Agenda item
Ystyried unrhyw gwestiynau y rhoddwyd
rhybudd priodol ohonynt o dan Adran 4.19 y Cyfansoddiad.
Cofnod:
(Cyhoeddwyd atebion
ysgrifenedig yr Aelodau Cabinet i’r cwestiynau ymlaen llaw.)
(1) Cwestiwn
Y Cynghorydd Richard Glyn Roberts
“Pa drefniadau a wnaed gan yr Adran Addysg i sefydlu faint yn union o
blant Gwynedd sy’n cael addysg drwy gyfrwng y Saesneg?”
Ateb – Aelod Cabinet
Addysg, y Cynghorydd Beca Brown
“Mae’n braf derbyn cwestiynau fel hyn achos mae’n gyfle i mi allu datgan
a’ch atgoffa unwaith eto pa mor unigryw ac arloesol ydi ein sefyllfa ni yn y
sir yma. Mae cyd-destun Gwynedd, wrth
gwrs, yn wahanol i’r mwyafrif llethol o siroedd Cymru yn yr ystyr bod ein
hysgolion ni yn bodoli o fewn cyd-destun sy’n gydnaws â’n nod o sicrhau
dwyieithrwydd i bawb. Mae’r ddwy iaith
yn gyfrwng dysgu i wahanol raddau, ac oherwydd hynny, wrth gwrs, mae holl blant
Gwynedd yn cael addysg drwy gyfrwng y Gymraeg a’r Saesneg, sy’n sefyllfa
unigryw ac yn glod i weledigaeth Gwynedd ers blynyddoedd lawer erbyn hyn.”
Cwestiwn Atodol y Cynghorydd Richard Glyn Roberts
“O ystyried nad
oes yna unrhyw ddisgyblion yn astudio o leiaf 3 pwnc Cyfnod Allweddol 4 drwy
gyfrwng y Gymraeg, oni bai am Gymraeg, yn Ysgol Friars, a bod y sefyllfa
rhywbeth yn debyg yn Ysgol Tywyn, a bod yna nifer nid ansylweddol o ddisgyblion
mewn ysgolion eraill, Dyffryn Nantlle, er enghraifft, nad ydyn nhw’n astudio o
leiaf 3 pwnc Cyfnod Allweddol 4 drwy gyfrwng y Gymraeg, a fyddai’n deg dweud
bod yna rai cannoedd o blant yn ysgolion uwchradd Gwynedd sy’n gallu osgoi
addysg Gymraeg yn gyfan gwbl, ac mae’n debyg mai Saesneg fyddai iaith addysg y
rheini?”
Ateb – Aelod Cabinet
Addysg, y Cynghorydd Beca Brown
“O ran osgoi’r
Gymraeg, o ystyried bod y Gymraeg yn rhywbeth sy’n mynd y tu hwnt i wersi ac yn
digwydd mewn cyfnodau bugeiliol, gwasanaethau, chwaraeon, ac ati, rwy’n meddwl
ei bod yn anodd iawn iawn i rywun osgoi’r Gymraeg mewn unrhyw ysgol yng
Ngwynedd.
Fel y gwyddom i
gyd, mae gennym 2 ysgol uwchradd yng Nghategori 3 Trosiannol yn y sir, ac mae
yna waith caled yn digwydd yn y fan honno er mwyn gwella’r ddarpariaeth yn yr
ysgolion hynny. Mae yna Swyddog
Datblygu’r Gymraeg wedi ei chyflogi yn Ysgol Friars. Mi fuaswn yn tynnu sylw at y ganran sydd,
efallai, y mesurydd mwyaf pendant sydd gennym o ran nifer y plant sy’n medru’r
Gymraeg yng Ngwynedd, ac mae 88% o’r plant rhwng 5 ac 15 oed yn medru’r Gymraeg
o gymharu â 64% o’r boblogaeth gyffredin, sy’n dangos llwyddiant addysg Gymraeg
y sir, ond wrth gwrs, mae angen gweithio hefo’r ysgolion a nodwyd a gweithio ar
draws y sector yn gyffredinol. Dyna pam
bod Fforwm Iaith newydd ei sefydlu er mwyn cadw’r CSGA (Cynllun Strategol y
Gymraeg mewn Addysg) ar drac, a dyna pam bod yna Grŵp Tasg a Gorffen yn
ymchwilio i mewn i’r ddarpariaeth bresennol ar draws y sector uwchradd i
gyd. Hefyd, dyna pam rydw i’n edrych
ymlaen yn arw i weld beth fydd y canfyddiadau a ddaw o’r gwaith ymchwil hynny,
ac i weithio hefo fy nghyd-gynghorwyr, y craffwyr a staff ein hysgolion i gyd
ar gynyddu beth sy’n ganran ardderchog yn barod. Wrth gwrs, mae wastad modd ei chynyddu, ac
rwy’n edrych ymlaen at weithio ar hynny hefo pawb sy’n deisyfu'r un peth â ni i
gyd, sef i weld mwy o Gymraeg eto ar draws ysgolion Gwynedd.”
(2) Cwestiwn Y Cynghorydd Gruffydd Williams
“I ba raddau y
gellir turio ymhellach i ystadegau cofrestr tai'r Cyngor a sefydlu'r nifer sy'n
hanu o Ddwyfor, o Feirion, o Arfon, o'r siroedd sy'n ffinio â Gwynedd, y nifer
sy'n siarad Cymraeg a'r nifer a fu mewn ysgol yng Ngwynedd?”
Ateb – Aelod Cabinet
Tai, y Cynghorydd Craig ab Iago
“Yn ychwanegol i’r hyn a nodwyd yn yr ateb ysgrifenedig, hoffwn nodi mod
i’n deall o ble mae’r cwestiwn yn dod.
Mae sawl cynghorydd yn poeni am y diffyg rheolaeth dros bwy sy’n cael
ein tai. Rydw i’n rhannu’r pryderon
hynny. Rydym ni’n byw mewn argyfwng tai
ar hyn o bryd. Mae pobl yn tueddu i weld
ein stoc tai fel buddsoddiad neu ‘bolthole’, felly rwy’n cytuno â chi, ond mi
fuaswn i’n eich cyfeirio at y Cynllun Gweithredu Tai. Arwyddair yr adran, fwy neu lai, ydi
‘cartrefu pobl leol yn eu cymunedau’.
Dyna rydym ni’n trio ei wneud, ac un o’r pethau sydd yn y cynllun ydi’r
polisi gosod lleol sydd wedi symud y pyst gôl o ran beth sy’n dderbyniol yn ein
gwlad. Rydym ni’n arwain yng Nghymru
arno, ac yn rhoi pwyslais ar yr elfen leol.
Rydym ni’n trio cartrefu pobl yn eu cymunedau. Yn fy marn i, dyna ei holl bwrpas, a dyna pam
rydym ni yma. Mae’r polisi gosod lleol
newydd fynd drwy’r pwyllgor craffu, felly fel rwy’n deall, mae’r Cyngor i gyd
yn hapus gydag o.”
Cwestiwn Atodol y Cynghorydd Gruffydd Williams
“Heb i ni allu
turio ymhellach i ystadegau cofrestr tai'r Cyngor, sut mae modd i ni wybod nad
darparu ar gyfer mewnlifiad ydym ni, yn hytrach na darparu ar gyfer gwir angen
ymysg y boblogaeth gynhennid?
Ateb – Aelod Cabinet
Tai, y Cynghorydd Craig ab Iago
“Polisi gosod lleol ydyw, a rhaid i chi gael
cyswllt lleol, fwy neu lai, i gael tŷ yng Ngwynedd bellach. Wrth gwrs, mae yna achosion lle rydym ni’n
trio helpu pobl sy’n dianc oddi wrth sefyllfaoedd o drais yn y cartref, er
enghraifft, ond mae 96% neu 98% o’n stoc tai cymdeithasol yn mynd i bobl sy’n
lleol yn ôl ein dehongliad neu ein diffiniad ni o ‘lleol’. Felly rwy’n hyderus nad ydym ni’n gwneud yr
hyn rydych chi’n dweud, neu’n awgrymu, bod ni’n gwneud. Rydym ni yma i gartrefu pobl leol yn eu
cymunedau.”
(3) Cwestiwn Y Cynghorydd Gwynfor Owen
“Rwy’n siŵr bod Arweinydd y Cyngor yn teimlo mor
rhwystredig â finnau yn ymateb Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol yn ogystal â
Llywodraeth Cymru i ddarparu atebion i drigolion Llanbedr a'r ardal ynglŷn
â'r ffordd osgoi a ffordd newydd i'r Maes Awyr.
Gai ofyn beth mae Cyngor Gwynedd yn bwriadu ei wneud
nawr i geisio lliniaru effaith y traffig ar fywydau trigolion Llanbedr yn
ogystal â sicrhau bod y Cyngor yn parhau i ddenu swyddi o safon i'r ardal?”
Ateb – Yr Arweinydd, y
Cynghorydd Dyfrig Siencyn
“Fel y bydd y Cynghorydd yn gwybod, mae’r
Cyngor yma wedi bod yn gweithio’n hynod galed i sicrhau fod Llanbedr a’r ardal
ehangach yn gallu elwa o swyddi gwerth uchel fyddai’n dod yn sgil datblygiadau
yn safle’r maes awyr gerllaw.
Mae hynny wrth gwrs yn cynnwys sicrhau ffordd
mynediad addas i hwyluso datblygiad, ac ynghlwm â hynny ddatblygu ffordd newydd
i ddatrys problemau tagfeydd traffig sylweddol mae pentrefwyr Llanbedr wedi ei
ddioddef ers degawdau.
Roedd cais Coridor Gwyrdd Ardudwy yn cynnig
cyfle gwirioneddol i ddod a budd sylweddol i
ardal eang o Feirionnydd. Roedd yn cynnwys mynediad newydd i safle’r maes awyr a fyddai hefyd wedi mynd i’r afael â phroblemau tagfeydd traffig yn
Llanbedr.
Byddai hefyd wedi bod yn gyfle i hyrwyddo teithio
llesol a theithio gwyrdd, gan ei gwneud yn bosib i bobl gerdded a beicio yn
ddiogel, gwella mynediad i drafnidiaeth a gosod gwasanaeth gwefru ceir trydanol
ar hyd yr A496.
Hynod siomedig felly oedd penderfyniad Llywodraeth y
Deyrnas Gyfunol yn ddiweddar i beidio cefnogi cais y Cyngor am arian o gronfa
Ffyniant Bro. Mae arna’i ofn ei fod yn tanlinellu diffyg dealltwriaeth o du’r
llywodraeth o ddifrifoldeb y sefyllfa.
Daw hyn wrth gwrs yn dilyn penderfyniad
Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd Cymru i wneud tro pedol ar ymrwymiad blaenorol
gan Lywodraeth Cymru ar gynllun a fyddai wedi sicrhau mynediad i’r maes awyr a
ffordd newydd ar gyfer Llanbedr.
Er nad ydym wedi llwyddo hyd yma i sicrhau’r
cyllid sydd ei angen, rydym yn parhau i geisio datrysiad cadarnhaol fydd yn
datgloi potensial economaidd maes awyr Llanbedr, yn datrys problemau tagfeydd
traffig lleol, ac yn annog dewisiadau teithio cynaliadwy.
Byddwn yn trafod gyda Llywodraeth Cymru a
Thrafnidiaeth Cymru i ystyried sut y gallwn gydweithio yn y tymor-byr i geisio
gwella diogelwch a darpariaeth teithio llesol ar hyd yr A496 rhwng Llandecwyn
a’r Bermo.
Yn wir, er cyhoeddiad siomedig y Dirprwy
Weinidog Newid Hinsawdd yn 2021 i beidio cefnogi’r cynllun gwreiddiol, mae
swyddogion y Cyngor wedi bod yn parhau i drafod datrysiadau fydd yn hwyluso
mynediad i faes awyr Llanbedr.
Proses ar y cyd fydd asesu opsiynau i sicrhau
mynediad i’r maes awyr, a bydd ein swyddogion yn parhau i geisio canfod
datrysiad gyda gweision sifil Llywodraeth Cymru a Thrafnidiaeth Cymru.
Rydw i’n llwyr ymwybodol o ddyheadau
trigolion yr ardal, ac wrth ddatblygu unrhyw ddatrysiadau, byddaf yn sicrhau
cyswllt gyda’r gymuned leol er mwyn sicrhau fod trigolion yr ardal yn ymwybodol
o’r ymdrechion sydd yn parhau.
Mi allai eich sicrhau chi y bydd yr
ymdrechion yma yn parhau nes y ceir datrysiad derbyniol ar gyfer Llanbedr ac
ardal ehangach Ardudwy.”
Cwestiwn Atodol y Cynghorydd Gwynfor Owen
“A oes yna unrhyw wirionedd yn y sylwadau diweddar gan y Dirprwy
Weinidog Newid Hinsawdd, Lee Waters, bod Cyngor Gwynedd wedi gwrthod trafod
gydag ef?”
Ateb – Yr Arweinydd, y
Cynghorydd Dyfrig Siencyn
“Diolch am y cyfle i mi gael gwneud cywiriad cyhoeddus i honiadau
di-sail y Dirprwy Weinidog dros Newid Hinsawdd, Lee Waters. Rwyf wedi cael trafodaethau cynnes iawn
gyda’r Dirprwy Weinidog, ac mae o wedi gwneud honiadau eithaf difrifol. Mae gen i dystiolaeth o nifer o gyfarfodydd
sydd wedi’u rhaglenni rhwng Trafnidiaeth Cymru, a hefyd rhai o weision sifil
Adran Mr Lee Waters. Felly, rydw i wedi
gofyn iddo dynnu ei eiriau yn ôl, ond mae o wedi newid ystyr yr hyn mae’n
ddweud trwy ddweud nad oes cynnydd yn y trafodaethau hynny, a byddwn yn meiddio
dweud, os nad oes cynnydd, mae hynny oherwydd mai dim ond un ateb sydd yna i
Lanbedr, sef cael y mynediad priodol i’r maes awyr, a thrwy hynny cael ffordd
osgoi hefyd. Felly mae yna alwad
cyhoeddus gen i heddiw i’r Dirprwy Weinidog dynnu ei eiriau yn ôl, a gallaf roi
tystiolaeth glir iddo o’r cyfarfodydd sydd wedi eu cynnal rhwng swyddogion y
Llywodraeth a’n swyddogion ni.
(4) Cwestiwn Y Cynghorydd Gareth Tudor Jones
Cyn gofyn y
cwestiwn, nododd yr aelod:-
·
Bod aelod o’r cyhoedd, Mr Ieuan Wyn, wedi ceisio
cyflwyno cwestiwn i’r Cyngor ar ran Cylch yr Iaith, Cymdeithas yr Iaith a
Dyfodol i’r Iaith, ond bod Cyfansoddiad y Cyngor yn aneglur o ran faint o
ddiwrnodau ymlaen llaw mae modd gwneud hynny.
·
Bod Adran 4.17 y Cyfansoddiad yn nodi 10 diwrnod
clir, a bod y mudiadau iaith wedi dilyn hynny ac wedi cyflwyno’r cwestiwn 12
diwrnod o flaen llaw.
·
Bod y Swyddog Monitro wedi datgan yn y dyddiau
diwethaf bod 10 diwrnod clir yn golygu 10 diwrnod gwaith clir, a’i fod
ar ddeall fod y Swyddog Monitro yn cydnabod nad yw’r Cyfansoddiad yn glir o ran
hyn.
·
Y derbyniodd gais gan Mr Ieuan Wyn iddo ofyn y
cwestiwn ar ei ran, ac er ei fod yn barod i wneud hynny, y dymunai gynnig bod y
rheolau sefydlog yn cael eu gosod o’r neilltu fel bod modd i Mr Ieuan Wyn, oedd
yn bresennol yn yr oriel gyhoeddus, gael gofyn y cwestiwn ei hun.
Mewn ymateb, nododd y Swyddog Monitro:-
·
Bod y Cyfansoddiad yn eglur o ran y diwrnod clir,
a’i fod wedi esbonio hyn mewn ymateb i ymholiad ynglŷn â bodolaeth
amserlen a beth yn union oedd hynny, pan fu iddo ddatgan yn glir bod y cais
allan o amser.
·
Nad oedd erioed wedi datgan bod y Cyfansoddiad yn
aneglur ar hyn.
·
O ran cynnig bod y rheolau sefydlog yn cael eu gosod
o’r neilltu, byddai’n rhaid i’r aelod amlygu pa reol sefydlog y dymunai ei
gosod o’r neilltu, ac i ba bwrpas, a byddai’n rhaid i’r Cyngor fod yn glir o
ran yr hyn y byddent yn pleidleisio drosto.
Nododd yr aelod y dymunai gynnig bod rheol sefydlog 4:17 yn cael ei
gosod o’r neilltu.
Mewn ymateb, eglurodd y Swyddog Monitro:-
·
Bod rheol sefydlog 4:17 yn rhoi’r hawl i’r cyhoedd
ofyn cwestiwn yn y Cyngor os rhoddwyd rhybudd ohono ddim hwyrach na 10 diwrnod
clir cyn diwrnod y cyfarfod.
·
Bod y cysyniad o gyfnod rhybudd yn gadarn yn y
Cyfansoddiad ac yn cael ei weithredu yn hollol gyson bob tro. Heb ddilyn y rheol yma, byddai cwestiynau yn
gallu cyrraedd ar unrhyw amser, gan greu anhrefn ac annhegwch.
·
Gan mai rheol sefydlog 4:17 sy’n caniatáu i’r
cyhoedd ofyn cwestiwn, byddai gosod y rheol honno yn llwyr o’r neilltu yn
hepgor yr hawl yma, a gofynnwyd i’r aelod fod yn llawer mwy eglur o ran yr hyn
y dymunai ei osod o’r neilltu.
·
Bod
y cwestiwn wedi’i gyflwyno gan yr aelod o fewn y cyfnod priodol ar gyfer derbyn
cwestiynau gan aelodau, a bod yr ateb wedi’i gylchredeg eisoes. Roedd gan yr aelod felly'r hawl i ofyn y
cwestiwn, i dderbyn ateb ac i ofyn cwestiwn atodol.
Nododd yr aelod ei fod yn parhau o’r farn bod y sefyllfa’n annheg, gan
fod y mudiadau iaith wedi cyflwyno’r cwestiwn mewn da bryd, ond nododd ei fod
am dynnu ei gais yn ôl, a gofyn y cwestiwn ar eu rhan.
A ydy’r Cyngor
yn credu y dylai disgyblion ysgolion uwchradd Gwynedd dderbyn llai
o addysg cyfrwng Cymraeg na disgyblion ysgolion Cymraeg
dynodedig mewn siroedd eraill?”
Ateb – Aelod Cabinet
Addysg, y Cynghorydd Beca Brown
“Mae’n ddifyr cael
y cyfle i ateb cwestiynau fel hyn achos mae’n gyfle i gymharu ein sefyllfa ni
hefo gweddill siroedd Cymru, hyd yn oed y rhai cyfagos, ac os siaradwch chi
hefo ymgyrchwyr iaith yn siroedd eraill Cymru, gan gynnwys y sir sy’n ffinio â
ni, mi glywch chi mai testun eiddigedd mawr ydi ein sefyllfa ni yng Ngwynedd
iddyn nhw. Mae’r ysgolion Cymraeg rydych
chi’n sôn amdanyn nhw yn bodoli mewn cyd-destun polisi cwbl wahanol i Wynedd,
lle mae yna ddewis iaith o safbwynt cyfrwng addysg, a meddyliwch fod 80% o
addysg Caerdydd yn dal i fod yn Saesneg er gwaethaf y cynnydd cadarnhaol sydd
wedi bod mewn addysg Gymraeg yno. Mi
ddylai fod yn destun balchder bod ein sir ni yn cynnig addysg Gymraeg yn
ddiwahân i bob plentyn er mwyn sicrhau bod pob un ohonynt yn cael y buddion
diwylliannol, cymdeithasol ac economaidd o fod yn medru siarad Cymraeg.”
Cwestiwn Atodol y Cynghorydd Gareth Tudor Jones
“Ar wahanol adegau allweddol yn hanes diweddar ein hiaith, mae Cyngor
Gwynedd wedi bod yn arloesi ac yn arwain yn gadarn a hyderus. Pam felly mai Llywodraeth Cymru, yn hytrach
na Chyngor Gwynedd, sy’n galw am gynnydd yn yr addysg cyfrwng Cymraeg yn ein
hysgolion ac yn ein symbylu i weithredu?”
Ateb – Aelod Cabinet
Addysg, y Cynghorydd Beca Brown
“Nid Llywodraeth
Cymru yn unig sy’n gofyn am gynnydd, a dyna pam bod gennym ddarn o waith, mewn
Fforwm Iaith, mewn Grŵp Tasg a Gorffen ac fel darn o waith mewnol, er mwyn
canfod yn union beth ydi’r ddarpariaeth ymhob un ysgol, oherwydd mae’r darlun o
addysg ddwyieithog yn fwy cymhleth nag y byddai rhywun yn meddwl. Wedyn, heb wybod lle’r ydym ni, ni allwn
wybod yn iawn i ble rydym ni’n mynd, ac wrth gwrs, fy nyhead i’n bersonol a’n
dyhead ni fel Adran yn ogystal â dyhead y Llywodraeth ydi gweld cynnydd yn yr
addysg Gymraeg yng Ngwynedd.
I fynd yn ôl at y
categori, a mater gweinyddol ydi’r categori mewn gwirionedd - nid ydi o’n
effeithio nac yn newid dim ar ein polisi ni a’n polisi iaith addysg arloesol ni
yma yng Ngwynedd. Beth mae Llywodraeth
Cymru wedi gwneud ydi gosod canran a chategori sy’n mynd â chymaint o ysgolion
a fedran nhw hefo nhw ar hyd y daith o ddwyieithrwydd, ac er nad yw’n ffitio
Gwynedd yn berffaith, ac ni fuaswn i’n dadlau hefo hynny o gwbl, nid yw yn
effeithio arnom chwaith - rydym ni’n gallu gwneud ein ffordd ein hunain fel
rydym ni wedi gwneud ers blynyddoedd.
Ond rwy’n meddwl bod yr hyn mae Llywodraeth Cymru yn wneud yn rhywbeth y
dylem ni fod yn ei gefnogi, oherwydd os ydi addysg Gymraeg yn cynyddu ar draws
Cymru mewn siroedd eraill, mewn siroedd sy’n agos atom, dydi hynny ond yn beth
da i Wynedd. Mae beth sydd yn enillion
yng Nghymru yn enillion i ni yma yng Ngwynedd, ac mae beth sy’n enillion i ni yng
Ngwynedd yn enillion i Gymru, achos mae pobl yn symud o gwmpas ein gwlad a tydi
Gwynedd ddim yn byw mewn bybl. Rydw i’n
deall pwrpas y Llywodraeth yn trio mynd â chymaint o ysgolion a fedran nhw hefo
nhw ar y daith yma fel bod ni’n gallu gwireddu sefyllfa debyg i Wynedd ar draws
Cymru. Felly ychydig bach o gyd-destun y
categori yn hynny o beth.”
(5) Cwestiwn Y Cynghorydd Dewi Jones
“Yng Ngwynedd mae oddeutu
3,000 o bobl ar y gofrestr tai, beth mae'r Cyngor yn ei wneud i geisio gwella'r
sefyllfa yma?”
Ateb – Aelod Cabinet
Tai, y Cynghorydd Craig ab Iago
“Rydych chi wedi
cael yr ateb ysgrifenedig, ond rydw i eisiau sôn am y pethau positif, y pethau
rwy’n sôn amdanynt o hyd. Rydw i am
redeg drwy’r pethau rydw i mor falch ohonyn nhw:-
·
Tŷ Gwynedd - sef ein cynllun ni yn y Cynllun Gweithredu
Tai. Rydym ni’n adeiladu tai newydd am y
tro cyntaf ers 30 mlynedd. Mae gennym ni
ddau safle ar hyn o bryd - un ym Morfa Nefyn ac un ym Mangor, a’r bwriad ydi
gwneud mwy a mwy.
·
Prynu tai oddi ar y farchnad agored - Rydym ni wedi prynu
8 tŷ preifat oddi ar y farchnad dai yn barod. Mae yna 5 yn cael eu prosesu ar hyn o bryd,
ac eto mae bwriad i wneud llawer mwy.
·
Cynllun lesu tai - sef landlordiaid preifat sydd eisiau lesu
tŷ i’r Cyngor i gartrefu pobl ynddo.
Rydym ni’n bwriadu cael 19 y flwyddyn yma.
·
Prif Raglen Tai Cymdeithasol - Mae tai cymdeithasol yn ateb i’r broblem o
3,000 o bobl ar y gofrestr tai. Mae 173
wedi’u hadeiladu ers dechrau’r Cynllun Gweithredu Tai, 88 yn cael eu hadeiladu
rŵan a 113 yn cael eu clustnodi i’w hadeiladu yn y flwyddyn nesaf. Yr agwedd yna - beth rydym ni’n gallu gwneud
- nawn ni neud o rŵan. Mi wnawn
fuddsoddi’r pres fel rydym ni wedi bod yn gwneud. Rydym ni fel Cyngor wedi buddsoddi dros
£100,000 i mewn i’r Cynllun Gweithredu Tai.
·
Tai gwag – mae 104 ohonyn nhw wedi dod yn ôl i
ddefnydd.
Nid yw hyn yn mynd
i ateb ein problemau ni. Nid yw’n mynd i
ddatrys yr argyfwng tai - mae yna 3,000 ar y gofrestr tai, ac nid oes gennym ni
3,000 o dai wedi’u hadeiladu yma. Rydym
ni’n gwybod beth ydi’r ateb i hyn. Rydym
ni angen mwy o rym gan Lywodraeth Cymru, rydym ni angen mwy o bres gan
Lywodraeth Cymru. Rydym ni angen gwneud
hyn rŵan yn fy marn i. Rydym ni’n
bendant angen datrys yr ochr gynllunio achos, waeth beth rydym ni’n wneud hefo
tai, ni fydd yn gwneud unrhyw wahaniaeth os nad ydym ni’n datrys yr ochr
gynllunio. Mae’r Llywodraeth yn
cydweithio hefo ni i ryw raddau i wneud hynny, ond dydi o ddim digon, ond yn fy
marn i, mae’r Cynllun Gweithredu Tai yn dangos ein bod ni fel Cyngor, ni fel
Grŵp Plaid Cymru a ni fel Cabinet Plaid Cymru, o ddifri’ ynglŷn â
datrys y broblem, a gwneud beth bynnag y gallwn i’w datrys. Mae o hefyd yn dangos gwerth y Premiwm Treth
Cyngor. Mae perchnogion yr ail dai yn
mynd o fod yn rhan o’r broblem i fod yn rhan o’r datrysiad, sydd, yn fy marn i,
yn rhywbeth i’w ddathlu, a dylai’r bobl sy’n talu’r pres fod yn falch o’r
ffaith ein bod yn defnyddio eu pres hwy i gartrefu pobl sydd heb dŷ o
gwbl. Mae hefyd yn dangos pa mor
weithgar yw ein staff. Mae’r Cynllun
Gweithredu Tai yn arwain yng Nghymru.
Mae wedi cael ei sgwennu ac yn cael ei weithredu gan ein staff ni yng
Nghyngor Gwynedd. Rydw i mor falch
ohonyn nhw. Maen nhw wedi mewnoli'r hyn
rydym ni’n ceisio ei wneud yn wleidyddol, ac yn ei wneud o ddydd i ddydd, felly
hoffwn ddiolch iddyn nhw. Ydi bob dim
rydym ni’n wneud yn ateb y broblem? Nag
ydi, ond petai’r Llywodraeth yn rhoi mwy o rym i ni a mwy o bres i ni, byddem
ni’n datrys y broblem.”
(6) Cwestiwn Y Cynghorydd Rhys Tudur
“Gwyddom fod pob
ysgol uwchradd yng Ngwynedd, oddieithr dwy, yn disgyn i gategori 3 o ran eu
darpariaeth Gymraeg, categori a ddiffinnir gan waelodlin o 60% o’r plant fan
leiaf yn gwneud o leiaf 70% o’u haddysg trwy’r Gymraeg.
Y llynedd, o
dan yr hen drefn gategoreiddio, roedd trwch yr ysgolion mewn categori â
gwaelodlin uwch, gyda’r plant yn gwneud o leiaf 80% o’u haddysg trwy’r Gymraeg.
I osgoi
llithriad amlwg yn y ddarpariaeth Gymraeg, ydi’r Adran Addysg a'r Cabinet yn
barod i greu polisi ‘Categori 3-Gwynedd’ er mwyn codi'r waelodlin?”
Ateb – Aelod Cabinet
Addysg, y Cynghorydd Beca Brown
“Hoffwn nodi eto
nad yw’r drefn gategoreiddio yma, sydd mewn ffordd yn drefn weinyddol yn unig,
yn effeithio, nac yn amharu nac yn newid dim ar ein gofynion ni yng Ngwynedd,
ac mae hynny wedi’i wneud yn hollol glir i’n hysgolion ni. Nid yw gwaelodlin Llywodraeth Cymru yn
berthnasol i ni yng Ngwynedd oherwydd ein bod ni’n gwneud yn well, ac yn
deisyfu gwneud yn well eto. Felly, newid
gweinyddol ydi hwn mewn gwirionedd, yn hytrach na rhyw newid i’n gwaelodlin ni
fel sir. Mae Gwynedd yn gweithredu ei
bolisi iaith addysg ei hun. Felly newid
Llywodraeth Cymru, sy’n newid gweinyddol, ac sydd ddim yn mynd i effeithio ar
yr hyn rydym ni’n wneud yng Ngwynedd, ydi hyn.”
Cwestiwn Atodol y
Cynghorydd Rhys Tudur
“Mae gan y Cyngor
bolisi iaith addysg Gwynedd, ond mae hwnnw’n amwys ac ond yn mesur bod plant â
medr yn y ddwy iaith. Nid yw’n mesur
faint sy’n gwneud addysg drwy gyfrwng y Gymraeg, faint sy’n gwbl fedrus,
hyderus a rhugl yn yr iaith. O ystyried
mai gosod gwaelodlin, fel sydd mewn categori, fyddai’r cam sicraf at forol nad
yw’r ddarpariaeth Gymraeg yn llithro, a’i fod yn unol â’r arwyddair ‘Cadernid
Gwynedd’ o safbwynt y Gymraeg, ac o ystyried bod y waelodlin sydd gennym yn y
categori wedi disgyn yn sylweddol o un flwyddyn i’r llall, oni fedr yr Aelod
Cabinet gytuno bod angen codi’r waelodlin ar gyfer Gwynedd drwy greu polisi
categori 3 Gwynedd, a bod hyn yn digwydd, nid ymhen 5 mlynedd, nid mewn
blwyddyn, ond ar frys?”
Ateb – Aelod Cabinet
Addysg, y Cynghorydd Beca Brown
“Rwy’n cytuno bod
rhaid i ni wybod beth yn union ydi’r ddarpariaeth ymhob un ysgol a gwybod yn
union ble rydym ni arni er mwyn gwybod lle rydym ni’n mynd, a dyna pam bod yna
grŵp yn ymchwilio i mewn i hyn, ac mae’r cynghorydd sy’n gofyn y cwestiwn
yn aelod o’r grŵp yma. Nid wyf yn
dymuno rhagfarnu hynny na rhagdybio canfyddiadau’r grŵp yna, nac
amharchu’r gwaith y byddwch yn ei wneud er mwyn dod â’r hyn fydd yn ddata hynod
ddifyr, rwy’n siŵr, ataf i ac at yr Adran er mwyn i ni benderfynu beth
yw’r llwybr ymlaen o’r fan honno. Felly,
nid wyf yn gweld pwrpas gwneud darn o waith a phenderfynu ymlaen llaw cyn i ni
gael y canlyniadau, ac mi fyddaf yn edrych ymlaen yn arw at gael gweld beth
fydd y canlyniadau hynny ar ôl i’r gwaith gael ei wneud.”
(7) Cwestiwn Y Cynghorydd John Pughe Roberts
“Deallwn fod Adran Rheoli Safonau Masnach ac Iechyd yr
Amgylchedd (Adran Amgylchedd / Gwarchod y Cyhoedd) yn nodi arbedion i leihau
costau i'r Adran ac yn torri’r gwasanaeth y tu allan i oriau o Ebrill 2023.
Mae'r gwasanaeth tu allan i oriau, wedi'i gwmpasu gan yr Is-adran Safonau
Masnach ac Iechyd yr Amgylchedd bob wythnos, ers dros 10 mlynedd.
Hoffwn gael gwybod, o dan amodau’r Ddeddf Cyflogaeth,
a ellir gwneud hyn heb unrhyw gostau ‘aflonyddwch’ i’r staff dan sylw ac os pe
bai unrhyw achosion, h.y. gwenwyn bwyd, iechyd a diogelwch / damweiniau,
clefydau iechyd anifeiliaid (ffliw adar / clwy’r traed a’r genau) ac unrhyw les
anifeiliaid neu sefyllfa ‘Covid’ debyg, byddai neb i orchuddio gyda'r nos nac
ar y penwythnos. Ni allaf ond cymryd yn
ganiataol y byddai'n rhaid i'r Cyfarwyddwyr wedyn fod ar gael ar gyfer hyn?
Beth yw’r sefyllfa gyfreithiol?”
Ateb – Aelod Cabinet
Amgylchedd, y Cynghorydd Dafydd Meurig
“Mae hwn yn arbediad sydd wedi cael ei gynnig gan y
gwasanaethau ac mae’n un o nifer o arbedion sy’n cael eu cynnig. Wrth gwrs, mae hwn wedi cael ei gynnig fel un
sy’n weddol ddi-boen ar y cyfan, a thrwy hynny rydym ni’n sôn am yr effaith
sydd ar bobl Gwynedd. Rydym ni’n sôn am
wariant o £25,000 am ddelio hefo 3 galwad brys mewn blwyddyn, felly rwy’n
meddwl y bydd yna doriadau llawer mwy anodd na hwn i’w gwneud yn y
dyfodol. Ond o ran beth sy’n digwydd i’r
galwadau hyn, wrth gwrs mae gan y Cyngor drefniadau argyfwng, ac rwy’n
siŵr y byddai uwch swyddogion y Cyngor yn dweud wrthych eu bod eisoes yn
cael galwadau allan o oriau, a hynny heb gael tâl ychwanegol.”
(8) Cwestiwn Y Cynghorydd Llio Elenid Owen
“Beth sydd ar waith mewn ysgolion o ran codi ymwybyddiaeth plant a phobl
ifanc o beryglon yr hyn sydd ar lein, a'u dysgu i feddwl yn feirniadol o'r
cynnwys sydd ar wefannau cymdeithasol a gofodau ar lein?
Mae'n mynd yn fwyfwy amlwg pa mor beryglus a
dylanwadol ydi ambell i ffigwr ar lein (influencers), yn enwedig y rheini sy'n
lledaenu hiliaeth ac yn lledaenu casineb tuag at ferched a'r gymuned LHDTC+.
Faint mae Cyngor Gwynedd yn cymryd y perygl yma i'n pobl ifanc o
ddifrif, a be sy'n cael ei wneud i helpu athrawon i daclo hyn?”
Ateb – Aelod Cabinet
Addysg, y Cynghorydd Beca Brown
“Roeddwn mor falch
o dderbyn y cwestiwn yma oherwydd mae’n faes mor ofnadwy o bwysig, ac fel mam i
ferch a mab ifanc, rwy’n gwybod o brofiad beth ydi’r heriau sy’n dod yn sgil
negeseuon ‘toxic’, fel gan rai o’r ‘influencers’, fel maen nhw’n cael eu galw,
mwyaf poblogaidd. Mae’r maes dysgu a
phrofiad iechyd a lles yn mynd i’r afael â’r maes yma mewn modd holistaidd ac
mae yna adnoddau parod ar gael, e.e. y ddogfen Casineb ar Lein. Mae’r Gwasanaeth Ieuenctid hefyd yn chwarae
rôl bwysig yn hyn oll drwy eu gwaith mewn ysgolion ac mewn clybiau ieuenctid,
ac mae’r heddlu hefyd yn cynnig rhaglen o weithgareddau yn yr union faes yma,
ac mae’r adnoddau rheini i’w gweld ar hafan SchoolBeat. Felly, mae yna lawer iawn o waith da yn
digwydd, ond mae’n faes newydd i raddau helaeth, ac yn gofyn am weithredu
newydd o bosib’.”
Cwestiwn Atodol y Cynghorydd Llio Elenid Owen
“O ystyried bod hyn yn un o’r peryglon mawr sy’n wynebu ein cymdeithas,
oes digon o gydweithrediad a chefnogaeth gan yr heddlu hefo ysgolion i fynd i’r
afael gyda hyn?
Ateb – Aelod Cabinet
Addysg, y Cynghorydd Beca Brown
“Ar fater yr heddlu yn ehangach o bosib’ na’u gwaith yn yr ysgolion yn
unig, rydw i wedi meddwl ers cryn amser bod angen gwneud casineb yn erbyn
merched yn drosedd casineb, yn enwedig o weld llofruddiaethau o ferched gan
ddynion sy’n hysbys yn dilyn y diwylliant ‘Incel’, neu’r ‘Involuntary
Celibate’, sef dynion sy’n gweld bai ar ferched am eu helbulon carwriaethol
ymhlith pob math o bethau eraill. Nid yw
llofruddiaethau o’r math yna yn cael eu gweld yn drosedd casineb yn erbyn
grŵp dan ormes ar hyn o bryd.
Ac rwy’n meddwl bod yr hyn mae’r aelod yn sôn amdano hefyd yn disgyn yn
dwt i faes Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb, a dyma pam yn union, neu un o’r
nifer o resymau, pam fy mod mor falch o gael sefyll yn y siambr yma yn ôl ym
mis Awst yn cefnogi’r cod addysg newydd yma.
Rwy’n meddwl bod yr elfennau rhywioldeb a rhyw efallai wedi cael sylw
anghymesur yn y wasg oherwydd obsesiwn rhyfedd, o bosib’, rhai ymgyrchwyr
gyda’r elfennau hynny, ond mae’r elfen cydberthynas yn ofnadwy o bwysig yn y
cod yma ac yn mynd at wraidd cwestiwn yr aelod, ac rwy’n edrych ymlaen at weld
y cod yma yn grymuso athrawon wrth iddynt fynd i’r afael â heriau a’r math o
ddylanwadau ‘toxic’ rydym ni’n weld.
A allaf hefyd nodi yn sydyn, ac o bosib’ boddi allan rhai o’r lleisiau
mae’r aelod yn cyfeirio atynt, y byddai’n grêt gweld mwy o leisiau o ddylanwad
yn rhoi negeseuon positif i bobl ifanc, e.e. os gallaf dynnu sylw at ymgyrch a
lansiwyd ddoe gan Prosiect 15 yn gofyn am fideos 15 eiliad sy’n ysbrydoli. Felly, mae hon yn ymgyrch rwy’n gefnogol iawn
iddi, ac nid oes yna unrhyw beth gwell i foddi allan gwenwyn y rhai lleisiau
yna a dod â lleisiau newydd cadarnhaol yn eu lle, a byddwn yn annog pawb i
rannu’r ymgyrch honno fel ein bod yn gallu llenwi ein gwefannau cymdeithasol
hefo negeseuon cadarnhaol, cynhwysol a Chymraeg.”
Dogfennau ategol:
PDF 248 KB