Agenda item

I gyflwyno gwybodaeth am gyfraniad yr adran i’r Polisi Iaith.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan Bennaeth Adran Tai ac Eiddo a thynnwyd sylw’n fras at y prif bwyntiau canlynol:

-      Eglurwyd bod yr adran yn delio gyda nifer o wasanaethau rheng flaen megis digartrefedd, ffoaduriaid a chyflenwad tai. Esboniwyd bod materion corfforaethol i’r adran hefyd megis glanhau a diogelwch y swyddfeydd. Golyga hyn bod yr adran yn ymwneud â llawer iawn o bobl ac yn falch o adrodd bod y gwasanaethau hyn i gyd yn cael eu cynnig yn Gymraeg / yn ddwyieithog.

-      Cadarnhawyd bod nifer o bobl sy’n defnyddio gwasanaethau’r adran yn dod o wahanol gefndiroedd ac yn aml iawn gydag anghenion penodol neu’n dioddef o straen. Teimla’r adran bod cyfathrebu gyda defnyddwyr yn eu dewis iaith yn hanfodol ac mae’r adran yn falch o lwyddo i wneud hynny.

-      Adroddwyd bod amser ac ymdrech wedi bod gan yr adran i gynorthwyo pobl drwy’r sefyllfa bresennol yn Wcráin. Mae’r adran wedi llwyddo i sefydlu cannoedd o bobl yn y sir am gyfnod er mwyn rhoi lloches iddynt.

-      Mynegwyd bod 94% yn cyrraedd lefel dynodiad iaith eu swydd, gyda’r mwyafrif helaeth o’r gweithlu wedi cwblhau’r hunanasesiad. Rhannwyd balchder bod hyn yn gynnydd o 67% ers Ionawr 2022. Cadarnhawyd bod 6 aelod o staff wedi mynychu hyfforddiant ieithyddol.

-      Manylwyd bod yr adran yn credu bod y Polisi Tai Cyffredin, sy’n rhoi blaenoriaeth am dai cymdeithasol i unigolion â chysylltiad at Wynedd yn sicrhau bod pobl leol yn gallu byw yn eu cymunedau. Credir bod hyn yn lleihau mudo a symudedd sy’n cael ei nodi fel bygythiad i’r Gymraeg o fewn y Cynllun Hybu’r Gymraeg. Ymhelaethwyd bod 96% o  osodiadau tai cymdeithasol wedi mynd i bobl â chysylltiadau lleol rhwng Medi 2021-22.

-      Soniwyd bod argyfwng tai yn yr ardal ar hyn o bryd ac mai nod y Cynllun Gweithredu Tai yn sicrhau bod pobl yn gallu aros yn eu cymunedau drwy amryw o gynlluniau megis Cynlluniau Datblygu Tai Ein Hunain a chynlluniau prynwyr tro cyntaf.

-      Rhannwyd balchder bod systemau cyfrifiadurol yr adran ar gyfer Cynllun Opsiynau Tai.

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau. Yn ystod y drafodaeth, codwyd y materion canlynol:

Yn sgil cymal yn yr adroddiad yn nodi gofynion statudol i hysbysebu yn Saesneg (yn ogystal a Chymraeg) nododd rhai aelodau’r Pwyllgor y gallai hyn arwain at roi contractwyr Cymraeg o dan anfantais.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad cadarnhaodd Pennaeth Adran Tai ac Eiddo bod hysbysebu’n Saesneg yn ofyniad statudol sy’n cael ei roi ar yr adran. Er hyn, pwysleisiwyd bod yr adran yn hysbysebu yn ddwyieithog yn aml.

-      Eglurwyd o fewn Fframwaith y Cyngor bod Polisi Iaith Cyngor Gwynedd yn cael ei rannu gyda’r cwmnïau yn dilyn derbyn pob cais am waith. Mae’r adran yn clymu’ cwmnïau i ofynion ieithyddol Cymraeg o fewn y gwasanaeth maent yn ei ddarparu.

-      Yn dilyn cais, cytunodd Pennaeth yr Adran Tai ac Eiddo i rannu’r gofyn statudol a proffiliau ieithyddol contractwyr yr adran gyda’r aelodau.

Gofynnwyd a yw’r adran yn gallu darparu gwybodaeth am faint o bobl sy’n aros am dai cymunedol sy’n meddu â sgiliau ieithyddol Gymraeg ac ystyriwyd os yw’r adran yn gallu darparu gwybodaeth benodol am Ddwyfor, Arfon a Meirionnydd er mwyn gallu edrych os yw pobl yn aros yn eu cymunedau lleol neu’n symud i rannau gwahanol o’r Sir.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad mynegodd Pennaeth Adran Tai ac Eiddo fe fyddai’r adran yn cadarnhau ffigyrau diweddaraf rhestrau aros am dai gydag aelodau’r Pwyllgor mor fuan â phosibl.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad ieithyddol, cadarnhaodd Pennaeth Adran Tai ac Eiddo nad ydi’r adran yn gofyn i unigolion sy’n ymgeisio am dŷ os ydynt yn gallu siarad Cymraeg. Pwysleisiwyd byddai’r adran angen arweiniad cyfreithiol cyn ychwanegu gofyniad ieithyddol wrth ymgeisio am dai, er mwyn sicrhau nad oes unrhyw reoliad neu statud yn cael ei dorri.

Gofynnwyd am esboniad o beth oedd ‘cysylltiad lleol’ yn ei olygu yng nghyd destun gosod tai cymunedol, ac a oes modd gosod amod ieithyddol neu eu bod wedi derbyn eu haddysg yng Ngwynedd, wrth i bobl ymgeisio am dŷ cymunedol.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad cadarnhaodd Pennaeth Adran Tai ac Eiddo mai’r Cyngor sydd wedi diffinio beth yw ystyr y gair ‘lleol’ wrth greu'r polisi a hynny mewn ymgynghoriad â Llywodraeth Cymru. Bu i ddiffiniadau mwy caeth gan y Cyngor gael ei wrthod gan y Llywodraeth.

-      Ymhelaethwyd nad oedd modd gosod amod ieithyddol o fewn y polisi bryd hynny. Credai nad ydi’r sefyllfa wedi newid ers i’r polisi gael ei sefydlu ond nododd y byddai’n ymholi ymhellach.

Gofynnwyd am fwy o wybodaeth ynglŷn â Phrosiect Cynllun Gweithredu Tai.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad, cadarnhaodd Pennaeth Adran Tai ac Eiddo bod y prosiect hwn wedi cael ei ddatblygu ers iddi dderbyn y swydd er mwyn sicrhau rheolaeth gref o’r gwaith. Cadarnhawyd bod yr adran yn edrych ar dai cymunedol sydd wedi cael eu gwerthu gydag amodau bod meddianwyr y tai yn y dyfodol yn drigolion lleol. Ymhelaethwyd bod yr adran yn casglu data ar y pwynt hwn ac yn sicrhau bod unrhyw bryniannau yn y dyfodol hefyd yn mynd i drigolion lleol.

Ar derfyn y drafodaeth, datganodd y Cynghorydd Gwynfor Owen nad oedd yn cytuno gyda’r awgrymiad o osod amod ieithyddol ar ymgeiswyr tai cymunedol. Credai hefyd ei fod yn annheg gosod amod bod rhaid i ymgeiswyr tai cymunedol dderbyn canran o’u haddysg yng Ngwynedd.

PENDERFYNWYD

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.