Agenda item

Ystyried unrhyw gwestiynau y rhoddwyd rhybudd priodol ohonynt o dan Adran 4.9 o’r Cyfansoddiad.

(Dosbarthwyd atebion ysgrifenedig yr Aelodau Cabinet i’r cwestiynau i’r aelodau ymlaen llaw.)

 

(1)     Cwestiwn gan y Cynghorydd Gruffydd Williams

 

“A oes modd i’r Cyngor ddwyn perswâd ar Un Llais Cymru i gynnwys, nid yn unig y Cadeirydd a’r clerc, ond yn ogystal pob Aelod o Gyngor Tref a Chymuned, yn y drefn o gynghori cyfreithlon?  Rwy’n gofyn oherwydd mae’r gŵyn yn aml yn ymwneud â ffrae rhwng Clerc a neu Gadeirydd ac Aelodau Cynghorau Tref a Chymuned.  Ar hyn o bryd, nid oes bosib’ i Aelodau unigol gael cyngor gan Un Llais Cymru parthed materion sydd yn ymwneud â Chynghorau Cymuned, megis camweinyddu ar ran y Clerc a neu'r Cadeirydd.”

 

Ateb gan yr Aelod Cabinet Cefnogaeth Gorfforaethol, y Cynghorydd Nia Jeffreys

 

“Mae pob un o’r 64 Cyngor Tref a Chymuned yng Ngwynedd yn gorfforaeth sydd yn atebol a chyfrifol am ei weithdrefnau ei hun.  Ac eithrio rôl Pwyllgor Safonau ynglŷn â materion Cod Ymddygiad, nid oes gan Gyngor Gwynedd swyddogaeth drosolwg ffurfiol  ynglŷn â rhedeg y cyrff yma.  Fodd bynnag, fel partneriaid allweddol mewn sawl agwedd o’n gwaith, rydym yn awyddus bod ganddynt y trefniadau llywodraethu priodol.

 

Yn ôl eu gwefan:-

 

“Un Llais Cymru yw’r prif gorff ar gyfer cynghorau cymuned a thref Cymru, ac mae’n sicrhau llais cryf i gynrychioli diddordebau’r cynghorau, a darparu ystod o wasanaethau o safon i gefnogi eu gwaith”.

 

Mae agos i 740 o gynghorau Tref a Chymuned yng Nghymru.  Ond, deallaf fod Un Llais Cymru yn darparu gwasanaeth ar gyfer y Cynghorau Tref a Chymuned hynny sydd yn dewis talu tâl aelodaeth iddynt.  Gwneir hynny drwy’r pwynt cyswllt arferol, sef y Clerc neu’r Cadeirydd ar ran y Cyngor Tref neu Gymuned.  Yn amlwg mae ystod y gwasanaethau sydd yn cael eu darparu a’r hyn a gynigir gan Un Llais Cymru yn fater busnes iddynt hwy.

 

Nid oes gennyf ffigyrau am sawl Cyngor Cymuned sydd yn dewis aelodi ag Un Llais Cymru.  Ar y llaw arall gallaf ddyfalu fod darparu gwasanaethau cynghori a chefnogi ar gyfer oddeutu 8,000 o gynghorwyr Tref a Chymuned yng Nghymru yn golygu dipyn o adnoddau a chapasiti.

 

Efallai, o ystyried y darpariaethau ynglŷn â Chynghorau Cymuned Cymwys o fewn y Bil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2019, ei bod yn amserol i gael y drafodaeth ynglŷn a natur y gefnogaeth mae Cynghorau Tref a Chymuned ei angen i’r dyfodol.  Ond, yn fy marn i, y ffordd briodol o fynd â’r mater yma ymlaen fyddai i’r Cynghorau Tref a Chymuned a’u haelodau wneud yr achos yn uniongyrchol i Un Llais Cymru.”

 

Cwestiwn Atodol gan y Cynghorydd Gruffydd Williams

 

“Oni fyddai’n cael mwy o rym petai’r cwestiwn yn mynd i Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru gan Gyngor Gwynedd, ar ran y cynghorau cymuned?”

 

Ateb gan yr Aelod Cabinet Cefnogaeth Gorfforaethol, y Cynghorydd Nia Jeffreys

 

“Rwy’n cydnabod y pwynt yn llwyr gan y cynghorydd, a diolch i’r cynghorwyr tref a chymuned am y gwaith arwrol mae llawer yn wneud yn eu cymunedau.  Fel ‘rwy’n dweud, y ffordd briodol yn fy marn i o fynd â’r mater ymlaen ydi i’r cynghorau tref a chymuned a’u haelodau wneud yr achos yn uniongyrchol i Un Llais Cymru, ond ‘rwy’n hapus i godi hyn i fyny hefo’r Cynghorydd Williams y tu allan i gyfarfod y Cyngor llawn i weld oes yna fwy y gallaf ei wneud fel Aelod Cabinet i hwyluso, cynorthwyo neu gefnogi hynny.”

 

(2)     Cwestiwn gan y Cynghorydd Gareth Tudor Jones

 

“Mae cynnydd sylweddol wedi bod ym mhryniant ail gartrefi yn ddiweddar yng Ngwynedd, ac yn arbennig ym Morfa Nefyn / Edern. Yn ôl trigolion lleol, Cyngor Tref Nefyn a'r Cynghorydd Craig ab Iago (ar Pawb a'i Farn ) mae'n 'Argyfwng'.  Pa gamau mae'r Cyngor yn bwriadu eu cymryd i alw ar Lywodraeth Cymru i ddatganoli pwerau ar frys i'r Cyngor Sir i liniaru'r sefyllfa a rheoli ail gartrefi?”

 

Ateb gan yr Aelod Cabinet Amgylchedd, y Cynghorydd Gareth Griffith

 

“Mae’r gwaith yma wedi dechrau flwyddyn ddiwethaf, ac rydym wrthi’n casglu tystiolaeth.  Bydd y gwaith wedi’i gwblhau erbyn diwedd Tachwedd ac mi fyddwn ni’n symud ymlaen gyda hynny.  Mae’r ateb ysgrifenedig yn delio gyda’r hyn sydd wedi digwydd hyd yma a sut rydym am ddelio ag o yn y dyfodol, ond mae’r gwaith yma wedi dechrau flwyddyn ddiwethaf.”

 

Cwestiwn Atodol gan y Cynghorydd Gareth Tudor Jones

 

“Oni chytunwch, a hithau’n argyfwng ail-gartrefi, na ddylem fodloni ar ddisgwyl misoedd eto am ganlyniad yr ymchwil a bod angen gweithredu yn awr, ac ar frys, a bod dyletswydd ar y Cyngor i ymgyrchu o ddifri’ i ddatganoli pwerau o’r Llywodraeth yng Nghaerdydd i’r Cynghorau Sir am reolaeth ar gyfraddau treth tir yn benodol, er mwyn i Gyngor Gwynedd  allu cyflwyno mesurau argyfwng i fonitro a rheoli pryniant ail-gartrefi?”

 

Ateb gan yr Aelod Cabinet Amgylchedd, y Cynghorydd Gareth Griffith

 

“Fel mae’r ateb i’r cwestiwn gwreiddiol yn nodi, ‘rydym yn gwneud y gwaith ar hyn o bryd i gymunedau Gwynedd i gyd, ac mae’n delio hefo prisiau tai, a hefyd sut mae hyn yn effeithio ar ein cymunedau yng Ngwynedd.  Mae’n broses sy’n mynd i gymryd amser.  Nid ydi o’n rhywbeth sy’n mynd i ddigwydd dros nos, mae gen i ofn.  Yr hyn sy’n bwysig ydi, beth bynnag fyddwn ni’n ei wneud yn y dyfodol, bod y dystiolaeth gennym i fynd ymlaen gyda hwn.  ‘Rydw i wedi siarad hefo Sian Gwenllian, AS, ac mae hi wedi ei rannu gyda’i chyfoedion yng Nghaerdydd bod y gwaith yma’n mynd ymlaen a bod angen cefnogaeth mewn amser i roi perswâd arnynt yng Nghaerdydd hefo’r ffordd ymlaen.  Mae i fyny i Lywodraeth Cymru ar ddiwedd y dydd, ond mae i fyny i ni eu perswadio i roi'r dystiolaeth gerbron.”