Agenda item
Ystyried adroddiad
y Swyddog Gwasanaethau Corfforaethol Addysg
(ynghlwm).
Cofnod:
Cyflwynwyd
– adroddiad y Rheolwr Gwasanaethau Corfforaethol Addysg yn gwahodd y pwyllgor i
ystyried cynnwys yr adroddiad adolygu blynyddol a chynnig sylwadau.
Ymhellach
i gynnwys yr adroddiad ac i gyflwyniad Comisiynydd y Gymraeg (eitem 5 uchod),
nododd y Pennaeth Addysg:-
·
Y cytunai’n llwyr fod y ddarpariaeth mewn ysgolion
mewn perthynas â chategori 2A wedi bod yn wendid yn y gorffennol, ond ers
dyfodiad y Strategaeth Iaith Uwchradd yng Ngwynedd, roedd gan yr awdurdod ddarlun
clir o’r sefyllfa ymhob ysgol bellach.
Roedd y wybodaeth honno’n hanfodol er mwyn llunio cynllun pwrpasol ar
gyfer yr holl sefyllfaoedd ieithyddol gwahanol ym mhob ysgol er mwyn cryfhau,
nid yn unig yr elfen defnydd cymdeithasol, ond hefyd i ddylanwadu ar gwricwlwm
iaith.
·
Na allai orbwysleisio i ba raddau roedd yr Adran yn
ymfalchïo yn y ffaith eu bod yn gallu darparu'r holl ystod o wasanaethau i’r
dysgwyr mwyaf bregus drwy gyfrwng y Gymraeg (deilliant 6) a bod hyn yn glod i’r
staff ac i weledigaeth y Cyngor a’r buddsoddiad a wnaed yn y maes
yma.
·
Bod
y Gweinidog Addysg wedi llongyfarch Gwynedd ar y ffordd y bu i’r Cyngor sefydlu
system addysg wahanol yn Nolgellau, a olygai bod Cymreictod yr ysgolion cynradd
bellach yn treiddio drwy Ysgol Bro Idris.
Nododd hefyd y dymunai longyfarch y Pennaeth a’r staff a’r
llywodraethwyr ar eu gwaith yn hyrwyddo, yn mynnu ac yn sicrhau bod y Gymraeg
yn dal ei thir yn yr ysgol.
·
Bod
gan Bennaeth Ysgol Uwchradd Tywyn weledigaeth gadarn hefyd. Eto, fel Bro Idris, roedd Tywyn yn dalcen
caled o ran dylanwadu’n gadarnhaol o ran y Gymraeg, ond roedd y modd y bu i’r
ysgol fabwysiadu’r cynllun ar gyfer y Strategaeth Iaith Uwchradd wedi cael sylw
cenedlaethol ac yn ffordd ymlaen i unrhyw sefydliad arall.
·
Y
gwelwyd egin sylweddol o newid yn Ysgol Friars hefyd, gyda’r nifer oedd yn
sefyll Cymraeg Iaith Gyntaf ar gynnydd.
·
Bod
canran y plant oedd yn dod i’r cyfnod sylfaen o aelwydydd di-gymraeg ar
gynnydd. Roedd dirywiad mewn sgiliau
cymdeithasol plant yn ffactor hefyd, gyda phlant yn cychwyn y cyfnod sylfaen
heb sgiliau cyfathrebu mewn unrhyw iaith, ac roedd y ffaith bod bron pob un
ohonynt yn cael eu hasesu drwy’r Gymraeg ar ddiwedd blwyddyn 2 yn dyst i
lwyddiant y cyfnod sylfaen yng Ngwynedd.
·
Y
credid bod camau breision yn digwydd yn yr uwchradd hefyd yn sgil y ffaith bod
gan Wynedd y Strategaeth Iaith Uwchradd gyntaf o ran hyrwyddo’r Gymraeg yng
Nghymru.
·
Bod
llwyddiant y Siarter Iaith Cynradd wedi lledaenu drwy Gymru erbyn hyn a bod
hynny o ganlyniad i weledigaeth ysgolion cynradd Gwynedd yn ei fabwysiadu yn
2011.
·
Bod
Estyn bellach, am y tro cyntaf, yn mesur i ba raddau roedd ysgolion yn mesur
defnydd anffurfiol plant o’r Gymraeg, a bod hynny’n deillio’n uniongyrchol o
gyfarfod yng Nghaerfyrddin yn 2013 lle cyflwynwyd copi o Siarter Iaith Gwynedd
i’r Prif Arolygydd Ysgolion ar y pryd.
·
Y
cytunai â’r Comisiynydd fod angen herio beth oedd cyd-destun ysgol o ran
dwyieithrwydd a bod lle i fynd hefyd o ran wynebu a gallu adrodd ar realiti ein
hysgolion, ond roedd y ffaith bod cydnabyddiaeth o hynny yn gam pwysig ymlaen.
Rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a
chynnig sylwadau. Yn ystod y drafodaeth,
codwyd y materion a ganlyn:-
·
Ategwyd
y ffaith bod gwaith gwych yn digwydd yn Ysgol Bro Idris ac yn Ysgol Uwchradd
Tywyn.
·
Nodwyd,
oherwydd canfyddiad bod Ysgol Friars yn ysgol Saesneg, bod plant yn teithio yno
o ardaloedd megis Porthmadog, a gofynnwyd am fwy o wybodaeth ynglŷn â’r
cynllun peilot i ddatblygu sgiliau iaith y gweithlu.
·
Nodwyd,
er bod nifer o blant yn sefyll TGAU Cymraeg iaith gyntaf, bod llawer llai yn
dilyn pynciau eraill drwy gyfrwng y Gymraeg, a holwyd a oedd data ar gael o ran
pa mor dda mae’r grŵp yma o blant yn siarad Cymraeg.
Mewn ymateb i rai o’r sylwadau a’r
cwestiynau uchod, nodwyd:-
·
Bod
y cynllun peilot i ddatblygu sgiliau iaith y gweithlu yn Ysgol Friars wedi ei
gyllido drwy grant oedd yn dod i’r rhanbarth ac wedyn yn cael ei ddyrannu. Defnyddiwyd yr arian grant yma dros gyfnod o
amser i gyflogi tiwtor iaith i weithio gyda rhai o athrawon yr ysgol, er mwyn
datblygu eu sgiliau a’u hyder i ddefnyddio’r Gymraeg yn y dosbarth, gan
ddatblygu elfen o Gymraeg o fewn eu hadnoddau addysgol hefyd. Nid proses dros nos fyddai caffael y sgiliau
hynny ac ni osodwyd targed penodol ar gyfer hynny. Er hynny, roedd yr Adran yn cydweithio’n agos
gyda’r ysgol ac yn dylanwadu lle’r oedd modd gwneud hynny.
·
Bod hwn yn gyfnod cyffrous iawn yng Ngwynedd yng
nghyd-destun y Gymraeg, gyda’r Siarter Iaith wedi’i hen sefydlu, a’r
Strategaeth Iaith Uwchradd yn cael mwy o ddylanwad ar garfan o blant yng
nghyd-destun y Gymraeg yn ffurfiol ac yn anffurfiol na
fu erioed o’r blaen.
·
Bod
y Gwasanaeth hefyd yn cynllunio ar gyfer y cwricwlwm newydd yn sgil gwaith yr
Athro Donaldson, fyddai’n dod yn gynyddol bwysicach ym mywydau ein hysgolion.
·
Y
comisiynwyd darn o waith i edrych ar y ddarpariaeth ôl-16 yng Ngwynedd, gyda
ffocws penodol ar yr elfen 6ed dosbarth yn Arfon, er mwyn gweld a oedd achos
dros newid y drefn bresennol. Roedd y
ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg yn greiddiol i’r briff ar gyfer y gwaith yma ac
roedd rhaid torri’r canfyddiad bod addysg ôl-16 trwy gyfrwng y Gymraeg yn
rwystr i bobl ifanc.
·
Gan
fod cymaint yn digwydd yn y maes yma ar hyn o bryd, penderfynwyd sefydlu Bwrdd
Prosiect o gwmpas y Gymraeg, a nodwyd y byddai’r Adran yn falch o roi
adroddiadau crynodol ac amserol i’r pwyllgor ar y gwaith fel ffordd o ddangos
beth roedd yr Adran yn ei wneud ym maes y Gymraeg yn ei gyfanrwydd.
·
Ei bod ychydig yn gynamserol i gyflwyno data o ran
defnydd iaith fwy anffurfiol y disgyblion hynny oedd yn sefyll TGAU, ond
gobeithid gweld maes o law bod cyswllt rhwng y rhai
oedd yn dilyn nifer o bynciau drwy gyfrwng y Gymraeg a’r defnydd a wneid
ganddynt o’r Gymraeg. Dyma un rheswm pam bod angen rhoi sylw penodol i’r cyfrwng ar
draws y cwricwlwm gan mai hyn oedd yn mynd i roi’r sgiliau a’r hyder i’r
dysgwyr allu defnyddio’r Gymraeg mewn ystod o wahanol sefyllfaoedd, yn hytrach
na’r Gymraeg fel pwnc yn unig.
Awgrymodd y Cadeirydd, gan fod yna dipyn o
gwestiynau a thipyn o drafodaeth i’w chael eto, y
dylai’r pwyllgor graffu ymhellach ar yr adroddiad. Diolchodd i’r Pennaeth Addysg am awgrymu bod
adroddiadau rheolaidd yn dod yn ôl i’r pwyllgor ac
awgrymodd y dylai cynrychiolydd o’r pwyllgor eistedd ar y Bwrdd Prosiect o
gwmpas y Gymraeg i graffu’r cynllun oherwydd ei fod mor gynhwysfawr, a hefyd i
ddiwallu’r angen i gefnogi’r Pennaeth Addysg gyda’r cynllun.
PENDERFYNWYD cynnig y Cadeirydd, yr
Is-gadeirydd a’r Cynghorydd Alwyn Gruffydd er ystyriaeth gan yr Adran i fod yn
aelodau o’r Bwrdd Prosiect er mwyn craffu’r cynllun ymhellach.
Dogfennau ategol:
- Adroddiad Adolygiad Blynyddol Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg (CSGA), eitem 6. PDF 56 KB
- Atodiad 1 - Adroddiad Adolygu Blynyddol ar Weithrediad CSGA Gwynedd ar gyfer 2018-19, eitem 6. PDF 109 KB