a gyflwynwyd i’r Pwyllgor Archwilio a Llywodraethu yn cyfeirio at gynnydd treth o 5.5%, yn hytrach na 5.8%.  Cadarnhaodd yr Aelod Cabinet Cyllid mai dyna’r ffigur a gyflwynwyd i’r pwyllgor, ond y cynhaliwyd y Pwyllgor Archwilio a Llywodraethu cyn i’r Cabinet argymell yr union dreth.  Ychwanegodd fod y newid o 5.5% i 5.8% er mwyn cyfarch y materion fu’n rhan o’r ymgynghoriad cyhoeddus, ond y penderfynodd y Cabinet beidio eu gweithredu.

·         Nodwyd bod y Cyngor mewn sefyllfa amhosib’.  Er bod pobl o fewn y sir yn dibynnu ar fanciau bwyd, roedd y Cyngor yn cynyddu’r dreth tua £70 y tŷ.  Mewn ymateb, nododd yr Aelod Cabinet Cyllid fod dyletswydd ar yr holl aelodau i ysgrifennu at eu haelodau Seneddol a Chynulliad i ddwyn pwysau am well setliad i’r Cyngor.

·         Mynegwyd siomedigaeth bod cynifer o gwestiynau wedi codi yng nghyfarfod y Cyngor, er i bawb gael cyfle i godi’r cwestiynau hyn yn y gyfres o weithdai aelodau ar y gyllideb.

·         Holwyd ai bwriad y Llywodraeth oedd tynnu’r gwaed allan o’r cynghorau sir er mwyn cael gwared ohonynt, ac annogwyd yr Arweinydd i godi’r cwestiwn yma ar ran y cynghorwyr gyda Chymdeithas Lywodraeth Leol Cymru.

 

PENDERFYNWYD:

1.       Cymeradwyo’r argymhellion a gyflwynwyd gan y Cabinet, sef:-

(a)     Sefydlu cyllideb o £248,013,890 ar gyfer 2019/20, i’w ariannu drwy Grant Llywodraeth o £176,551,790 a £71,462,100 o incwm o’r Dreth Cyngor gyda chynnydd o 5.8%.

(b)     Ychwanegu £18,316,130 at y rhaglen gyfalaf i’w wario yn 2019/20 er mwyn sefydlu rhaglen gyfalaf gwerth £34,991,250 erbyn 2019/20 i’w ariannu o’r ffynonellau a nodir yn Atodiad 4 i’r adroddiad

2.       Nodi fod yr Aelod Cabinet dros Gyllid, drwy daflen benderfyniad dyddiedig 19 Tachwedd 2018, wedi cymeradwyo cyfrifiad y symiau a ganlyn ar gyfer y flwyddyn 2019/20 yn unol â’r rheoliadau a luniwyd dan Adran 33 (5) o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992 (“Y Ddeddf”):-

 

(a)      51,926.38 yw’r swm a gyfrifwyd fel Sylfaen drethiannol Gwynedd yn unol â’r Rheoliadau Awdurdodau Lleol (Cyfrifo Sylfaen y Dreth Cyngor) (Cymru) 1995 fel y’i diwygiwyd fel ei sylfaen Dreth Cyngor am y flwyddyn.

 

(b)      Rhan o ardal y Cyngor – Sylfaen drethiannol Cymuned –

 

Aberdaron	553.03		Llanddeiniolen	1,836.69
Aberdyfi	977.73		Llandderfel	497.72
Abergwyngregyn	118.92		Llanegryn	159.72
Abermaw (Barmouth)	1,154.94		Llanelltyd	288.42
Arthog	617.35		Llanengan	2,119.89
Y Bala	774.71		Llanfair	309.59
Bangor	3,885.63		Llanfihangel y Pennant	216.38
Beddgelert	316.54		Llanfrothen	221.28
Betws Garmon	138.73		Llangelynnin	409.42
Bethesda	1,674.96		Llangywer	137.30
Bontnewydd	432.27		Llanllechid	340.89
Botwnnog	447.42		Llanllyfni	1,411.04
Brithdir a Llanfachreth	424.51		Llannor	901.93
Bryncrug	341.95		Llanrug	1,135.80
Buan	228.88		Llanuwchllyn	312.51
Caernarfon	3,543.60		Llanwnda	783.86
Clynnog Fawr	447.08		Llanycil	200.54
Corris	303.66		Llanystumdwy	866.24
Criccieth	944.01		Maentwrog	280.90
Dolbenmaen	606.10		Mawddwy	350.59
Dolgellau	1,228.41		Nefyn	1,474.65
Dyffryn Ardudwy	812.10		Pennal	220.86
Y Felinheli	1,157.21		Penrhyndeudraeth	772.99
Ffestiniog	1,745.06		Pentir	1,188.82
Y Ganllwyd	86.50		Pistyll	252.01
Harlech	791.40		Porthmadog	2,014.59
Llanaelhaearn	443.57		Pwllheli	1,753.45
Llanbedr	322.90		Talsarnau	321.85
Llanbedrog	713.19		Trawsfynydd	507.98
Llanberis	759.06		Tudweiliog	461.40
Llandwrog	1,029.14		Tywyn	1,605.03
Llandygai	990.62		Waunfawr	560.86

 

sef y symiau a gyfrifwyd fel symiau Sylfaen y Dreth Gyngor ar gyfer y flwyddyn ar gyfer tai annedd yn y rhannau hynny o’i ardal lle bo un eitem arbennig neu fwy’n berthnasol.

 

3.       Bod y symiau a ganlyn yn cael eu cyfrifo yn awr gan y Cyngor ar gyfer y flwyddyn 2019/20 yn unol ag Adrannau 32 i 36 o’r Ddeddf:-

 

(a)    £380,182,830	Sef cyfanswm y symiau y mae’r Cyngor yn eu hamcangyfrif ar gyfer yr eitemau a nodwyd yn Adran 32(2)(a) i (e) o’r Ddeddf (gwariant gros).
(b)   £130,295,020	Sef cyfanswm y symiau y mae’r Cyngor yn eu hamcangyfrif ar gyfer yr eitemau a nodwyd yn Adran 32(3)(a) i (c) o’r Ddeddf (incwm).
(c)    £249,887,810	Sef y swm sy’n cyfateb i’r gwahaniaeth rhwng cyfanswm 3(a) uchod a chyfanswm 3(b) uchod, a gyfrifwyd gan y Cyngor, yn unol ag Adran 32(4) o’r Ddeddf, fel ei ofynion cyllideb ar gyfer y flwyddyn (cyllideb net).
(ch) £176,081,773	Sef cyfanswm y symiau y mae’r Cyngor yn amcangyfrif y byddant yn daladwy yn ystod y flwyddyn i’w gronfa ar gyfer cyfan o’r Dreth Annomestig Genedlaethol a Grant Cynnal Refeniw, llai amcangyfrif o’r gost i’r Cyngor o ryddhad dewisol o’r dreth annomestig a ganiateir.
(d)   £1,421.36	Sef y swm yn 3(c) uchod llai’r swm yn 3(ch) uchod, y cyfan wedi ei rannu gan y swm a nodir yn 2(a) uchod, a gyfrifwyd gan y Cyngor yn unol ag Adran 33(1) o’r Ddeddf, sef swm sylfaenol ei Dreth Cyngor am y flwyddyn (treth Cyngor Gwynedd a threth cyfartalog cynghorau cymuned).
(dd) £2,343,940	Sef cyfanswm yr holl eitemau arbennig y cyfeirir atynt yn Adran 34(1) o’r Ddeddf (praeseptau’r cynghorau cymuned).
(e)    £1,376.22	Sef y swm yn 3(d) uchod llai’r canlyniad a geir wrth rannu’r swm yn 3(dd) uchod â’r swm yn 2(a) uchod, a gyfrifwyd gan y Cyngor, yn unol ag Adran 34(2) fel  swm sylfaenol ei Dreth Cyngor am y flwyddyn ar gyfer tai annedd yn y rhannau hynny o’i ardal lle nad oes unrhyw eitem arbennig yn berthnasol (Band D ar gyfer treth Cyngor Gwynedd yn unig).

 

(f) Ar gyfer rhannau o ardal y Cyngor –

 

 

sef y symiau a geir trwy ychwanegu symiau’r eitem neu eitemau arbennig sy’n berthnasol i dai annedd yn y rhannau hynny o ardal y Cyngor y cyfeiriwyd atynt uchod, at y swm a geir yn 3(e) uchod wedi’u rhannu ym mhob achos gan y swm yn 2(b) uchod, a gyfrifwyd gan y Cyngor yn unol ag Adran 34(3) o’r Ddeddf, fel symiau sylfaenol ei Dreth Gyngor am y flwyddyn ar gyfer tai annedd yn y rhannau hynny o’i ardal lle bo un eitem arbennig neu fwy’n berthnasol.

 

(ff)      Ar gyfer rhannau o ardal y Cyngor, y ffigyrau a nodir yn Atodiad 1, sef y symiau a geir trwy luosi’r symiau yn 3(f) uchod â’r rhif sydd yn ôl y cyfrannau a nodir yn Adran 5 (1) o’r Ddeddf, yn berthnasol i dai annedd a restrir mewn band prisio arbennig wedi’i rannu â’r rhif sydd yn ôl y cyfrannau hynny’n berthnasol i dai a restrir ym mand prisio D, a gyfrifir gan y Cyngor, yn unol ag Adran 36(1) o’r Ddeddf, yn symiau sydd i’w hystyried ar gyfer y flwyddyn ar gyfer y categorïau o dai annedd a restrir yn y gwahanol fandiau prisio.

 

4.         Nodi ar gyfer y flwyddyn 2019/20 fod Comisiynydd Heddlu a Throsedd Gogledd Cymru wedi nodi’r symiau a ganlyn mewn praesept a roddwyd i’r Cyngor, yn unol ag Adran 40 o’r Ddeddf ar gyfer pob un o’r categorïau o dai annedd a ddangosir isod:

 

	Band A	Band B	Band C	Band D	Band E	Band F	Band G	Band H	Band  I
	185.40	216.30	247.20	278.10	339.90	401.70	463.50	556.20	648.90

 

5.         Wedi pennu’r cyfanswm ym mhob achos o’r symiau 3(ff) a 4 uchod, bod y Cyngor, yn unol ag Adran 30(2) o’r Ddeddf trwy hyn, yn pennu’r symiau a nodir yn Atodiad 2 ar gyfer y Dreth Gyngor yn y flwyddyn 2019/20 ar gyfer pob categori o dai annedd a ddangosir yn yr Atodiad.