Agenda item

Cyflwyno gwybodaeth am gyfraniad yr Adran Addysg i weithrediad y Polisi Iaith a Chynllun Hybu’r Gymraeg yng Ngwynedd

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

 Cyflwynwyd adroddiad gan yr Aelod Cabinet Addysg, y Cynghorydd Cemlyn Williams yn manylu ar gyfraniad yr Adran Addysg i weithrediad y Polisi Iaith a Chynllun Hybu’r Gymraeg yng Ngwynedd. Manteisiodd ar y cyfle i amlygu rhai o uchafbwyntiau'r Adran Addysg ynghyd a rhai heriau maent yn wynebu i’r dyfodol.

Tynnwyd sylw at ‘Cyfundrefn Addysg Drochi tuag at 2032 a thu hwnt’ a'r buddsoddiad o £1.1 miliwn o arian cyfalaf addysg Gymraeg Llywodraeth Cymru i sefydlu safleoedd addysg drochi o’r newydd yn Tywyn a Bangor, ynghyd â gwella’r cyfleusterau presennol ym Mhorthmadog. Cyfeiriwyd at y strategaeth ddysgu digidol arloesol ac uchelgeisiol sydd yn anelu i ddarparu gliniaduron a/neu ddyfeisiadau digidol i holl ddisgyblion ac athrawon y sir gan sicrhau mynediad didrafferth at waith yn yr ysgol ac yn y cartref. Ategodd y Pennaeth Addysg mai’r gobaith yw ffurfweddu’r dyfeisiadau yn y Gymraeg fyddai’n galluogi’r plant i gyfathrebu gyda’u teuluoedd a’u ffrindiau yn y Gymraeg a’u hannog i ddefnyddio’r Gymraeg ar y cyfryngau cymdeithasol.

Yng nghyd-destun rhai o’r heriau, amlygwyd pryder bod safon yr iaith a sgiliau iaith cymdeithasol wedi dirywio mewn rhai ardaloedd yn ystod y pandemig. Ystyriwyd hynny yn anochel efallai, oherwydd bod llai o gyswllt rhwng disgyblion a’u hathrawon /cymorthyddion, er ymgais cyson gan ysgolion i gadw cysylltiad gyda disgyblion i geisio adennill tir. Cyfeiriwyd at yr her o recriwtio staff gyda chymwysterau addas i alluogi darparu gwasanaeth a/neu ddysgu drwy’r Gymraeg, a hefyd at brinder therapyddion iaith a seicolegwyr addysg sydd, er yn bryder cenedlaethol, i’w weld yn waeth yng Ngwynedd oherwydd yr angen am wasanaeth dwyieithog. Ategwyd bod trafodaethau cyson gyda Llywodraeth Cymru i geisio lliniaru’r broblem.

Diolchwyd am yr adroddiad

Rhoddwyd cyfle i aelodau’r pwyllgor holi cwestiynau a derbyniwyd ymatebion i‘r cwestiynnau hynny gan y Swyddogion Addysg

A fyddai modd gweithredu yn rhyngweithiol drwy geisio newid trywydd gyrfa staff dysgu, (drwy ariannu cynlluniau hyfforddi perthnasol) i fod yn seicolegwyr addysg?

Yr Adran Addysg wedi bod yn rhyngweithiol yn lleol mewn ymgais i recriwtio seicolegwyr addysg. Cynigion bwrsariaeth wedi bod yn llwyddiannus. Cynnig arall yw ceisio ennyn diddordeb drwy ddarpariaeth ôl 16 gan dargedu agweddau o brentisiaethau yn y maes.

Cyfeiriwyd at y ffaith bod canran defnydd o’r Gymraeg fel iaith gyntaf yn y cyfnod sylfaen yng Ngwynedd yn uwch nag unrhyw sir arall yng Nghymru, ond bod cwymp i’w weld ar ddiwedd bl 9. Holwyd a yw’r cwymp yn un cyffredinol ar draws y Sir neu a yw’n benodol i rai lleoliadau yn unig?

Ymddengys pan fydd disgyblion yn dewis eu pynciau TGAU a llwybr gyrfa ar ddiwedd Bl9 bod nifer helaeth yn dewis pynciau drwy’r Saesneg. Er nad oedd tystiolaeth i roi sylwedd i’r farn, bod y sefyllfa er hynny yn bodoli. Nodwyd bod ysgolion, gyda chefnogaeth yr Adran Addysg, yn hyrwyddo’r Gymraeg ac yn annog disgyblion i barhau gydag addysg Gymraeg. Nodwyd bod yr Adran Addysg yn cydweithio gyda Chanolfan Bedwyr ym Mangor i geisio sicrhau bod hyfforddiant ac adnoddau digidol Cymraeg ar gael i hwyluso mynediad i athrawon a disgyblion at bynciau CA4 a CA5. Trafodaethau hefyd yn cael eu cynnal gyda’r Bwrdd Arholi

A yw plant yn cael eu hasesu fel plant iaith gyntaf, ail iaith neu drwy gyfrwng eu haddysg? Pwy sydd yn dewis asesu plentyn fel siaradwr iaith gyntaf ar ddiwedd bl 9? A’i dewis yr ysgol yw hyn neu rieni?

Disgwyliad yw bod disgyblion ar lefel 3 neu uwch erbyn diwedd cyfnod cynradd yn cael eu hasesu fel disgybl iaith gyntaf ac yn cael eu holrhain a’u hasesu ar ddiwedd cyfnod allweddol 3 yn yr un modd. Awgrymwyd bod y cwymp a nodwyd uchod efallai yn seiliedig ar y modd y mae rhai ysgolion yn dehongli’r polisi iaith - ategwyd bod y Llywodraeth wedi adolygu'r drefn dynodiad iaith o fewn ysgolion ac awgrymwyd y byddai’r drefn newydd o ddynodi iaith efallai yn arwain at gynnydd yn y ganran.

A fydd y canolfannau trochi iaith yn cynnig hyblygrwydd? Beth fydd y balans o ddysgu byw a dysgu ar lein? A fydd cyfleoedd ychwanegol ar gael ar-lein i ddisgyblion sgwrsio yn anffurfiol o ystyried mai’r elfen lafar sydd wedi dioddef yn ystod y pandemig? Sut bydd hyn yn cael ei werthu i’r rhieni?

Bydd y gwasanaeth a’r drefn newydd gyda’r fantais o allu cyrraedd at fwy o blant mewn dulliau gwahanol drwy gyfuniad o sesiynau byw a sesiynau wyneb yn wyneb. Bydd y gweithlu yn llawer mwy symudol a rhagwelir y gallu i dargedu plant gyda gwahanol alluoedd gwybyddol a’u grwpio yn well o ran eu rhinweddau a chryfderau staff. Y gyfundrefn hefyd yn edrych ar loywi iaith a gwella sgiliau penodol yn hytrach na thargedu newydd-ddyfodiaid yn unig.

Yr Adran Addysg wedi bod yn llwyddiannus iawn yn dwyn perswâd ar rieni drwy amlygu a phwysleisio manteision sgiliau dwyieithog, hunaniaith, diwylliant, cyfleoedd a manteision economaidd

Faint o athrawon Gwynedd sydd yn ddi-gymraeg? A oes cyfle iddynt fynychu’r Canolfannau Iaith? A oes rhai pynciau yn waeth na’i gilydd?

Yr Adran Addysg yn gweld amrywiaeth yng ngallu athrawon o ddefnyddio’r Gymraeg ac yn cydweithio gyda Chanolfan Bedwyr a GwE i ganfod cyrsiau hyfforddi athrawon newydd gydag unedau dysgu Cymraeg i sicrhau hyder o’r dechrau

Bod y nifer o athrawon di-gymraeg sydd heb y gallu i addysgu yn y Gymraeg, yn isel iawn. Ceir eraill sydd yn dysgu’r Iaith ond nid oes hyder ganddynt i’w ddefnyddio yn gyhoeddus.  Nodwyd bod yr Adran yn ymdrin ag anghenion athrawon mewn rhai ysgolion penodol.  Adroddwyd bod cynnydd sylweddol i’w weld mewn athrawon yn dod ymlaen yn wirfoddol i ofyn am gefnogaeth i wella sgiliau Cymraeg

Yn draddodiadol, gwelir diffyg yn y pynciau gwyddonol a Mathemateg ond eto, yr Adran yn cydweithio gyda Phrifysgol Bangor i geisio cynnwys yr agwedd yma fel rhan o’r cwrs

PENDERFYNWYD

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd