Agenda item

YR AELOD CABINET – CYNGHORYDD DYFRIG SIENCYN

Diweddariad ar yr hyn mae’r Cyngor yn ei wneud ar hyn o bryd i ymateb i’r heriau newid hinsawdd a natur a chamau eraill sydd yn ymarferol i’r Cyngor weithredu arnynt i’r dyfodol.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

Cyflwynwyd diweddariad gan Arweinydd y Cyngor yn adrodd ar yr hyn roedd y Cyngor yn ei wneud i ymateb i’r heriau newid hinsawdd a natur a chamau eraill sydd yn ymarferol i’r Cyngor weithredu arnynt i’r dyfodol.

Adroddwyd bod y Cabinet wedi mabwysiadu Cynllun Argyfwng Hinsawdd a Natur (a luniwyd gan dasglu a sefydlwyd gan y Cabinet – Bwrdd Newid Hinsawdd) ar 8 Mawrth 2022. Nodwyd bod y Bwrdd Newid Hinsawdd yn cynnwys Aelodau Cabinet a Phrif Swyddogion ac yn fwy diweddar gwahoddwyd Pencampwr Bioamrywiaeth a chynrychiolydd o’r Pwyllgor Craffu Cymunedau yn aelodau sefydlog o’r Bwrdd.

Eglurwyd bod y Cynllun Argyfwng yn cael ei arwain gan Pennaeth yr Amgylchedd ond bod cyfrifoldeb ar bob adran yn y Cyngor i weithredu’r cynllun ynghyd a chyfraniadau gan gymunedau’r Sir. Amlygwyd bod sylw wedi ei wneud nad oedd cyfeiriad at fuddsoddiadau’r Gronfa Bensiwn yn y cynllun, a derbyniwyd ymateb gan y Pennaeth Cyllid yn nodi bod camau sylweddol wedi eu gwneud yn y maes buddsoddi er nad oes rheolaeth uniongyrchol gan y Gronfa ar y buddsoddi.

Nodwyd mai’r her oedd cyrraedd targed net sero erbyn 2030. Derbyniwyd bod camau heriol i’w cyflawni ond bod y Cyngor yn benderfynol o gyrraedd y targed a osodwyd gan Llywodraeth Cymru. Amlygodd Pennaeth yr Amgylchedd bod y cynllun yn ddogfen fydd yn cael ei datblygu a’i haddasu’n rheolaidd gan nodi dau gam i’r cynllun: Cam 1 yw’r cynllun presennol sydd yn cynnwys sefydlu trefn briodol a chamau mae’r Cyngor yn bwriadu eu cymryd er mwyn newid y gwasanaethau maent yn eu darparu’n uniongyrchol. Byddai cam 2 yn cael ei gyflwyno ar ôl proses ymgynghori ac yn cynnwys rhagor o wybodaeth am fwriad y Cyngor i gynghori a chefnogi gweithgareddau yn y gymuned ar faterion e.e., ynni mewn adeiladau, rheoli a defnydd tiroedd, ailgylchu, parthau llifogydd.

Diolchwyd am yr adroddiad a diolchwyd i’r Bwrdd am ymestyn yr aelodaeth. Cynigiwyd y dylid ystyried gwahodd cynrychiolwyr Arfon a Dwyfor-Meirionnydd yn Senedd Ieuenctid Cymru i fod yn aelodau o’r Bwrdd Newid Hinsawdd.. Nododd yr Arweinydd y byddai’n cyflwyno’r cynnig i’r Bwrdd.

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn gan aelodau:-

·         Bod cyfle i Cyngor Gwynedd arwain y ffordd drwy ddylanwadu a chyflwyno’r cynllun yn effeithiol

·         Bod angen annog y 3ydd sector a’r sector breifat i ystyried addasiadau cyffelyb

·         Byddai’n fuddiol cael dadansoddiad costau a budd er mwyn dangos faint o arian gellir ei arbed ynghyd â’r lleihad mewn allyriadau carbon. Drwy nodi canran agos o ran effaith gellir annog y 3ydd sector ac unigolion preifat.

·         Bod modd adnabod adeiladau y gellid cyflwyno system gwresogi ddaearol

·         A roddir ystyriaeth i fuddsoddi mewn systemau dŵr poeth solar ynghyd â buddsoddi mewn systemau PV (Photovoltaic) i leihau ôl-troed carbon?

·         Bod angen cynnal archwiliad yn seiliedig ar garbon o adeiladau a cherbydau

·         Bod angen ystyried technoleg amgen e.e., niwclear, hydrogen. Yr Almaen yn buddsoddi mewn prosiectau hydrogen adnewyddadwy, a gynhyrchir drwy ddefnyddio dŵr.

Mewn ymateb i gwestiwn ynglŷn â thrydan ac o ble daw’r cyflenwad trydan o ystyried yr argyfwng tanwydd presennol ac effaith y Rhyfel yn Wcráin, a beth yw safiad y Cyngor o ddefnydd ynni niwclear (gwyrdd), nodwyd bod trafodaethau yn cael eu cynnal gyda chyrff allanol ynglŷn â safle gorsaf bŵer Trawsfynydd a’r posibilrwydd o weld datblygiad fyddai’n darparu trydan yno. Ategwyd bod angen ystyried cynlluniau ynni adnewyddol megis, dŵr a môr ond bod angen hwb sylweddol gan y Llywodraeth i arwain ar hynny. Er yr awydd i weld Gwynedd yn mabwysiadu technoleg newydd a manteisio ar adnoddau a phrofiad sydd eisoes yn bodoli yn Nhrawsfynydd a Phrifysgol Bangor, Llywodraeth Cymru a Llywodraeth San Steffan fydd yn gwneud penderfyniad terfynol ar hyn. Mewn ymateb gan Aelod i’r sylw am ynni niwclear, nodwyd yr angen i ystyried peryglon technoleg niwclear i genedlaethau’r dyfodol a’r angen am ofal wrth ystyried lleoliadau addas i orsafoedd niwclear.

Mewn ymateb i ddefnydd hydrogen, amlygwyd bod cynlluniau cyffrous yn ymwneud a thrafnidiaeth yn y Gogledd yn rhan o’r Cynllun TWF gyda syniadau o fewn y maes hydrogen, fydd yn allweddol i’r dyfodol, yn cael eu trafod yn y Bwrdd Uchelgais Economaidd.

Mewn ymateb i gwestiwn a fydd cefnogaeth ariannol ar gael i gymunedau addasu adeiladau, prynu offer newydd sydd yn garedig tuag at yr amgylchedd ayyb, derbyniwyd bod y gwasgedd ariannol presennol yn bryder, ond y bwriad yw y bydd y Cyngor, yn ystod cam dau o’r cynllun, gyda rôl ymgynghorol o godi ymwybyddiaeth, yn rhoi cyngor i gymunedau, rhannu gwybodaeth am grantiau posib neu gyfeirio at asiantaethau eraill sydd yn cynnig cefnogaeth.

Diolchwyd am yr holl sylwadau. Nodwyd bod y Bwrdd yn agored i bob syniad ac awgrym ond mai’r her yw dehongli’r holl wybodaeth sydd ar gael a thrafod gyda chymunedau sydd a’r awydd i weithredu. O dderbyn bod yr awydd i arbed arian wrth gyflawni rhai o’r cynlluniau rhagwelir costau i’r Cynllun Argyfwng - o ganlyniad mynegwyd bod £3m wedi ei neilltuo ar gyfer hynny.

PENDERFYNWYD

·         Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

Cymerodd y Cadeirydd y cyfle i ddiolch i’r holl Aelodau am eu gwaith caled ac i’r swyddogion am eu cefnogaeth. Dymunwyd y gorau i’r Aelodau Etholedig hynny oedd yn ymddeol a diolchwyd iddynt am eu cyfraniadau gwerthfawr i’r Cyngor. Dymunwyd y gorau i’r Aelodau oedd yn dychwelyd i’r Cyngor ac i’r rhai oedd yn sefyll etholiad