Agenda item

Cyflwyno adroddiad Arweinydd y Cyngor  (ynghlwm).

Cyflwynodd yr Arweinydd, y Cynghorydd Dyfrig Siencyn, adroddiad a ystyriwyd gan Gabinet y Cyngor yn ei gyfarfod ar 17 Rhagfyr, 2019, yn ceisio cymeradwyaeth i’r ymateb drafft a baratowyd ar ran y Cyngor i’r Ymgynghoriad ar Bil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) – Tachwedd 2019.

Nodwyd bod y Cabinet wedi cymeradwyo’r ymateb drafft er ei gyflwyno i’r Cyngor Llawn am gymeradwyaeth.

Yn ystod y drafodaeth, codwyd y pwyntiau a ganlyn gan aelodau unigol:-

·         Cytunwyd â’r sylw nad oes angen haen arall o lywodraeth ac mai cydweithio gwirfoddol yw'r ffordd ymlaen.

·         Nodwyd bod yr ail bwynt bwled yn y bocs “RHAN 1 - ETHOLIADAU” ym mharagraff 11 o’r ymateb yn amwys gan ei fod yn cyfeirio’n gyntaf at gefnogi’r cysyniad o ddefnyddio system pleidlais sengl drosglwyddadwy, ond yn datgan wedyn bod y Cyngor hwn yn ffafrio wardiau un aelod.  I’r diben hwnnw, awgrymwyd diwygio’r paragraff i nodi bod y Cyngor yn cefnogi’r cysyniad o ddefnyddio system pleidlais sengl drosglwyddadwy, ond os cedwir system cyntaf i’r felin, bod y Cyngor yn cefnogi wardiau un aelod gan mai hyn sy’n darparu’r cyswllt cryfaf â’r gymuned.  Mewn ymateb, nodwyd mai’r neges a drosglwyddwyd i’r Comisiwn Ffiniau oedd bod y Cyngor hwn yn ffafrio wardiau un aelod.  Petai’r dull pleidleisio yn parhau fel y mae, dyna fyddai’r Cyngor yn gefnogi, a gellid addasu’r ymateb i adlewyrchu hynny.

·         Nodwyd bod y Cyngor yn parhau i ddisgwyl clywed yn ôl gan y Comisiwn Ffiniau yn sgil cyflwyno’r ymateb i’w cynigion a bod aneglurder yn parhau, yn arbennig mewn perthynas â wardiau Bangor a rhai ardaloedd o Ben Llŷn.  Mewn ymateb, nodwyd bod y mater yn dal yn nwylo’r Gweinidog.  Eglurwyd hefyd, petai’r Bil yn dod yn ddeddfwriaeth cyn etholiadau nesaf y cynghorau sir, a nifer yr etholwyr yn cynyddu o ganlyniad i gynnwys pobl ifanc 16 ac 17 oed, y gallai hynny newid beth bynnag fo ystyriaethau’r Comisiwn Ffiniau.  Nodwyd ymhellach bod y Bil yn darparu ar gyfer wardiau un aelod, a phetai hynny’n dod yn ddeddf, mae’n debyg y byddai’n rhaid ail-edrych ar gynigion y Comisiwn, gan eu bod yn cynnwys wardiau dau aelod ac felly’n anghydnaws â’r ddeddf.  Ar sail hynny, ni chredid bod budd mewn gofyn i’r Gweinidog am benderfyniad buan ar yr ymateb i gynigion y Comisiwn oherwydd y gallai’r ddeddfwriaeth newydd, maes o law, wyrdroi rhai o’r materion nad oedd y Cyngor yn cyd-fynd â hwy yng nghynigion y Comisiwn Ffiniau.  Nodwyd ymhellach ei bod yn dechnegol bosib’ cael system pleidlais sengl trosglwyddadwy mewn wardiau un aelod hefyd, er na fyddai hynny’n cyflawni bwriad y system, sef adlewyrchu’r ganran o bobl sy’n pleidleisio dros bob plaid.

·         Nodwyd na fyddai system pleidlais sengl trosglwyddadwy mewn wardiau un aelod yn arbennig o gyfrannol, ac y byddai’n rhaid cael wardiau 3-4 aelod iddo fod yn wir gyfrannol.  Mewn ymateb, eglurwyd bod y system pleidlais sengl trosglwyddadwy mewn ward un aelod yn sicrhau yn y pen draw bod mwyafrif etholwyr y ward honno yn gefnogol i’r sawl sy’n cael ei ethol.  Cydnabyddid, fodd bynnag, os yw plaid yn ennill canran neilltuol o’r bleidlais drwy Wynedd i gyd, na fyddai hynny’n sicrhau bod ganddynt yr un ganran o seddi ar y Cyngor.  I hynny ddigwydd, byddai’n rhaid cael wardiau aml-aelod.  Awgrymwyd bod angen cael golwg pellach ar hyn, ac addasu pe gwelir bod angen gwneud hynny er sicrhau cysondeb yr ymatebion.

·         Mynegwyd cefnogaeth i’r ymateb drafft, yn amodol ar y cyngor a roddwyd gan fod hyn yn effeithio ar wardiau gwahanol mewn ardaloedd gwahanol.

·         Awgrymwyd bod angen wardiau mwy o ran maint a mwy o gyflog i bobl wneud y gwaith yn llawn amser.

PENDERFYNWYD

(a)  Cymeradwyo’r ymateb drafft i’r ymgynghoriad ar y Bil.

(b)  Dirprwyo’r hawl i’r Arweinydd i ymateb ar ran y Cyngor gan addasu'r ddogfen ddrafft i adlewyrchu sylwadau’r Cyngor.