Agenda item

Ystyried yr adroddiad.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

 

 Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd. 

 

 

Cyflwynodd y Pennaeth Adran Economi a Chymuned ei hadroddiad gan nodi’r ymatebion a phrif bwyntiau o ran hyrwyddo’r iaith Gymraeg o fewn yr adran. Ategodd bod yr adran Economi a Chymuned mewn sefyllfa wahanol i adran fel yr YGC gan fod rhan fwyaf o’r staff yn gallu’r Gymraeg ac yn ei ddefnyddio oherwydd natur eu gwaith. 

 

Cychwynnodd gan bwysleisio bod 97% o staff yr adran wedi cyrraedd y dynodiad iaith ddisgwyliedig. Ategodd bod mwy o waith i wneud ymysg staff sydd wedi bod yn yr adran am amser hir ac yn gallu’r Gymraeg ond ddim yn ei ddefnyddio. Nododd nad oedd heriau recriwtio a bod staff newydd ieuengach yn tueddu i ddefnyddio’u Cymraeg yn naturiol. 

 

Cyfeiriodd at yr adroddiad sy’n cynnwys dolenni perthnasol ar gyfer mwy o wybodaeth ynghylch hyrwyddo’r iaith. Tynnodd sylw at y prif bwyntiau fel a ganlyn; 

·  Bod gan yr adran gobeithion y byddai modd cyllido dilyniant i gynllun Arfor os bydd arian ar gael. 

·  Fuodd cynllun i gyflwyno cerddoriaeth Gymraeg i fusnesau sy’n anghyfarwydd a diwylliant Cymreig yn un llwyddiannus er mwyn hybu’r Gymraeg o fewn y sector Twristiaeth. 

·  Ymfalchïodd yn y gwasanaeth llyfrgelloedd lle mae 100% o staff yn siaradwyr Cymraeg ac yn ei ddefnyddio’n naturiol. Fel gweithwyr yn y gymuned, cydnabuwyd bod ganddynt rôl ychwanegol fel hyrwyddwyr iaith ymysg llyfrgellwyr. Rhannodd lythyr gan un o drigolion sy’n defnyddio’r gwasanaeth ac wedi ymddiddori yn yr iaith o ganlyniad i’r ymdrechion gan y staff. 

·  O ran cytundebau gyda chwmnïau allanol, nododd mai’r gwasanaeth hamdden oedd yr her fwyaf iddynt er mwyn hyrwyddo’r Gymraeg, yn arbennig mewn ardaloedd llai Cymreig yn y Sir. 

·  Eglurodd bod hyn wedi ei ddatrys yn rhannol wrth i gwmni Byw’n Iach gymryd yr awenau. Sicrhaodd bod y cwmni yn glynu at bolisi iaith y Cyngor fel rhan o’u contract 

·  Nododd bod rhwystrau mewn rhai achosion, er enghraifft rhagwelir bydd diffyg Cymraeg mewn cyfarfodydd gyda Llywodraeth Prydain er mwyn trafod cyllid, gan na fydd Llywodraeth Cymru’n gyfrifol dros ddyrannu hwn. 

 

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau.  Yn ystod y drafodaeth, codwyd y materion canlynol:- 

 

·  Mynegodd aelod ei thristwch na fydd Llywodraeth Cymru’n gyfrifol am ddyrannu cyllid i raglenni newydd ac ategodd y byddai effaith andwyol ar yr iaith Gymraeg. 

·  Croesawu twristiaeth gynaliadwy - gwerthu lle fel cyrchfan yn negyddol, neu ormodedd yn dinistrio beth mae’r bobl yn dod i’w cael. 

·  Ymfalchïodd bod newid pwyslais ar y math o dwristiaeth sy’n fuddiol i ardal fel Gwynedd sef y math cynaliadwy. 

·  Cytunodd aelod bod angen i gwmni Byw’n Iach ymrwymo i hyrwyddo’r Gymraeg ymysg eu staff. Gofynnodd sut mae hyn yn cael ei fesur a herio gan yr adran. 

·  Gofynnodd aelod am fwy o wybodaeth ynghylch y gwahaniaeth fydd rhwng delio a grantiau o Lundain yn hytrach o Gaerdydd a faint o ddylanwad fydd gan y Cyngor i fynnu defnydd o’r Gymraeg. Ategodd bod eisoes enghraifft gyda’r Bwrdd Uchelgais Economaidd sy’n cael ei arwain fwy gan San Steffan ac mae’n dangos bod dylanwad negyddol ar yr iaith Gymraeg. 

·  Cyfeiriodd aelod at staff y llyfrgelloedd fel llysgenhadon naturiol yn eu rôl a chwestiynodd a yw’n werth cynnwys hyn yn y swydd ddisgrifiad ar gyfer y dyfodol. 

·  Cyfeiriodd aelod at y galw am wersi Cymraeg yn mynd drwy’r to, gan bobl sydd eisiau dod ar eu gwyliau. Ategodd eu bod yn gweld y Gymraeg fel rhywbeth sy’n cyfoethogi eu profiad o fod yng Nghymru. 

·  Nododd aelod ei fod yn rhan o brotocol i bobl yn yr adrannau wybod bod disgwyliad iddynt ddefnyddio’r Gymraeg. 

 

 

Mewn ymateb i rai o’r sylwadau a’r cwestiynau uchod, nododd y Pennaeth Adran Economi a Chymuned; 

 

·  Er mwyn sicrhau twristiaeth gynaliadwy bod angen cyfyngu niferoedd ymwelwyr mewn rhai ardaloedd a bod trafodaeth yn digwydd yn yr adolygiad. 

·  Bod gwaith monitro gwasanaeth o’r Cyngor yn digwydd i fesur perfformiad cwmni Byw’n Iach gydag Aelod Cabinet yn cwrdd â’r cwmni i herio perfformiad. Ategodd bod data ganddynt, yn ymwneud a chyrhaeddiad staff a dynodiadau iaith swydd. 

·  Mewn perthynas â defnydd y Gymraeg mewn cyfarfodydd, nododd bod cyfarfodydd rhithiol wedi caniatáu i fwy o Gymraeg cael ei ddefnyddio gan fod meddalwedd fel Zoom yn caniatáu cyfieithu ar y pryd. 

·  Nad oedd sicrwydd hyd hyn ynghylch trefniadau gydag arian o’r cronfeydd newydd sy’n disodli cyllid Ewropeaidd. Rhagdybir mai Llywodraeth Prydain yng Nghymru fydd yn delio a’r ceisiadau. 

·  Bod diwylliant Cymreig naturiol ymysg staff Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru gan fod rhan fwyaf yn rhugl y Gymraeg. Fodd bynnag cydnabuwyd bod her gyda chyfathrebu a thrafod gyda’r Llywodraethau am ei fod yn digwydd drwy’r Saesneg. 

·  Mewn ymateb i’r cwestiwn ynghylch staff y Llyfrgelloedd, nododd nad yw’r rôl o fod yn llysgennad i’r iaith yn benodol yn y swydd ddisgrifiad. Fodd bynnag, mae hyrwyddo’r Gymraeg yn rhan naturiol o’r swydd. 

 

Ategodd yr Ymgynghorydd Iaith y pwyntiau canlynol: 

 

·  Bod cymal ym mholisi iaith y Cyngor sy’n nodi ei fod yn ddisgwyliedig i staff y Cyngor gyfathrebu yn y Gymraeg. Ategodd bod y polisi dan sylw wrthi’n cael ei ddiwygio a bod cyfle yn y diwygiad i atgoffa staff am y cymal hwn wrth hyrwyddo’r polisi newydd. 

·  Mewn perthynas â chyfathrebu, mae newid wedi bod dros y flwyddyn ddiwethaf, gyda ‘Teams’ yn rhwystr oherwydd diffyg cyfleuster cyfieithu ar y pryd ac nid pawb sy’n fodlon defnyddio Zoom sydd â darpariaeth dda.