Agenda item

I gyflwyno gwybodaeth am gyfraniad yr adran i’r Polisi Iaith.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

 

Cyflwynwyd yr adroddiad gan yr Aelod Cabinet Addysg a thynnwyd sylw’n fras at y prif bwyntiau canlynol:

 

-      Sicrhawyd bod Polisi Iaith Addysg Cyngor Gwynedd wedi cael ei wreiddio drwy holl waith yr Adran Addysg ac ysgolion y sir.

-      Eglurwyd bod ymgynghoriad llawn wedi cael ei gynnal ar ddrafft o Gynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg (CSGA). Ymhelaethwyd bod y CSGA yn weithredol ers mis Medi 2022. Eglurwyd y byddai’n cael ei fonitro’n gyson gan Weinidog y Gymraeg ac Addysg Llywodraeth Cymru a bod yr adran yn mynd i ddefnyddio’r cynllun fel dogfen fyw er mwyn sicrhau bod sefyllfa unigryw Gwynedd yn cael ei adlewyrchu ynddo.

-      Tynnwyd sylw penodol at fyd rhithiol ‘Aberwla’ fel darpariaeth arloesol y Gyfundrefn Addysg Drochi. Bu i swyddogion Llywodraeth Cymru ymweld â’r safle trochi newydd ym Mangor yn ddiweddar i weld y dysgwyr a oedd yn newydd-ddyfodiaid yn defnyddio cyfarpar rhithwir er mwyn caffael y Gymraeg drwy fynychu archfarchnad rithwir Aberwla. Canmolwyd y dull cyfoes a blaengar o godi hyder plant i ddefnyddio’r Gymraeg mewn sefyllfaoedd gwahanol, fyddai’n eu galluogi maes o law i ddefnyddio’u sgiliau yn y gymuned. Canmolwyd staff y ganolfan drochi am eu gwaith arbennig ar y prosiect newydd yma.

-       Yng nghyd-destun recriwtio, nodwyd fod rhai heriau recriwtio yn rhai o wasanaethau’r Adran megis arlwyo a glanhau, a bod problemau recriwtio athrawon ar gyfer pynciau penodol mewn ysgolion uwchradd yng Ngwynedd, ond pwysleisiwyd fod yr heriau recriwtio athrawon yn her genedlaethol.

 

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau. Yn ystod y drafodaeth, codwyd y materion canlynol:

 

Gofynnwyd a oes gan rieni’r hawl i fynnu bod addysg eu plant yn cael ei ddarparu drwy gyfrwng y Saesneg, gan eithrio Cymraeg fel cyfrwng dysgu. Nodwyd y byddai hynny’n gallu bod yn niweidiol i allu’r disgyblion rheiny i dderbyn swydd yn eu hardal leol oherwydd diffyg yn eu sgiliau Cymraeg.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad cadarnhaodd yr Aelod Cabinet Addysg ei bod hi’n rhannu’r pryder ond yn derbyn bod amryw o resymau pam fod rhieni yn gofyn i’w plant gael eu haddysgu drwy gyfrwng y Saesneg.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad nododd y Pennaeth Addysg bod modd i ddisgyblion dderbyn rhannau o’u haddysg drwy gyfrwng y Saesneg o dan y cwricwlwm newydd ac yn unol a’n polisi iaith ni yma yng Ngwynedd. Mae hyn er mwyn sicrhau bod disgyblion yn hyderus ac yn hyfedr yn defnyddio’r Gymraeg a’r Saesneg.

-      Ymhelaethwyd bod yr ymholiad hwn yn codi gan rieni o dro i dro, a bod swyddogion yr Adran a holl athrawon y Sir yn trafod gyda rhieni er y manteision o dderbyn addysg ddwyieithog, gyda’r gobaith y byddent  yn fodlon dilyn yr arweiniad hwnnw. Nodwyd bod yr adran wedi gweld cynnydd yn niferoedd y rhieni sy’n fwy brwdfrydig i ddysgu Cymraeg fel oedolion ar ôl gweld cynnydd eu plant wrth ddysgu’r Gymraeg.

-      Cadarnhaodd y Pennaeth Addysg fod Llywodraeth Cymru wedi gosod gwaelodlin ar faint o addysg sy’n cael ei ddarparu drwy gyfrwng y Gymraeg. Mae hyn wedi ei osod oddeutu 60% ar hyn o bryd, ond bod staff ysgolion Gwynedd yn ymwybodol bod disgwyliad i’r gyfradd yng Ngwynedd fod yn llawer uwch na hynny ac mae ysgolion yn llwyddo i gynnal canran uchel iawn o addysg plant drwy gyfrwng y Gymraeg.

 

Mynegwyd pryder mai 40.73% o ysgolion Gwynedd yn unig oedd wedi cwblhau asesiadau iaith. Credir ei fod yn bwysig gwybod lefelau sgiliau ieithyddol holl staff ysgolion. Holiwyd pa fesurau sydd gan yr adran er mwyn sicrhau bod gan staff ysgolion gyfleoedd i ddatblygu eu sgiliau ieithyddol.

-      Esboniodd y Pennaeth Addysg bod hunanasesiadau sgiliau ieithyddol yn digwydd yn barhaus o fewn ysgolion. Er hyn, cadarnhawyd bod trafferthion recriwtio yn golygu nad oes gan holl aelodau staff sgiliau cryf yn y Gymraeg. Mae gwaith parhaus yn cael ei wneud gyda’r aelodau staff hynny er mwyn sicrhau eu bod yn gwella eu sgiliau ieithyddol yn y Gymraeg, a gwneir hyn drwy gefnogaeth hyfforddiant.

-      Derbyniwyd bod canran y staff oedd wedi cyflawni’r hunanasesiad (40.73%) yn isel a bydd yr adran yn ymdrechu i sicrhau bod mwy o staff ysgolion yn cyflawni’r hunanasesiad yn y dyfodol.

 

Holwyd faint o blant Gwynedd sy’n derbyn eu haddysg drwy gyfrwng y Saesneg.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad nododd y Pennaeth Addysg bod sefyllfa’r Gymraeg yn amrywio o ardal i ardal. Mae hyn wedi arwain at gynllun i gynyddu’r  Gymraeg a ddefnyddir mewn dwy ysgol uwchradd o fewn y sir. Ymhelaethwyd bod yr adran yn buddsoddi mewn ysgolion er mwyn cael adnoddau Cymraeg mewn ardaloedd ble mae canran siaradwyr y  Gymraeg yn îs na chyfartaledd y Sir.

-      Ymhelaethodd y Pennaeth Addysg bod y cwestiwn hwn yn un anodd i’w ateb oherwydd bod y cwricwlwm newydd wedi cael ei gyflwyno sy’n arwain at ddarpariaeth addysg ddwyieithog yn unol a’r polisi iaith fel y trafodwyd eisoes.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad, eglurodd Pennaeth Cynorthwyol bod gwybodaeth am ffigyrau darpariaeth addysg yn y blynyddoedd diwethaf yn cael ei gasglu ar hyn o bryd ond nid yw’r wybodaeth hon ar gael eto. . Gobeithir sicrhau diffiniadau o addysg Gymraeg, addysg Saesneg ac addysg ddwyieithog er mwyn sicrhau bod y ffigyrau a gyflwynir yn gywir. Bydd trafodaeth bellach ar y mater pan fydd y data wedi cael ei gasglu.

 

Cafwyd trafodaeth am bwysigrwydd y Gymraeg fel iaith lafar yn y dosbarth. Cydnabuwyd bod llawer o bynciau yn defnyddio llyfrau, offer a gwefannau Saesneg er mwyn cyflwyno’r addysg ond teimlwyd bod y defnydd o’r Gymraeg tu mewn i’r dosbarthiadau yn angenrheidiol.

 

Gofynnwyd i’r swyddogion am eu syniadau ar gyfer sicrhau bod darparwyr sy’n defnyddio tir ysgolion er mwyn chwaraeon ac ati, yn gwneud hynny drwy gyfrwng y Gymraeg. Teimlwyd bod hyn yn ddull o sicrhau bod disgyblion yn clywed yr iaith yn cael ei defnyddio’n naturiol y tu hwnt i’r dosbarth a hefyd gyda’r nos ac ar benwythnosau.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad sicrhaodd y Pennaeth Addysg bod pob ymdrech yn cael ei wneud er mwyn sicrhau bod hyfforddwyr yn defnyddio'r Gymraeg ar bob cyfle.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad nododd Pennaeth Cynorthwyol Gwasanaethau Corfforaethol bod sgyrsiau wedi cael eu cynnal er mwyn codi ymwybyddiaeth penaethiaid ynglŷn â’r disgwyliadau pan fo trydydd parti yn defnyddio cyfleusterau’r ysgol. Gobeithir atgyfnerthu’r gweithdrefnau hyn gyda phenaethiaid yng nghyd-destun y Siarter Iaith yn y dyfodol er mwyn sicrhau bod plant yn elwa o’r digwyddiadau hyn drwy gyfrwng y Gymraeg.

 

Nodwyd bod niferoedd disgyblion sy’n cwblhau pum pwnc drwy gyfrwng y Gymraeg wedi gostwng 5% ers CSGA 2016. Yn sgil hyn, gofynnwyd sut fydd yr adran yn mesur eu bod yn cyrraedd targedau CSGA presennol. Holwyd hefyd os oedd Fforwm Iaith wedi cael ei ddatblygu gan yr adran.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad, cadarnhaodd y Pennaeth Addysg bod y Fforwm Iaith Addysg wedi cael ei sefydlu er mwyn sicrhau bod yr Adran yn cyrraedd targedau’r CSGA yn llwyddiannus. Cyfaddefwyd bod yr Adran wedi cael trafferthion i sicrhau hyn yn ystod y cyfnodau clo Covid-19 gan nad oedd y disgyblion yn gallu dod i’r ysgol i dderbyn eu haddysg. Er hyn, mae holl ysgolion y sir yn gweithio’n galed er mwyn sicrhau bod y lefelau hyn yn codi unwaith eto. Mae cynrychiolaeth o’r Pwyllgor Iaith a’r Pwyllgor Craffu Addysg ac Economi yn aelodau o’r Fforwm Iaith Addysg, a bydd modd iddynt adrodd yn ôl yn anffurfiol ar waith y Fforwm gan roi sicrwydd o weithrediad y CSGA gan yr Adran.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad nododd Pennaeth Cynorthwyol Gwasanaethau Corfforaethol bod cyfarfod cyntaf y Fforwm Iaith Addysg wedi cael ei gynnal ac mae sicrhau bod y sir yn llwyddo i gyrraedd targedau’r CSGA yn un o’u meysydd gwaith.

 

Diolchwyd am yr adroddiad.

 

PENDERFYNWYD

 

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.