Agenda item

Aelod Cabinet – Y Cynghorydd Dafydd Meurig

Ystyried adroddiad ar yr uchod  (ynghlwm).

Cyflwynwyd adroddiad dementia er gwybodaeth ac i godi ymwybyddiaeth o’r cyflwr dementia gan roi trosolwg i aelodau o’r hyn sydd ar waith yng Ngwynedd i sicrhau cefnogaeth a gwasanaethau i unigolion sydd yn byw gyda dementia. Yn 2015 roedd gan 1,927 o bobl 65 oed a throsodd dementia yng Ngwynedd. Erbyn 2035 rhagwelir y bydd 2,923 o bobl Gwynedd efo dementia. Nodwyd yn yr adroddiad ei fod yn anodd cael data cywir ynghylch gwir nifer yr unigolion sydd yn byw gyda dementia neu amhariad ar y cof yng Ngwynedd gan fod nifer fawr sydd yn dod i’n sylw ddim wedi derbyn asesiad na diagnosis swyddogol. Datganwyd yn yr adroddiad mai’r weledigaeth yw darparu gwybodaeth, cyngor a chymorth amserol i unigolion â dementia yng Ngwynedd. Nodwyd bod ystod o gefnogaeth ar gael i unigolion sydd â diagnosis o ddementia sydd yn amrywio o wybodaeth a chefnogaeth gymunedol yn ystod arwyddion cynnar o’r clefyd, gwasanaethau prif lif megis gwasanaethau gofal cartref a gofal dydd i ofal arbenigol dwys ar gyfer cyfnodau olaf y salwch. Nodwyd bod y Cyngor yn awyddus i sicrhau fod pobl gyda dementia yn derbyn y gofal mwyaf addas mor lleol ag sy’n bosib. 

Datganwyd yr adroddiad y bydd Cyngor Gwynedd yn parhau i ymrwymo i gyflawni gofynion Cynllun Gweithredu Cymru ar Gyfer Dementia trwy gydweithio gydag unigolion, eu teuluoedd, a’n partneriaid yn y trydydd sector a’r Bwrdd Iechyd. Nodwyd bod y gwasanaethau yn ddibynnol ar arian dros dro i gefnogi nifer fawr o’r datblygiadau yn y ddarpariaeth gofal i unigolion a dementia. Nodwyd fel rhan o broses bidio blwyddyn ddiwethaf, bod yr adran wedi cyflwyno cais ar gyfer pontio bwlch Cynllun Dementia Go a’r her yw sicrhau arian hir dymor i sicrhau cynaladwyedd a datblygiad pellach y gwasanaeth hwn.

Ymhelaethodd yr aelod Cabinet a’r swyddogion ar gynnwys yr adroddiad, gan hefyd ymateb i gwestiynau a sylwadau gan yr aelodau. Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau canlynol:

·         Diolchwyd i’r aelod Cabinet a’r swyddogion am yr adroddiad. Nodwyd ei fod yn anodd craffu popeth o fewn yr adroddiad o fewn un sesiwn a nodwyd y gellid adnabod maes penodol o dan y teitl dementia er mwyn ei graffu mewn dyfnder os oes angen.

·         Cydymdeimlwyd gyda’r bobl sy’n byw efo dementia neu sy’n gofalu am bobl efo dementia a chydnabuwyd ei fod yn broblem sy’n effeithio mwyfwy o bobl o fewn ein cymunedau. Nodwyd bod nifer o deuluoedd yn wynebu sefyllfa anodd o fethu gofalu am berson sy’n byw efo dementia ac yn gorfod dibynnu ar wasanaeth gofal.

·         Codwyd pryder am ffioedd cartrefi preswyl a nyrsio, yn enwedig y ffioedd ychwanegol o fewn y gwasanaeth y mae disgwyl i bobl dalu, gan nodi bod y ffioedd yn gyffredinol tu hwnt i allu rhai pobl eu fforddio. Cydnabuwyd bod hwn yn fater sy’n gysylltiedig â'r adroddiad dementia a’i fod yn fater gynyddol broblemus. Nodwyd ei fod yn adlewyrchiad o’r sefyllfa gyffredinol ar draws y sector gofal. Cadarnhawyd bod y cyngor yn ymwybodol o’r sefyllfa ac yn edrych ar ffioedd cynaliadwy, ond nodwyd mai nid y Cyngor yw’r unig gomisiynwyr o fewn y maes ac felly hyd nes y bydd y sefyllfa yn ei gyfanrwydd yn cael sylw bydd yn anodd datrys y sefyllfa.   

·         Pwysleisiwyd mai, ym marn yr aelod, mater i’r Bwrdd Iechyd yw dementia.  Nodwyd bod angen, gydag arweiniad gan y Llywodraeth, i’r Bwrdd Iechyd a’r gwasanaethau cymdeithasol gydweithio er mwyn mynd i’r afael â’r broblem o ddementia a ni fydd posib datrys y broblem hyd nes i’r cydweithio yma ddigwydd. 

·         Mewn ymateb i sylwadau’r aelodau, nodwyd bod unigolion yn aml yn cyrraedd drws y Cyngor pan mae eu cyflwr wedi dirywio i bwynt argyfwng ac mai gofal traddodiadol mewn cartrefi gofal yw’r ateb priodol bryd hynny. Nodwyd bod nifer o bobl yn ein cymunedau ar hyn o bryd yn byw gyda symptomau cynnar dementia ond heb dderbyn diagnosis. Pwysleisiwyd bod angen gwella’r dulliau o ddarparu gwybodaeth ynghylch y gwasanaethau a’r ddarpariaeth sydd ar gael gan y Cyngor a sectorau eraill er mwyn cyrraedd pobl yn gynt a’u cefnogi ar hyd y llwybr gofal cyn cyrraedd cartref gofal ar bwynt argyfwng. Mae anghenion darpariaeth dementia yn golygu bod yna ystod eang o gefnogaeth ar gael drwy’r system ofal gan y Cyngor, y trydydd sector, a’r Bwrdd Iechyd. Yn ogystal â hyn, nodwyd bod cryfhau’r gefnogaeth i ofalwyr yn flaenoriaeth a bod yr adran wedi penodi aelod staff i edrych ar y maes penodol hwn.  

·         Mewn ymateb i gwestiwn am unedau cymar o fewn cartrefi gofal dementia, esboniwyd nad oedd yr unedau penodol yma ar gael o fewn gwasanaethau’r Cyngor ond ei fod yn bosib gwneud trefniadau i gyplau gael eu cydleoli yn yr un cartref. Mae unedau o’r math ar gael mewn rhai cartrefi gofal eraill.

·         Mewn ymateb i gwestiwn am y berthynas gyda’r Adran Tai ac Eiddo, cadarnhawyd eu bod wedi cydweithio’n agos a bod y cynlluniau yn adroddiad yr Adran Tai ac Eiddo a gyflwynwyd yn yr eitem flaenorol yn adlewyrchu mewnbwn ac awgrymiadau’r Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant. Mae’r cynlluniau gofal o fewn y cynllun tai wedi deillio o’r anghenion adnabuwyd gan yr Adran Oedolion a’r Adran Plant. Trafodwyd Frondeg yng Nghaernarfon a Hwb Iechyd Penygroes yn benodol. Nodwyd bod y rhaglen o ddatblygiadau yn un tymor hir er mwyn diwallu’r anghenion sy’n cynyddu’n flynyddol.

·         Mewn ymateb i sylwadau’r aelodau am ddiffyg darpariaeth gofal sector breifat yn ne Meirionydd, nodwyd bod angen edrych ar beth sy’n bosib i’r Cyngor gynnig i lenwi bwlch ac eglurwyd bod buddsoddiad y Cyngor yn y cartrefi yn yr ardal yno yn adlewyrchiad o hynny. 

·         Cytunwyd, mewn ymateb i gais gan yr aelodau, i baratoi taflen gryno erbyn y cyfarfod nesaf sydd yn amlinellu darlun o’r gwasanaeth gyda gwybodaeth a ffigyrau am niferoedd o wlâu, niferoedd o staff, hyd rhestrau aros, ac yn y blaen.

PENDERFYNWYD derbyn yr adroddiad.