Aelod Cabinet – Y Cynghorydd Beca Brown
Ystyried adroddiad ar yr uchod.
Penderfyniad:
Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau.
COFNODION:
Croesawyd yr Aelod Cabinet Addysg a
swyddogion yr Adran Addysg i’r cyfarfod.
Cyflwynwyd adroddiad yr Aelod Cabinet
Addysg, ar gais y pwyllgor, yn cyflwyno gwybodaeth gefndirol am weledigaeth y
gyfundrefn addysg drochi, ynghyd â darparu atebion i gwestiynau a dderbyniwyd
ymlaen llaw gan y craffwyr ynglŷn â threfniadau’r ddarpariaeth addysg
drochi yng Ngwynedd.
Gosododd yr Aelod Cabinet y cyd-destun gan
nodi fod y ddau gynllun yn ardal Bangor, sef Prosiect Trochi Cyfnod Sylfaen
Dalgylch Bangor a Phecyn Cefnogi Dysgwyr Blynyddoedd 5 a 6 i’w hannog i ddewis
dilyn llwybr Addysg Gymraeg wrth drosglwyddo i’r Uwchradd yn nalgylch Bangor,
yn ddarnau o waith pwysig a phellgyrhaeddol i blant yr ardal honno. Mynegodd ei hedmygedd o’r gwaith yn y
canolfannau iaith, a diolchodd yn swyddogol i’r staff am y gwaith.
Dangoswyd fideo byr i’r aelodau yn rhoi blas
o’r Cynllun ABERWLA.
Rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a
chynnig sylwadau.
Holwyd ar ba sail y daethpwyd i’r casgliad
ei bod yn llesol i beidio trochi plant yn gynnar, ac awgrymwyd bod dod â’r
plant sy’n cael eu trochi yn ôl i’r fam ysgol am ddiwrnod bob wythnos yn
dadwneud y trochi sy’n digwydd yn y ganolfan iaith am y 4 diwrnod arall.
Mewn ymateb nodwyd:-
·
Bod
pennaeth ar y fideo ABERWLA yn sôn am fanteision amlwg cael y plant yn
dychwelyd i’r fam ysgol am ddiwrnod yr wythnos.
·
Bod
y pandemig wedi amlygu pwysigrwydd lles, gan fod plant wedi bod am gyfnodau hir
heb gael cymysgu â’u cyfoedion. Casglwyd
y byddai’n syniad da i’r plant sy’n cael eu trochi gael y cyfle i ddal i fyny
â’u cyfoedion yn yr ysgolion ar un diwrnod o’r wythnos, ac roedd y trochi’n
digwydd mewn cyd-destun gwahanol i raddau yn y fam ysgol, a hynny wedyn yn
gynyddol wrth i’r plentyn fynd drwy’r drefn.
·
Bod
penaethiaid uwchradd bellach yn adrodd ei bod yn haws perswadio rhieni i anfon
eu plant i ganolfannau trochi oherwydd bod y plant hynny yn cadw rhywfaint o
gyswllt hefo’u cyfoedion.
·
Mai
prosiect newydd yw’r 5ed diwrnod yn yr ysgol, ac yn ogystal â’r manteision yng
nghyd-destun llesiant, bod yna fanteision addysgiadol hefyd.
·
Bod
y berthynas rhwng staff yr ysgolion a staff y canolfannau sy’n mynychu’r fam
ysgol yn wythnosol wedi cryfhau ymhellach o ganlyniad i rannu arferion trochi,
rhannu adnoddau a thrafod sut i oresgyn unrhyw heriau mae’r plant yn wynebu yn
ôl yn yr ysgol.
·
Bod
yr ymweliadau â’r fam ysgol yn amrywio, gyda rhai athrawon yn dymuno i staff y
ganolfan aros yn y dosbarth i gefnogi’r gweithgarwch. Roedd hynny’n annog trafodaeth ar gyrchu
dulliau trochi effeithiol, ac roedd yna sefyllfaoedd hefyd lle mae plant yn
derbyn sylw un i un, neu mewn grŵp bychan, a bod y plant eraill yn elwa
o’r profiad hefyd.
·
Er
y manteision, y cydnabyddid bod yna heriau hefyd, ac wrth ddod i ddiwedd tymor
cyntaf y drefn newydd, bwriedid casglu barn rhanddeiliaid, gan bwyso a mesur a
gwerthuso’r drefn newydd, ac adolygu’r trefniadau os oes angen.
·
Bod
dau riant sydd wedi bod â phlant yn rhan o’r hen drefn drochi, yn ogystal â’r
drefn newydd, yn canmol y drefn newydd yng nghyd-destun llesiant, gydag un fam
yn sôn bod ei phlentyn yn datblygu hyder wrth ddod yn ôl at ei gyfoedion
unwaith yr wythnos.
·
Bod
gan y plant sgaffaldiau a chefnogaeth yn yr uned, ond gan nad oedd hynny mor
amlwg yn yr ysgol, roedd dychwelyd i’r ysgol yn rhoi’r cyfle iddynt ymarfer yr
hyn maent wedi dysgu yn yr uned, heb y sgaffaldiau, ac yn gyfle hefyd i’r plant
ddatblygu hyder ac annibyniaeth wrth ddod yn siaradwyr newydd.
·
Bod
y Gwasanaeth yn mesur cynnydd y plant yn y canolfannau, a bod bwriad hefyd i
gymharu’r cynnydd dan y trefniant newydd 4 diwrnod yn erbyn y cynnydd blaenorol
dan yr hen drefn 5 diwrnod.
·
O
ran y cwestiwn ynglŷn â phlant meithrin, bod ymchwil yn dangos, unwaith y
bo unigolyn wedi sefydlu patrwm o gyfathrebu mewn un iaith, ei bod yn anodd
iawn newid hynny wedyn. Roedd y
dosbarthiadau cyfnod sylfaen yn trochi plant sy’n dod o gefndiroedd amlieithog,
di-gymraeg, ac yn aml iawn plant heb iaith o gwbl. Gan hynny, roedd yna gyrch dulliau trochi yn
digwydd, ac roedd y gyfundrefn wedi cynnal hyfforddiant i’r holl glystyrau o
fewn Gwynedd, ar sail clwstwr unigol gyda staff y canolfannau.
·
Y
canolbwyntiwyd ar egwyddorion trochi effeithiol yn y cyfnod sylfaen yn benodol
ac roedd dilyniant i’r hyfforddiant yma’n cael ei baratoi wrth i fwy a mwy o
ddosbarthiadau traddodiadol Gymraeg gyda mwy o gymhlethdod yng nghyd-destun
ieithyddol ddod i’r amlwg.
·
Cynhaliwyd
yr hyfforddiant ym mis Medi ar ddechrau’r flwyddyn addysgol a bwriedid
ail-ymweld â’r sefyllfa a gweld sut mae pethau wedi mynd yn dilyn yr
hyfforddiant hwnnw, gweld beth yw’r anghenion a theilwrio cyrsiau, yn y gobaith
o ymestyn i ddosbarthiadau blwyddyn 3 hefyd fel rhan o hynny.
Awgrymwyd bod symud plant yn ôl i’r fam
ysgol am 1 diwrnod yr wythnos yn creu heriau i’r ysgol, gan greu ffrydiau yn y
dosbarth, sydd wedyn yn gallu effeithio ar arferiad y Gymraeg oddi fewn i’r
dosbarth. Holwyd beth oedd y meini prawf
o ran gallu athrawon yn y cyfnod sylfaen i drochi plant, a pha hyfforddiant
oedd ar gael iddynt.
Mewn ymateb, nodwyd:-
·
Na
dderbynnid bod symud plant yn ôl i’r fam ysgol am 1 diwrnod yn creu ffrwd o
fewn y dosbarthiadau, a bod yr athrawon a’r ysgolion yn canmol y drefn.
·
Bod
y trochi yn digwydd yn naturiol yn yr ysgolion i gyd, namyn un ysgol, drwy’r
cyfnod sylfaen, a bod y plant yn cwblhau eu haddysg drwy gyfrwng y Gymraeg ar
ddiwedd eu cyfnod ym Mlwyddyn 2. Roedd
deilliannau Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg yn dangos hynny, a rhaid
cofio nad trochi yn y Gymraeg oedd unig swydd athro yn y blynyddoedd cynnar,
a’u bod hefyd yn ymdrin â’r Cwricwlwm i Gymru ar draws ehangder y pynciau i
gyd.
·
Bod
y trochi yn y prif lif yn digwydd yn barhaus drwy gydol y cyfnod sylfaen, a bod
hyn yn galw am fuddsoddiad amser a buddsoddiad profiadau cyfoethog
trawsgwricwlaidd fel bod y plant yn caffael y Gymraeg yn naturiol.
·
Nad
oedd y 10 wythnos yn y ganolfan iaith yn arfogi plant yn llwyr ar gyfer ymdopi
â phob agwedd o’r cwricwlwm drwy gyfrwng y Gymraeg. Cychwyn y daith oedd hyn, ac roedd cyfrifoldeb
ar y fam ysgol i ddatblygu ac ymestyn gallu a gafael y plentyn ar yr iaith.
·
Bod
pob athro yn yr ysgol yn athro iaith gan fod pob athro yn modelu iaith yn
gyson, ac felly roedd pwyslais ar athrawon yn yr ysgolion cynradd i fod yn
gwneud hynny, achos bod iaith y plant yn datblygu drwy wrando ac ymarfer yr
iaith yn yr ysgol.
·
Y
credid bod y drefn newydd yn rhagori ar yr hen drefn o anfon plentyn i’r uned
iaith am 10 wythnos lawn, gan fod yna bellach weithio mewn partneriaeth,
datblygu perthynas a chydweithio gan fod gan bawb fewnbwn i ddatblygiad
ieithyddol y plant.
·
Bod
y graddoli yma yn hwyluso’r daith ac yn arfogi’r plentyn i ddatblygu
annibyniaeth a hyder, gan hefyd helpu’r athrawon i flaengynllunio a sicrhau bod
y plentyn yn parhau ar y daith i gaffael iaith.
·
Bod
yr hyfforddiant a ddarperir i athrawon y cyfnod sylfaen ar ddulliau trochi yn
effeithiol a llwyddiannus, ac wedi’i seilio ar gyfres o egwyddorion a
gynhwyswyd mewn adroddiad gan Estyn ar sail tystiolaeth drwy Gymru gyfan. Crëwyd cyflwyniad penodol ar yr egwyddorion
hynny, gan enghreifftio pob un ohonynt, e.e. sut mae gwneud hyn, beth ydi’r
arfer gorau i atgyfnerthu patrwm, ayb.
·
Bod
Pennaeth Cyfundrefn Addysg Drochi
Gwynedd yn aelod o rwydwaith trochi cenedlaethol a sefydlwyd yn
ddiweddar gan Lywodraeth Cymru, ac sy’n gyfle i bawb sy’n ymwneud â throchi yn
genedlaethol ddod at ei gilydd yn dymhorol i rannu arferion da.
·
Na
honnid bod y sefyllfa’n berffaith, a nodwyd bod yna lawer y gellid ei wneud i
rymuso a gwella wrth wrando a rhannu arferion da, cynnal cyfarfodydd staff a
chynllunio’n strategol.
Mynegwyd cefnogaeth i’r drefn o ddychwelyd
i’r fam ysgol ar y 5ed diwrnod ar y sail bod yr athro dosbarth yn gallu asesu
datblygiad y plentyn dros y cyfnod, a bod colli’r cyswllt gyda’r athro dosbarth
am 10 wythnos yn anodd i’r plant. Credid
hefyd bod y ffaith bod staff y ganolfan drochi yn dod i’r ysgol gyda’r plentyn
ar y 5ed diwrnod yn gyfle i’r athrawon yn yr ysgol gael rhannu syniadau ac
ymarfer da. Nodwyd hefyd, gan fod bron
pob ysgol gynradd yng Ngwynedd yn gwbl Gymraeg, bod y trochi yn y cyfnod
sylfaen yn digwydd yn hollol naturiol.
Mewn ymateb i gwestiwn ynglŷn â
sefyllfa Ysgol Ein Harglwyddes ym Mangor, eglurwyd bod yr ysgol honno yn y
categori trosiannol. Buddsoddwyd adnodd
ychwanegol yno er mwyn gloywi a datblygu’r iaith ymhellach a nodwyd bod yna
weddnewid wedi bod yn yr ysgol o ganlyniad i hynny.
Ar bwynt o eglurder ynglŷn â’r
cyfeiriad at y term ‘ysgolion anstatudol’ yn ail baragraff cymal 4.2 o’r
adroddiad, cadarnhawyd fod hynny’n cyfeirio at ganllaw’r Llywodraeth, ac nid at
Ysgol Ein Harglwyddes.
Mewn ymateb i sylw ynglŷn â’r cyfeiriad
at newid delwedd a diwylliant Ysgol Ein Harglwyddes, nodwyd y derbynnid yn
llwyr mai cyfrifoldeb Llywodraethwyr ac Ymddiriedolwyr yr Esgobaeth fyddai
hynny.
Nododd aelod, er bod rhaid derbyn bod y
ddelwedd a’r diwylliant am fod yn wahanol mewn ysgol Gatholig, nad oedd hynny’n
golygu na allai’r ysgol symud i gyfeiriad bod yn fwy Cymraeg. Roedd gan Ysgol Santes Helen, Caernarfon
ddelwedd a diwylliant Catholig, a hefyd yn defnyddio’r Gymraeg fel cyfrwng, ond
pwysleisiwyd bod rhaid bod yn sensitif wrth ddefnyddio’r math yma o dermau.
Nodwyd y derbynnid y sylw yn llwyr ac y
byddai’r Gwasanaeth yn gweithredu ar hynny i’r dyfodol.
Nodwyd bod ABERWLA yn gynllun gwych a
chyffrous iawn, a holwyd a oedd cyfle i ehangu’r dechnoleg realiti rhithwir i
weddill y cwricwlwm, gan weithio gyda’r cwmni animeiddio i ddenu rhagor o
fuddsoddiad.
Mewn ymateb, nodwyd y byddai hynny’n gallu
bod yn wych mewn byd delfrydol. Credid
mai’r hwyr-ddyfodiaid yng Ngwynedd oedd y plant cyntaf yn y byd i ddefnyddio’r
math yma o dechnoleg i gaffael iaith, ac roedd Llywodraeth Cymru yn canmol yr
hyn sy’n digwydd yng Ngwynedd.
Awgrymwyd mai’r ffordd orau o annog rhieni i
ddewis addysg Gymraeg i’w plant yw drwy ofyn i rieni eraill, sydd eisoes wedi
dewis y llwybr hwnnw i’w plant, i rannu ar fideo pam bod y penderfyniad wedi
bod yn un da, yn hytrach na bod yr athrawon neu staff y Cyngor yn annog addysg
Gymraeg.
Mewn ymateb, nodwyd:-
·
Y
cytunid nad mynnu a gosod safonau monitro di-ben-draw yw’r ffordd o ddwyn pobl
i’r gorlan, ac mai dwyn perswâd ac amlygu manteision economaidd bod yn
amlieithog yng Nghymru sy’n gweithio orau gyda phlant a’u rhieni.
·
Ei
bod yn dalcen caled argyhoeddi’r rhieni bod eu plant yn hyderus yn y Gymraeg a
bod y Gwasanaeth yn gweithio gyda’r Nyth a Chwmni’r Fran Wen ym Mangor ar
ddatblygu prosiect 2 flynedd, sy’n seiliedig ar waith ymchwil Schools Without
Walls, lle mae’r un garfan o blant, yn ystod eu cyfnod ym mlynyddoedd 5 a 6, yn
caffael iaith drwy brofiadau cyfoethog creadigol.
·
Y
byddai’r Gwasanaeth yn rhannu gwybodaeth gyda’r rhieni am y datblygiad ac am y
profiadau mae’r plant yn eu cael drwy gyfrwng y Gymraeg, ac yn ceisio dangos
i’r rhieni pa mor hyderus yw eu plant i fod yn gweithio drwy gyfrwng y Gymraeg.
·
Fel
rhan o’r cynllun, byddai cyfle hefyd i’r rhieni ddod i weld eu plant yn cynnal
perfformiadau a chyflwyniadau yn hyderus drwy gyfrwng y Gymraeg.
·
Y
gellid manteisio ar y cyfleoedd hynny i ddwyn perswâd ar y rhieni a byddai cael
rhieni eraill yn rhannu eu profiad ar fideo yn rhywbeth gwerth chweil ac yn
sicr o ddwyn perswâd a dylanwad.
Nodwyd:-
·
Y
pryderid ynghylch cadarnhau'r arferion ieithyddol yn gynnar, a bod cymal 4.2
o’r adroddiad yn cyfeirio at gynllun eithriadol yn y cyfnod sylfaen. Wrth i newidiadau demograffig fynd rhagddynt
dros gyfnod o ddegawdau, yn amlwg byddai’n rhaid i’r gyfundrefn drochi ymaddasu
i ddelio â hynny, a chredid y byddai’r math o gynllun sydd dan sylw yn berthnasol,
neu’n mynd i fod yn berthnasol, mewn nifer o ysgolion drwy’r awdurdod ar hyn o
bryd, ac yn y man.
·
Y
credid bod ffocws yr adroddiad yn ormodol ar y rhai hynny sy’n mynd drwy’r
gyfundrefn drochi a’u rhieni, ac nad oes ystyriaeth i weddill y plant a’u rhieni.
·
Bod
cymal 3.2 yn sôn am ddarpariaeth addysg gyfunol, sy’n cael ei gydnabod fel
arfer rhagorol gan Estyn, ond y pryderid bod peryg’ o greu rhaniad anfwriadol
rhwng byd digidol rhithiol Cymraeg a’r byd real Saesneg, hy mai’r Gymraeg fydd
iaith y cyfrifiadur, ond mai’r Saesneg fydd iaith y buarth, yn groes i’r byd go
iawn lle mae’r Gymraeg yn iaith normal ymwneud wyneb yn wyneb mewn cymdeithas
a’r Saesneg yn iaith ymwneud â chyfryngau electronig a digidol.
Mewn ymateb i’r sylwadau, nodwyd:-
·
Mai
cynllun i ddatblygu iaith y gweithlu mewn sefyllfa unigryw yw Prosiect Trochi
Cyfnod Sylfaen Dalgylch Bangor (cymal 4.2 o’r adroddiad), ac na fyddai ei angen
mewn unrhyw sefyllfaoedd eraill, gan fod ein hathrawon ni yn siarad Cymraeg.
·
Na
chredid bod yr adroddiad yn rhoi lles un garfan o flaen carfan arall o gwbl, a
bod y cyfan yn seiliedig ar les pawb.
·
Na
rennid y pryder ynglŷn â chreu rhaniad rhwng byd rhithwir yn y Gymraeg a’r
byd go iawn, ac roedd yn ofynnol sicrhau addysg a chyfundrefn sy’n apelgar i
blant yr unfed ganrif ar hugain.
·
Ei
bod yn hynod bwysig sicrhau ewyllys da rhieni di-gymraeg gan fod hynny yn newid
bywydau.
·
Bod
rhoi’r cyfle i blant ymarfer eu Cymraeg mewn man rhithiol diogel, cyn camu i’r
byd go iawn, yn rhywbeth gwerthfawr iawn.
·
O ran y sefyllfa ym Mangor, efallai bod yna fwy o
ysgolion angen y gefnogaeth a’r ddarpariaeth, a bod Tîm y Gymraeg yn edrych ac
yn dadansoddi data o ran hyder iaith plant yn gyson, ac yn adnabod ysgolion
sydd, efallai, angen cefnogaeth ychwanegol.
·
Ar wahân i Ysgol Ein Harglwyddes, bod yna 3 ysgol
arall yn ardal Bangor yn derbyn cefnogaeth hefyd, a hynny ar sail y
dadansoddiad o’r data o ran hyder y plant mewn trafodaethau hefo’r ysgolion.
·
Y ceisid trochi blynyddoedd 2 i 9, cynnig
cefnogaeth ôl-ofal i’r plant ar y dyddiau pontio a hyfforddi athrawon. Nid oedd gan y Gwasanaeth y capasiti i wneud
llawer mwy na hynny, ac er y gellid trochi plant meithrin, ni chredid y byddai
unrhyw un yn argymell dod â phlant bychan cyfnod sylfaen i uned drochi, gan eu bod
yn ddiogel yn eu hysgolion ac yn cael eu trochi yn y cyfnod sylfaen ym mhob
ysgol gynradd.
Mynegwyd y farn bod y cynllun newydd yn
rhagori ar yr hen gynllun mewn nifer o ffyrdd, h.y. trochi mwy o blant,
darpariaeth gyfoethocach a mwy diddorol, mwy o leoliadau, gwell trefn
llywodraethiant, creu cysondeb a mwy o ystyriaethau i anghenion ehangach y
plentyn sy’n cael ei addysgu. Er hynny,
roedd yr hen drefn yn effeithiol am allbynnu plant oedd yn gallu mynd i’r prif
lif a chael eu haddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg.
Ni welid o’r adroddiad bod yna unrhyw beth yn y ddarpariaeth newydd
fyddai’n ei gwneud yn llai tebygol bod y drefn newydd am fod yn llwyddiannus,
ond holwyd a oedd gennym ffordd o fesur bod y drefn newydd o leiaf gystal â’r
hen un.
Mewn ymateb, nodwyd:-
·
Bod
yna fesurau pendant yn y drefn herio perfformiad mewnol ynglŷn â
llwyddiant y drefn. Byddai’n bosib’,
maes o law, cymharu’r deilliant hefo’r deilliannau o dan yr hen drefn, ond
cytunid bod y drefn newydd yn fwy cyfoes a pherthnasol i fywydau plant heddiw.
·
Bod
cynnydd y plant yn cael ei fesur ar hyn o bryd ar sail lefelau’r Cwricwlwm
Cenedlaethol, ond wrth gwrs yn trosglwyddo i fod yn mesur o ran cam cynnydd 1 a
cham cynnydd 2.
·
Yr
edrychid ar ddatblygiad ieithyddol rhyngbersonol, megis hyder y plant wrth
ddefnyddio’r iaith yn gymdeithasol o ran cyfathrebu, yn ogystal â chynnal
asesiad cwricwlaidd, h.y. o ran sut mae’r plant yn ymdopi â’r cwricwlwm o ran
terminoleg pwnc yn yr uwchradd, ac ati.
Mewn ymateb i gwestiwn ynglŷn â
hyblygrwydd y drefn newydd o ran derbyn plant, nodwyd:-
·
Bod
yr hyblygrwydd yn dal i fodoli, er bod y drefn yn fwy ffurfiol yn amlwg. Rhennid dyddiadau’r cwrs a ffurflen gyfeirio
gyda’r penaethiaid cynradd ac uwchradd yn dymhorol, cyn i’r fforwm mynediad
ystyried a blaenoriaethu plant.
Pwysleisiwyd nad oedd yr un plentyn wedi’i wrthod.
·
Bod
mwy o alw yn nhymor yr Hydref gan fod yna fwy o hwyr-ddyfodiaid yn cyrraedd yn
ystod yr haf, ond ar adegau llai prysur cynigid lle ar y cwrs i blant nad ydynt
yn hwyr-ddyfodiad, ond sy’n dymuno gloywi ac adennill hyder yn yr iaith.
·
Edrychid
hefyd ar sefydlu cyrsiau byr ar gyfer gloywi ac ad-ennill hyder yn ystod
pythefnos olaf tymor yr haf (gan y bydd y cwrs arferol 10 wythnos wedi gorffen
erbyn hynny) ac yn ystod mis Medi (cyn i’r cwrs 10 wythnos gychwyn ddechrau
Hydref) ynghyd â chyrsiau 5 wythnos ar gyfer plant sydd angen hwb ychwanegol.
Nodwyd, er bod pob athro yn athro iaith,
waeth pa bwnc mae’n dysgu, nad yw pob athro yn athro trochi, a bod angen
sgiliau arbennig i ddysgu iaith i blentyn.
Holwyd a geisiwyd barn athrawon trochi arloesol am gyfoesi a
moderneiddio’r ddarpariaeth. Holwyd
hefyd sut mae’r Gwasanaeth yn marchnata’r cynllun ac yn ei werthu i rieni. Nodwyd ymhellach ei bod yn ymddangos bod y
gefnogaeth i’r dysgwyr yn ôl yn y fam ysgol ar y 5ed diwrnod yn anghyson, ac
nad oedd yr un sgaffaldiau cefnogaeth yn yr ysgol o ran trochi a chaffael
iaith. Yn hytrach na threulio 4 diwrnod
yn y ganolfan iaith ac un diwrnod yn ôl yn yr ysgol dros gyfnod o 10 wythnos,
holwyd oni fyddai’n well i’r plant gael trochi dwys a llai yn y ganolfan iaith
am 5 diwrnod dros 7 wythnos dyweder, gan y byddai hynny’n llai dryslyd i’r
disgybl.
Mewn ymateb, nodwyd:-
·
Bod
y drefn newydd yn weithredol ers tymor yn unig, a bod y Gwasanaeth yn dal i
edrych ar y ddarpariaeth. Fodd bynnag,
ni chredid bod yna unrhyw dystiolaeth o gwbl bod yna unrhyw beth yn anfoddhaol.
·
Er
yn derbyn bod yna wahanol farn ymysg yr aelodau, bod y rhanddeiliaid, yn blant,
rhieni ac athrawon yn canmol y drefn newydd 4 diwrnod. Roedd yn hollbwysig i’r plant gael y cyswllt
gyda’r fam ysgol a’u cyfoedion, a chredid bod hynny’n gorchfygu unrhyw ddadl
ynglŷn â’u cadw mewn canolfan am 5 diwrnod.
·
Bod
Gwenan Ellis Jones (Cydlynydd Siarter Iaith Gymraeg Ysgolion Cynradd Gwynedd ac
Ynys Môn) yn cydweithio â’r Gwasanaeth ar egwyddorion trochi, ac y byddai’r
Gwasanaeth yn gwerthfawrogi sgwrs gydag arbenigwyr eraill tebyg, a chael eu
mewnbwn.
·
O
ran marchnata, darparwyd pamffledi, llythyr a chyflwyniad i’r ysgolion eu
rhannu gyda’r rhieni, ac roedd bwriad i ymestyn y ddarpariaeth, drwy greu
fideo, sy’n cyfleu’r gyfundrefn ar ei newydd wedd.
·
O
ran y sylw ynglŷn ag anghysondeb y gefnogaeth yn yr ysgolion ar y 5ed
diwrnod, bod y sefyllfa’n amrywio o ysgol i ysgol yn ôl beth mae’r ysgolion
hynny yn ystyried fyddai’r gefnogaeth orau i’r plentyn. Nid oedd hyn yn digwydd ar hap - roedd wedi’i
flaengynllunio yn fwriadus, ac yn digwydd mewn ymgynghoriad â staff y canolfannau
iaith.
Gofynnwyd am ragor o wybodaeth ynglŷn â
sut mae’r Gwasanaeth yn darbwyllo rhieni i ddewis llwybr addysg Gymraeg i’w
plant wrth drosglwyddo i’r uwchradd yn nalgylch Bangor (cymal 4.3 o’r
adroddiad) ac amcan y cyrsiau byr sy’n pontio rhwng y cynradd a’r uwchradd
(cymal 5.1).
Mewn ymateb, nodwyd:-
·
O
ran darbwyllo rhieni, yn ogystal â’r cydweithio gyda’r Nyth a Chwmni’r Fran
Wen, y sefydlwyd perthynas gyda Thîm Hunaniaith, sydd eisoes yn gweithio yn yr
ardal, a chynhaliwyd cyfarfodydd, e.e. yn y ganolfan yn Ysgol Tryfan ar gyfer
rhieni plant sy’n mynychu’r ganolfan.
·
Y
gobeithid ymestyn hyn a chreu cyswllt cryf gyda’r ysgolion cynradd yn y
dalgylch drwy gydweithio gyda’r staff a Chwmni’r Fran Wen.
·
Bod
y Gwasanaeth hefyd yn gweithio hefo Sbarduno, ac yn datblygu cyfleoedd
gwyddonol i’r plant. Cynhaliwyd
gweithdai eisoes ar gyfer pob plentyn blwyddyn 5 a 6 ym Mangor er mwyn datblygu
hyder y plant yn y Gymraeg yn drawsgwricwlaidd, yn enwedig yn y gwyddorau, a
chafwyd adborth cadarnhaol iawn i hynny.
·
Y
cynhaliwyd gweithdy Chwarae yn Gymraeg gyda’r Urdd, gan ddefnyddio Grant Trochi
Hwyr Llywodraeth Cymru i hyfforddi plant blynyddoedd 5 a 6 ym Mangor a Thywyn i
ddatblygu prosiect chwarae gyda’r plant ieuengach yn yr ysgolion.
·
Drwy
gydweithio agos gyda’r ysgolion a thrwy hyrwyddo’r prosiectau, gobeithid gallu
dangos i rieni bod gan eu plant y gallu a’r hyder i ddilyn llwybr addysg
Gymraeg. Gobeithid dangos i’r rhieni
hefyd bod yna gefnogaeth drochi bellach ar gael i’w plant os ydynt yn dewis y
llwybr cyfrwng Cymraeg, ac roedd y ganolfan iaith yn Ysgol Tryfan yn mynd i fod
yn adnodd gwerthfawr ar gyfer hynny.
Nodwyd bod yr ystadegau niferoedd plant sy’n
mynd i loywi iaith (cymal 3.6 o’r adroddiad) mewn canrannau, a holwyd beth oedd
yr union ffigyrau. Mewn ymateb, nodwyd
bod 73 o’r dysgwyr wedi mynychu’r unedau iaith yn Nhymor yr Haf 2022, 65 yn
Nhymor yr Hydref 2022 a 53 yn Nhymor y Gwanwyn 2023.
Awgrymwyd nad oedd yna gysondeb yn strwythur
staffio’r gwahanol ganolfannau iaith, a bod yna lai o staff arbenigol yn y
canolfannau nag yn y gorffennol.
Pryderid bod y penderfyniadau staffio yn doriadau cyllidol, yn hytrach
nag yn rhywbeth sydd o fudd, nid yn unig i’r plant sy’n cael eu trochi, ond i’r
plant eraill hefyd. Ychwanegwyd na welid
tystiolaeth glir o adroddiadau sy’n adrodd bod y drefn yn llwyddiannus, a
phryderid bod ansawdd y gwasanaeth mewn peryg’ o lithro.
Mewn ymateb, eglurwyd:-
·
Nad
oedd y penderfyniadau staffio yn benderfyniadau cyllidol, ac na dderbynnid y
ddadl bod raid cael 2 athro mewn un ganolfan.
·
Bod
y gweithlu’n hyblyg a’r system yn hyblyg i fynd i le mae’r galw fwyaf.
·
O
ran y gweithlu, bod y strwythur newydd yn darparu pennaeth a dirprwy i’r
gyfundrefn, ynghyd ag athrawes a chymhorthydd lefel 4 ymhob canolfan, a bod y
cymorthyddion hefyd wedi’u trochi yn yr egwyddorion.
·
O
dan yr hen drefn, roedd y staff yn ynysig iawn, ond o dan y gyfundrefn newydd
roedd yna un strwythur, arweiniad clir, rhaglen waith, cyfle i rannu arferion
da ac i ymgymryd â datblygiad proffesiynol parhaus.
·
Bod
staff y canolfannau yn gweithredu fel ysgol bellach, gyda chynllun strategol a
chynllun gwella yn eu lle, a bod yna gamau gweithredu pendant er mwyn sicrhau
ein bod yn cyflwyno’r dulliau trochi mwyaf effeithiol yn y gyfundrefn.
·
Nad
oedd y gwasanaeth wedi crebachu, a bod gennym bellach fwy o ganolfannau, sy’n
gwasanaethu mwy o blant. Hefyd, o
ganlyniad i adolygu’r drefn, roedd bellach yn bosib’ rhedeg system drochi yn
ystod 3 tymor y flwyddyn, lle nad oedd hynny’n bosib’ yn y trydydd tymor yn y
gorffennol.
Nodwyd yr edrychid ymlaen at weld y ganolfan
yn Nhywyn yn agor yn fuan.
PENDERFYNWYD derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau.
Dogfennau ategol: