Agenda item

Cyflwyno gwybodaetham gyfraniad y Tîm Arweinyddiaeth a Gwasanaethau Cyfreithiol i hybu a hyrwyddo’r iaith Gymraeg.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan y Cyfarwyddwr Corfforaethol a Phennaeth y Gwasanaeth Cyfreithiol a thynnwyd sylw’n fras at y prif bwyntiau canlynol:

-      Atgoffwyd bod y Tîm Arweinyddiaeth yn cefnogi Prif Weithredwr y Cyngor.

-      Cadarnhawyd bod meddalwedd Microsoft bellach yn cael ei osod yn ddiofyn ar holl ddyfeisiau’r Cyngor. Nodwyd bod y niferoedd o ddyfeisiau sydd wedi eu cadw ar feddalwedd Cymraeg wedi codi i 63% o’i gymharu â 47% y llynedd. Er hyn, pwysleisiwyd bod gwaith parhaus yn cael ei wneud er mwyn annog staff i ddefnyddio’r feddalwedd Gymraeg ar eu dyfeisiau a’u cefnogi i feithrin hyder yn eu sgiliau cyfrifiadurol Cymraeg.

-      Adroddwyd bod Fforwm Iaith newydd yn cael ei sefydlu gyda chyfarfod cyntaf y Fforwm yn cael ei gynnal ym mis Mehefin. Manylwyd bod Arweinydd y Cyngor, Aelod Cabinet Cefnogaeth Corfforaethol a’r Cyfarwyddwr Corfforaethol yn aelodau o’r fforwm.

-      Ystyriwyd mai un o brif rolau’r  Tîm Arweinyddiaeth yw dylanwadu ar y defnydd o’r Gymraeg mewn sefydliadau allanol. Nodiwyd bod y Swyddfa Gartref yn recriwtio siaradwyr Cymraeg ar hyn o bryd oherwydd bu i’r Prif Weithredwr, Cyfarwyddwr Statudol a Phennaeth yr Adran Blant, wrthod croesawu arolygwyr Cyfiawnder Ieuenctid di-gymraeg. Ymhelaethwyd bod swyddogion Cyngor Sir Ynys Môn hefyd wedi gwneud safiad mewn ymgais i gael arolygwyr sy’n gallu’r Gymraeg. Ymhellach, nodwyd bod nifer o Gynghorau Sir eraill ar draws y wlad wedi gwneud safiad o’r fath gan nodi na fyddent yn derbyn unrhyw arolygiad nes bydd y Swyddfa Gartref wedi llwyddo i recriwtio arolygwyr sy’n gallu’r Gymraeg.

-      Cydnabuwyd bod trafferthion recriwtio wedi bod yn heriol dros y flwyddyn ddiwethaf a bod y gwasanaeth cyfreithiol wedi bod yn dibynnu ar wasanaeth locwm i ddarparu gwasanaethau mewn sawl maes. Cydnabuwyd bod hyn wedi cael peth effaith ar ddefnydd y Gymraeg o fewn y gwasanaeth gan ei fod yn eithriad bod cyfreithwyr locwm yn medru’r Gymraeg. Pwysleisiwyd bod y sefyllfa recriwtio yn gwella gan fod y gwasanaeth bellach yn gallu penodi mwy o staff  heb gyfaddawdu ar ofynion ieithyddol Cymraeg oherwydd bod yr unigolion sydd wedi eu penodi eisoes yn cyfarch gofynion ieithyddol y Cyngor.

-      Eglurwyd bod Gwynedd yn arwain ar sawl prif bartneriaethau rhanbarthol gan gynnwys GwE, Bwrdd Uchelgais a Chydbwyllgor Corfforedig Rhanbarth y Gogledd.  Mae gan y gwasanaeth cyfreithiol rôl allweddol yn eu cynnal. Credir bod presenoldeb swyddogion Gwynedd o fewn y partneriaethau yma yn sicrhau defnydd y Gymraeg mewn meysydd technegol yn naturiol. Adlewyrchir hyn yng ngwaith y partneriaethau.

-      Trafodwyd bod Cyngor Gwynedd ar fin prynu meddalwedd newydd ar y cyd gyda chynghorau dwyreiniol Gogledd Cymru. Cadarnhawyd  bod gallu’r system i addasu a chofnodi gwybodaeth drwy’r Gymraeg a Saesneg yn ofyn craidd i dderbyn y feddalwedd, yn unol â gofynion ieithyddol Cyngor Gwynedd.

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau. Yn ystod y drafodaeth, codwyd y materion canlynol:

-      Trafodwyd bod trafferthion yn gallu codi wrth gydweithio gydag asiantaethau eraill pan nad oes cyfeithu ar y pryd  ar gael mewn cyfarfodydd neu ddogfennaeth. Ystyriwyd os oes polisi mewn grym mewn sefyllfaoedd o’r fath er mwyn sicrhau bod swyddogion Gwynedd i gyd yn dilyn yr un protocol.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad, cadarnhaodd yr Uwch Ymgynghorydd Iaith a Chraffu bod proses o gofnodi cwynion a thrafferthion mewn lle. Cadarnhawyd bod staff yn cael eu hatgoffa o sut i ymateb i unrhyw sefyllfa o’r fath. Ymhelaethwyd bod y mater hwn wedi cael ei godi gyda Comisiynydd y Gymraeg yn ddiweddar ac maent yn awyddus i’r Cyngor rannu tystiolaethau o enghreifftiau pan maent yn codi. Manylwyd hefyd bod Llywodraeth Cymru  yn awyddus i wybod mwy am unrhyw gwynion sydd yn codi er mwyn iddynt wybod pa adrannau sydd ddim yn cydymffurfio â pholisïau iaith.

-      Ystyriwyd a fyddai’n fuddiol i’r Cyngor yrru unrhyw ddogfennaeth i asiantaethau allanol yn uniaith Gymraeg er mwyn eu gorfodi i ddefnyddio’r Gymraeg.

-      Mewn ymateb i’r ymholiad cadarnhaodd Rheolwr Gwasanaethau Democratiaeth ac Iaith mai polisi’r Cyngor  yw i ysgrifennu’n Gymraeg yn gyntaf gyda chyfieithiad Saesneg oddi tano. Cadarnhawyd bod hyn hefyd yn wir am gyfarfodydd y Cyngor, sydd yn cael eu cynnal yn Gymraeg gyda chyfieithiad Saesneg.

-      Rhoddwyd ystyriaeth i’r gwahaniaeth rhwng cyfathrebu’n ddwyieithog a chyfathrebu yn Saesneg yn unig, gan ystyried y posibilrwydd bod rhai unigolion yn anwybyddu y rhannau Cymraeg a canolbwyntio ar yr ochr Saesneg yn unig. Soniwyd mai un dull y gellir ei ddefnyddio er mwyn sicrhau gohebiaeth Gymraeg gan asiantaethau yw i beidio ateb unrhyw ohebiaeth cyfrwng Saesneg, nes bydd gohebiaeth Gymraeg yn cyrraedd. Ymhelaethwyd bod y dull o gyfathrebu’n ddwyieithog yn rhywbeth y dylid  ei ystyried pan mae’r cyfle nesaf yn codi i adolygu’r  polisi iaith.

-      Mewn ymateb i’r sylwadau cadarnhaodd yr Uwch Ymgynghorydd Iaith a Chraffu bod y rhan fwyaf o bobl yn ysgrifennu yn Gymraeg oni bai eu bod yn ymwybodol yn barod nad ydi’r unigolion sy’n derbyn yr ohebiaeth yn deall Cymraeg. Ymhelaethodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol bod Cynllun Hybu’r Gymraeg yn cael ei ddiwygio dros y misoedd nesaf a gellir rhoi ystyriaeth i’r materion  yn y trafodaethau hynny.

-      Rhannwyd enghreifftiau o sefyllfaoedd ble mae pobl sy’n gallu defnyddio’r iaith Gymraeg yn troi i’r Saesneg wrth ymateb i sylwadau unigolion sy’n siarad Saesneg mewn cyfarfodydd. Rhoddwyd cydnabyddiaeth nad yw’n hawdd, ond nodwyd  ei bod yn bwysig i unigolion Cymraeg wneud pob ymdrech i ymateb i unrhyw sylwadau mewn Gymraeg pan fo darpariaeth Cyfieithu ar gael i’r di-Gymraeg.

-      Llongyfarchwyd y swyddogion am eu gwaith yn arwain ar yr iaith Gymraeg.

Diolchwyd am yr adroddiad.

PENDERFYNWYD

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.