Agenda item

I dderbyn cyflwyniad gan Jason Killens, Prif Weithredwr Gwasanaeth Ambiwlans Cymru ac Estelle Hitchon, Cyfarwyddwr Partneriaethau ac Ymgysylltu.

 

Croesawyd Jason Killens, Prif Weithredwr Gwasanaeth Ambiwlans Cymru ac Estelle Hitchon, Cyfarwyddwr Partneriaethau ac Ymgysylltu i’r cyfarfod. Darparwyd cyflwyniad i’r Aelodau oedd yn adrodd ar berfformiad Gwasanaeth Ambiwlans Cymru. 

 

Manylwyd ar ystadegau megis yr amseroedd ymateb i alwadau coch (galwadau bywyd mewn perygl) Betsi Cadwaladr gan nodi bod canran ymateb i’r galwadau brys hyn o fewn 8 munud wedi lleihau ers Hydref 2020 o 62% i 47% erbyn Hydref 2021 ac wedi sefydlogi i fod o gwmpas 45% erbyn Medi 2022. Cydnabuwyd bod hyn yn golygu bod rhai cleifion yn aros yn llawer rhy hir am ambiwlans.  

 

Nodwyd mai’r prif reswm dros y gostyngiad mewn amser ymateb yw’r cynnydd sylweddol mewn oriau coll wrth drosglwyddo i’r ysbyty sy’n effeithio ar y gallu i fedru ymateb i alwadau brys yn amserol. Nodwyd bod yr oedi yma wrth drosglwyddo wedi cynyddu dros amser ac ar ei waethaf ym mis Medi 2022. Manylwyd hefyd ar heriau eraill megis salwch ac absenoldebau staff yn cynyddu sydd wedi arwain at broblemau capasiti â’r heriau yn ymwneud a denu staff a llenwi swyddi. 

 

Soniwyd am ddiogelwch cleifion a digwyddiadau adroddadwy gwladol oedd yn manylu ar y marwolaethau â’r niwed difrifol y gellir bod wedi eu hosgoi gan gymharu sefyllfa Betsi Cadwaladr efo gweddill Cymru. Roedd y niferoedd yn is i gymharu efo Cymru gyfan ond ar gyfartaledd roedd 2 o faterion diogelwch cleifion yn cael eu cofnodi pob mis a’r rhain oherwydd oediadau hir iawn, gwallau clinigol a chleifion yn aros mewn ambiwlans tu allan i’r ysbytai. 

 

Cafwyd gwybodaeth am adolygu’r galw a’r capasiti sy’n digwydd ar hyn o bryd o fewn y gwasanaeth a manylwyd ar yr hyn sy’n cael ei wneud i geisio gwella’r sefyllfa megis recriwtio a hyfforddi mwy o staff, adolygu rhestr dyletswyddau a newidiadau i drefniadau megis cerbydau ymateb cyflym e.e. eu staffio gan uwch barafeddygon. Credwyd y byddai’r mesuryddion hyn yn helpu’r problemau amser ymateb.  

 

I gloi rhedwyd drwy fodel ymateb y dyfodol oedd yn canolbwyntio ar weddnewid y gwasanaethau meddygol brys drwy rhoi mwy o bwyslais ar ymgynghori, trin ac atgyfeirio yn hytrach na chludo cleifion i’r ysbytai.  

 

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn gan aelodau:- 

 

·           Diolchwyd am y cyflwyniad gan wneud sylw ei fod yn cyfleu darlun llwm o’r gwasanaeth ambiwlans ac i bobl sy’n byw yn Ngogledd Cymru yn enwedig yn yr ardaloedd gwledig.  

·           Gofynnwyd am eglurhad o rôl yr ymatebwyr cyntaf gan nodi bod eu gwasanaeth yn hanfodol i ardaloedd gwledig y Sir fel Tywyn, yn enwedig o gysidro sefyllfa a thrafodaethau presennol am y gwasanaeth ambiwlans awyr.  

·           Cyfeiriwyd at ddiffyg staff cyflenwi a gofynnwyd os oedd modd cynyddu niferoedd y staff yn ardal Tywyn. Mynegwyd edmygedd dros y staff presennol sy’n gweithio dan straen. Cyfeiriwyd at staff oedd wedi ymuno a Thywyn yn ddiweddar ond y tueddiad iddynt gael eu trosglwyddo i leoliadau eraill gan adael Tywyn heb staff digonol. Ychwanegwyd fod y gwasanaeth ambiwlans yn bwysig iawn i’r ardal o ystyried nad oes llawer o ddoctoriaid yn yr ardal a dim uned mân anafiadau yn Ysbyty Tywyn. Credwyd nod nifer o ymatebwyr cyntaf oedd yn gwirfoddoli wedi stopio oherwydd eu bod yn aml yn aros efo cleifion am 4-6 awr cyn i ambiwlans gyrraedd a nifer ohonynt efo swyddi eraill i’w mynychu.  

·           Cyfeiriwyd at enghreifftiau o bobl hŷn yn disgyn a thorri esgyrn yn y gymuned a dim ymatebwyr cyntaf ar gael i’w cynorthwyo felly yn wynebu oriau o amser aros am ambiwlans. Credwyd bod y perygl i gleifion yn cynyddu oherwydd yr amser aros annerbyniol am ambiwlans. 

·           Mynegwyd pryder am y gwasanaeth ambiwlans yn cludo cleifion i Ysbytai ym Mangor, Wrecsam a Glan Clwyd ac yna yn cael eu dal yn ôl yn y lleoliadau hyn neu yn cael eu hanfon ar alwad i leoliadau cyfagos felly dim cyflenwad i ymateb i alwadau yn y gymuned leol. Nodwyd hefyd mai 15 munud ddylai’r amser trosglwyddo fod ond bellach ei fod ar gyfartaledd yn fwy na 2 awr ac mewn rhai achosion gall cleifion fod yn aros yng nghefn yr ambiwlans am 12 awr sy’n sefyllfa bryderus ac yn golygu nad yw’r fflyd ar gael mewn gorsafoedd lleol. Ychwanegwyd nad yw bellach yn anghyffredin i weld dros 10 o ambiwlansys yn aros tu allan i Ysbyty Gwynedd.  

·           Holwyd faint o fywydau sy’n cael eu colli o ganlyniad i ambiwlansys ddim yn cyrraedd neu oedi hir pan mae eu hangen a pryderwyd bod y gwasanaeth iechyd cenedlaethol yn edrych yn doredig.  

·           Cytunwyd a phwysleisiwyd bod angen cydweithrediad ar draws y sector Iechyd a Gofal Cymdeithasol a bod y sefyllfa bresennol o gleifion a gweithwyr ambiwlans yn aros tu allan i adrannau damweiniau ac achosion brys am hyd at 12 awr, weithiau mwy, yn annerbyniol. 

·           Holiwyd faint o bwysau sy’n cael ei roi ar y Llywodraeth i geisio gwella’r amseroedd aros tu allan i ysbytai. Nodwyd hefyd bod 100 yn llai o wlâu yn Ysbyty Gwynedd erbyn heddiw o gymharu â phan gafodd yr Ysbyty ei hadeiladu. 

·           Canmolwyd y gwasanaeth sy’n cael ei dderbyn yn uniongyrchol gan y parafeddygon.  

·           Mynegwyd siomedigaeth yn y sylwadau blaenorol gafodd eu derbyn gan Brif Weithredwr Gwasanaeth Ambiwlans Cymru ynglŷn â’r ambiwlans awyr a’i gefnogaeth i’r cynigion diweddar am symud lleoliad yr ambiwlans awyr yng Ngwynedd. Credwyd nad oedd ystyriaeth ddigonol yn cael ei roi i anghenion gwledig. 

·           Cytunwyd bod angen gwell cydweithio rhwng y Llywodraeth, y Gwasanaeth Iechyd a Gofal a’r gwasanaeth ambiwlans. Nodwyd bod prinder gwlâu yn yr ysbytai ac yn y gymuned yn broblem a bod problem recriwtio gofalwyr sy’n cyfrannu at y diffygion o allu rhyddhau cleifion o’r ysbytai. Ychwanegwyd y dylai’r Llywodraeth roi gwell cefnogaeth, credwyd bod lefel cyflogau gofalwyr ddim yn ddigonol sy’n fater i’r Llywodraeth.  

Mewn ymateb i’r sylwadau uchod a chwestiynau gan aelodau, nodwyd:- 

 

·           Bod rôl yr ymatebwyr cyntaf cymunedol yn hanfodol a chydnabuwyd y gwerth y maent yn ei gynnig. Ychwanegwyd bod llawer o wirfoddolwyr wedi cael eu colli ers cyfnod y pandemig, rhagdybiwyd bod y niferoedd wedi haneru ar draws Gogledd Cymru. Mynegwyd dyhead i gynyddu’r gweithlu gwirfoddol a chyfeiriwyd at ymdrechion diweddar i fuddsoddi mewn capasiti ychwanegol i hyfforddi a recriwtio rhagor o wirfoddolwyr. 

·           Nad yw’r ambiwlans awyr yn ran o wasanaeth ambiwlans Cymru. Nodwyd eu bod nhw’n ymateb i alwadau 999 efo’r gwasanaeth ambiwlans ac nid yn lle’r gwasanaeth ambiwlans. Er hyn nododd Prif Weithredwr Gwasanaeth Ambiwlans Cymru ei fod yn ymwybodol o’r cynigion yn ymwneud a’r gwasanaeth ambiwlans awyr ac yn gefnogol ohonynt. Credai y byddai’r cynigion yn sicrhau y bydd mwy o gleifion sydd angen gofal brys critigol yn cael mynediad gwell at y gwasanaeth felly bod y cynigion yn ymddangos yn synhwyrol.  

·           Bod 73 o staff ychwanegol wedi eu dyrannu i’r gweithlu ar draws Gogledd Cymru yn ogystal a nifer yn cael eu hyfforddi ar hyn o bryd ac yn barod i gymryd swyddi ar ôl y Nadolig. Adroddwyd bod twf sylweddol wedi bod yn y gwasanaeth rheng flaen dros y 2-3 mlynedd diwethaf.  

·           Bod fflyd y gwasanaeth ambiwlans yng Nghymru yn cael ei ddefnyddio neu wedi ei neilltuo i alwad 80% o’r amser. O ystyried colledion i’r fflyd fel yr oedi wrth drosglwyddo i’r ysbytai mae hyn yn egluro pam bod yr amser ymateb i alwadau wedi cynyddu. Cydnabuwyd fod yr amser aros yn annerbyniol ond bod y gwasanaeth ambiwlans yn ceisio bod yn effeithlon. Ychwanegwyd bod cydweithrediad y Gwasanaeth Iechyd ac Awdurdodau Lleol yn hanfodol a bod gan yr awdurdodau hyn rôl i’w gyflawni fel rhyddhau cleifion sy’n feddygol ffit o’r ysbytai. Nodwyd bod yr heriau sy’n bodoli ar draws y system Iechyd a Gofal Cymdeithasol wedi arwain at y pwysau ar y gwasanaeth ambiwlans.   

·           Eu bod yn ymwybodol o bwysau yn y maes gofal cymdeithasol i Awdurdodau Lleol ac yn adnabod materion sydd angen eu datrys ar draws y system. Adroddwyd bod y gwasanaeth ambiwlans yn ceisio cyd-weithio i wella sefyllfaoedd. Nodwyd o ganlyniad i’r boblogaeth yn cynyddu ac yn heneiddio bod hyn wedi cyfrannu at y galw ar amryw o wasanaethau yn ymwneud â’r maes Gofal a Iechyd.  

·           Bod gan yr ysbytai rôl i’w chwarae. Ymhelaethwyd mai cyfrifoldeb y gwasanaeth ambiwlans yw cludo’r cleifion sydd wir angen mynd i’r adran achosion brys i’r ysbytai felly ni allant wneud llawer ar yr ochr diffyg capasiti, staff a lle tu fewn i’r ysbytai. Ychwanegwyd mai cyfrifoldeb y maes iechyd yw galluogi cleifion i symud yn gynt drwy’r ysbytai ac yna’r Awdurdodau Lleol i helpu efo’u rhyddhau o’r ysbytai. Nodwyd bod angen gwella’r diffygion yn y system. 

·           Eu bod yn ceisio gwella’r gwasanaeth yn yr ystafelloedd rheoli galwadau er mwyn osgoi anfon ambiwlans os nad oes rhaid ac yna yn ceisio gwella’r gofal sydd ar gael yn y gymuned i osgoi cludo cleifion yn ddi-angen i’r ysbytai.  

·           Bod y gwasanaeth ambiwlans Cymru yn darparu gwybodaeth, ystadegau ac adborth i ran ddeiliaid sy’n cynnwys y Llywodraeth yn wythnosol ac yn fisol. Nodwyd eu bod nhw’n pwysleisio’r niweidion y gellir eu hosgoi o ganlyniad i’r sefyllfa bresennol ac yn bod yn gadarn iawn bod angen newid. Ychwanegwyd bod 36% o’r fflyd ar hyn o bryd yn methu ymateb i alwadau ac ni fyddant yn gallu ymateb oni bai i rywbeth newid sy’n fater i’r Llywodraeth. Nodwyd bod y gwasanaeth ambiwlans yn canolbwyntio ar yr hyn sydd o fewn eu gallu ac i ddefnyddio’r adnoddau sydd ar gael o ran staff ac arian mor effeithlon a sy’n bosib. 

·           Eu bod yn falch bod gwaith gwych y parafeddygon mewn amgylchiadau anodd yn cael ei gydnabod gan Gynghorwyr ac yn y gymuned. Ategwyd fod dim bai ar y parafeddygon na’r person sy’n delio â’r alwad dros y ffôn ond eu bod nhw’n anffodus yn parhau i dderbyn camdriniaeth llafar gan rai o’r cyhoedd.  

·           Ni allai wneud sylwadau ar achosion unigol ar amser ymateb y gwasanaeth ambiwlans ond rhoddwyd sicrwydd bod system y gwasanaeth ambiwlans yn targedu’r cleifion sydd dan fygythiad bywyd ar unwaith yn gyntaf e.e. ataliad y galon ac yn eu blaenoriaethu dros alwadau lle nad oes bygythiad uniongyrchol i fywyd e.e. esgyrn wedi torri o ganlyniad i ddisgyn. Nodwyd nad yw’r rhain yn benderfyniadau hawdd i’w gwneud ond bod rhaid iddynt wneud y dewis pan mai dim ond un fflyd sydd ar gael a dau alwad yn cael ei dderbyn.  

·           Cydnabuwyd bod yr amser aros a’r gwasanaeth sy’n cael ei dderbyn yn y gymuned yn annerbyniol ac yn peri pryder ond rhoddwyd sicrwydd bod y gwasanaeth ambiwlans yn gwneud popeth o fewn eu gallu i wella’r ddarpariaeth. Nodwyd bod y sefyllfa yn cael effaith ar forâl staff ac yn arwain at fwy o salwch ymysg staff sy’n arwain at broblemau pellach o ran recriwtio a chadw staff. Nodwyd bod gormod o bwysau ar draws y system. 

 

Diolchwyd i staff y Gwasanaeth Ambiwlans am ateb cwestiynau’r Aelodau a gobeithiwyd y bydd y sefyllfa yn gwella. I gloi holwyd os fydd y streicio gan nyrsys a’r gweithwyr ambiwlans yn effeithio ar ardaloedd gwledig. Cadarnhaodd Prif Weithredwr Gwasanaeth Ambiwlans Cymru y bydd gan y gwasanaeth ambiwlans broblemau sylweddol wrth geisio ymateb i alwadau yn y gymuned pe bai’r streicio yn mynd yn ei flaen. Diolchodd i’r Aelodau am eu cwestiynau. 

 

PENDERFYNWYD: 

Nid oedd pleidlais gan mai eitem i ddarparu gwybodaeth oedd yr eitem yma.