Agenda item

Aelod Cabinet – Y Cynghorydd Cemlyn Williams

Ystyried adroddiad ar yr uchod.

Cyflwynwyd Adroddiad Blynyddol yr Adran Addysg ar gyfer 2020-21.

Cyn cychwyn ar y drafodaeth, diolchodd yr Aelod Cabinet i’r ysgolion a’r penaethiaid, y staff a’r athrawon am gynnal, nid yn unig y ddarpariaeth addysgol, ond hefyd darpariaethau megis arlwyo a glanhau yn ystod blwyddyn hynod o heriol.  Ychwanegodd ei bod yn bwysig hefyd cydnabod gwerthfawrogiad yr ysgolion a’r penaethiaid o’r gefnogaeth a roddwyd gan yr Adran Addysg yn ystod y cyfnod, ac roedd o’r farn bod y berthynas rhwng yr Adran a’r ysgolion wedi cryfhau yn ystod y pandemig.

Ategwyd y sylwadau hyn gan y Pennaeth Addysg a nododd y dymunai yntau hefyd dalu teyrnged i swyddogion yr Adran fu’n cefnogi’r holl waith, a hefyd i staff Adran yr Amgylchedd am y cyngor a’r cymorth amhrisiadwy gan y swyddogion iechyd a diogelwch a’r cydweithio prydlon ac effeithiol i gadw’r sefyllfa i fynd.  Nododd fod yr amharu ar addysg a lles plant wedi ei gadw mor isel â phosib’ oherwydd dygnwch a dyfalbarhad nifer fawr o bobl Gwynedd, a gallai’r aelodau etholedig ymfalchïo yn ein hysgolion a’u rôl hwythau fel llywodraethwyr yn cefnogi’r ysgolion ar draws y sir.

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau.

Cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn gan aelodau unigol:-

·         Diolchwyd i’r Adran am ddarparu adroddiad cryno, oedd yn cyfleu’r negeseuon yn glir iawn.

·         Gan gyfeirio at baragraff 3.8 o’r blaen adroddiad, croesawyd y ffaith bod y gair ‘dwyieithog’ wedi diflannu o’r naratif, gan y dylai’r pwyslais fod ar ddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg, a mynegwyd gobaith y gellid adeiladu ar hyn dros y blynyddoedd yn ein hysgolion.

Mewn ymateb i’r sylwadau ac i gwestiynau gan aelodau, nodwyd:-

·         O ran y sefyllfa bresennol yn yr ysgolion, bod y data yn newid yn ddyddiol, ond roedd yn ymddangos bellach bod y sefyllfa wedi cyrraedd uchafbwynt mewn rhai sefyllfaoedd, gyda nifer o staff a phlant yn dychwelyd i’r ysgolion.  Roedd y sefyllfa wedi bod yn eithriadol o anodd gyda hyd at 30% o’r staff a’r plant i ffwrdd mewn rhai dosbarthiadau.  Yn yr achosion hynny, symudwyd i addysg rithwir a bu’n rhaid i swyddogion yr Adran, ynghyd â’r swyddogion iechyd a diogelwch, gymryd penderfyniadau cyflym iawn a phellgyrhaeddol ar adegau.  Roedd y sefyllfa bellach yn sefydlogi mewn rhai pocedi, ac roedd yr Adran yn gwneud popeth o fewn eu gallu i gadw’r ysgolion yn agored mor ddiogel â phosib’.  Nodwyd hefyd bod penaethiaid oedd i ffwrdd o’r ysgol oherwydd Cofid wedi parhau i redeg yr ysgolion hynny o gartref.

·         Bod y Llywodraeth wedi gofyn i’r Gwasanaeth Anghenion Dysgu Ychwanegol ddarparu ffigwr o’r gwariant ychwanegol a welwyd yn y maes hyd yma, a lle y disgwylir i’r gwariant ychwanegol fod yn y dyfodol.

·         Nad oedd rhai o’r trafodaethau ynglŷn ag addysg ôl-16 wedi digwydd mor rheolaidd ag y dymunid yn ddiweddar oherwydd y pwysau ar yr ysgolion i ddelio gyda chadw’n agored, ond bwriedid ail-afael yn y drafodaeth yn llawn ym mis Ionawr er mwyn symud ymlaen cyn gynted â phosib’ i weld sut y gellir gwella ar y ddarpariaeth bresennol.

·         Y cytunid bod y symudiad at addysg cyfrwng Cymraeg i’w groesawu.  Eglurwyd bod hwn yn symudiad cenedlaethol yn bennaf, ond bod y Llywodraeth wedi ymgynghori ar hyn gyda’r Pennaeth Addysg a’r swyddogion yng Ngwynedd oherwydd bod Gwynedd yn naturiol yn cael ei gweld fel sir sy’n arwain ar addysg cyfrwng Cymraeg a dwyieithog yn genedlaethol.  O dan y drefn newydd, ni fydd modd i ysgolion barhau yn eu hunfan am gyfnod estynedig o ran cyfrwng eu darpariaeth, gyda’r disgwyliad i awdurdodau sicrhau bod ysgolion yn parhau i wneud cynnydd o safbwynt eu darpariaeth cyfrwng Cymraeg cyn gynted â phosib’.

·         Bod gan yr Awdurdod gyfrifoldeb i sicrhau hyfforddiant perthnasol a phenodol ar gyfer ei holl staff yn yr ysgolion.  Roedd yr angen i wneud hynny wedi ei uchafu hyd yn oed yn fwy yn ystod y pandemig, oherwydd pryder yr ysgolion ynglŷn â cholli’r cyswllt bugeiliol rhwng y plant mwyaf bregus a’r staff proffesiynol, gan nad oeddent yn gweld y plant hynny’n ddyddiol.  Nodwyd bod yr ysgolion i’w canmol am y cyswllt gyda phlant bregus drwy gydol y pandemig, ac awgrymwyd y gellid manylu ar hyn mewn adroddiad pellach i’r pwyllgor.  Adroddwyd i’r Panel Strategol Diogelu a’r Panel Rhiant Corfforaethol ar yr hyfforddiant ychwanegol oedd wedi digwydd yn y maes yma.  Roedd ffocws yr Adran ar lesiant a diogelu yn fwy nag erioed, a chredid bod yr ysgolion wedi llwyddo i wneud hynny’n dda iawn, a bod hynny gydag arweiniad, ac yn sgil effaith yr hyfforddiant ychwanegol.

·         Bod dyfeisiadau ar gyfer yr athrawon yn cael eu paratoi ar hyn o bryd, a’r trefniadau ar gyfer eu cynnal a’u cadw yn mynd rhagddynt.  Unwaith y byddai hynny yn ei le, byddai dros 1,000 o ddyfeisiadau ar gyfer staff a dros 5,000 o ddyfeisiadau ar gyfer plant uwchradd yn cael eu dosbarthu i’r ysgolion.  Rhagwelid y byddai hynny’n digwydd yn gynnar yn y flwyddyn newydd.

·         Mai nod y Strategaeth Ddigidol oedd gwella’r strwythur o gwmpas cefnogi TG mewn ysgolion.  Roedd isadeiledd y rhyngrwyd, sy’n genedlaethol, yn cael ei reoli ar hyn o bryd gan y Cyngor, gyda phob dyfais yn yr ysgolion yn cael ei reoli’n rhannol gan dechnegydd yr ysgol ac yn rhannol gan gwmni Cynnal.  Fel rhan o’r strategaeth o symud i fodel cynnal a chadw gwahanol, bwriedid mewnoli’r gwasanaeth fel bod Cyngor Gwynedd yn cefnogi’r cyfrifiaduron ar draws pob ysgol, ac felly’n sicrhau cysondeb o ran y ddarpariaeth.

·         O ran arian ychwanegol i gynorthwyo disgyblion yn sgil Covid, bod gwaith yn mynd rhagddo, nid yn unig yn sirol, ond yn rhanbarthol hefyd, i sicrhau bod ysgolion yn cyd-weithio mewn cynghreiriau i wneud y gorau o’r adnodd er mwyn unioni’r anfanteision roedd plant wedi cael yn ystod y pandemig.  Byddai’r Adran yn cadw llygaid ar ddeilliannau’r cynlluniau ar y cyd â’r Gwasanaeth Gwella Ysgolion.