Agenda item

1.    Derbyniwyd y wybodaeth yn yr adroddiad a nodi’r cynnydd tuag at wireddu cynlluniau arbedion 2023/24 a blynyddoedd blaenorol.

2.    Cydnabuwyd bod y sefyllfa bellach wedi newid cymaint fel na ellir cyflawni cynlluniau arbedion hanesyddol gwerth £2,056,430 gan eu dileu o’r gyllideb.

3.    Defnyddio’r ddarpariaeth arbedion o £1,956,430 i ariannu dileu cynlluniau arbedion, ynghyd â defnyddio £100,000 o bremiwm treth Cyngor ar gyfer y cynllun arbedion yn ymwneud â’r maes Digartrefedd.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan Cyng. Ioan Thomas.

PENDERFYNIAD

1. Derbyniwyd y wybodaeth yn yr adroddiad a nodi’r cynnydd tuag at wireddu cynlluniau arbedion 2023/24 a blynyddoedd blaenorol.
2. Cydnabuwyd bod y sefyllfa bellach wedi newid cymaint fel na ellir cyflawni cynlluniau arbedion hanesyddol gwerth £2,056,430 gan eu dileu o’r gyllideb.
3. Defnyddio’r ddarpariaeth arbedion o £1,956,430 i ariannu dileu cynlluniau arbedion, ynghyd â defnyddio £100,000 o bremiwm treth Cyngor ar gyfer y cynllun arbedion yn ymwneud â’r maes Digartrefedd.

TRAFODAETH

Atgoffwyd roedd angen gweithredu gwerth £7.6miliwn o arbedion yn ystod 2023/24 er mwyn cau’r bwlch ariannol eleni. Manylwyd bod hyn yn gyfuniad o oddeutu miliwn a oedd wedi ei gymeradwyo yn flaenorol, arbedion o £1.1miliwn ar gyfer ysgolion, £3miliwn ar gyfer adrannau’r Cyngor a £2.4miliwn drwy adolygu polisi ad-dalu dyled cyfalaf  Cyngor.

Cydnabuwyd bod trafferthion gwireddu arbedion mewn rhai meysydd. Nodwyd bod hyn i weld amlycaf o fewn yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant ac yn y maes Gwastraff. Adroddwyd bod adolygiadau o holl gynlluniau hanesyddol wedi cael ei gynnal ym mis Gorffennaf 2023, gan lunio rhaglen i ddileu gwerth £2miliwn o gynlluniau oedd â risgiau sylweddol i gyflawni oherwydd eu bod bellach yn anghyraeddadwy. Manylwyd bod y rhain yn cynnwys:

·       £1.5miliwn yn yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant

·       £335k yn yr Adran Amgylchedd

·       £133k yn yr Adran Priffyrdd, Peirianneg a YGC

·       £100k yn y maes tai.

Adroddwyd bod 98% o holl gynlluniau arbedion hanesyddol rhwng y blynyddoedd ariannol 2015/16 hyd at 2023/24 wedi cael eu gwireddu a bod hyn gyfwerth â £33.7miliwn.

Cyfeiriwyd at y cynlluniau arbedion newydd sydd wedi eu cynllunio ar gyfer y flwyddyn ariannol gyfredol. Cadarnhawyd bod 81% o’r arbedion hynny eisoes wedi eu gwireddu a bod 6% pellach ar drac i’w cyflawni’n amserol. Cydnabuwyd bod ychydig o oediad i wireddu gwerth £700k o’r cynlluniau arbedion ond ni ragwelir problem i’w gwireddu. Manylwyd bod £539k o’r ffigwr hwn yn cynnwys arbedion gan ysgolion a nodwyd bod yr arbediad hwn yn llithro gan fod ysgolion yn gweithio ar flwyddyn academaidd ac felly bydd yr arbedion yn cael eu gwireddu yn y flwyddyn ariannol nesaf.

Trafodwyd gwerth y cynlluniau arbedion sydd wedi eu cymeradwyo ar gyfer 2024/25. Pwysleisiwyd bod cynlluniau pellach ar gyfer y flwyddyn ariannol 2024/25 dan ystyriaeth y Cyngor a bydd adroddiad yn cael ei gyflwyno yn fuan.

Adroddwyd y cyflwynwyd yr adroddiad i’r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio ar 12 Hydref a darparwyd crynodeb o sylwadau’r Pwyllgor, gan gynnwys:

·       Nodwyd llwyddiant o wireddu 96% o’r arbedion. Cydnabuwyd bod ffocws yn cael ei roi ar gynlluniau sydd heb eu gwireddu.

·       Pryderwyd am batrwm hanesyddol cyson o orwario o fewn yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant. Manylwyd bod methiant i wireddu arbedion mewn 10 cynllun o fewn yr Adran ac nid oes rhesymau wedi cael ei gyflwyno i egluro’r gorwariant hwn. Awgrymwyd penodi Rheolwr Prosiect ar gyfer rhai o’r cynlluniau arbedion a sicrhau tynhau trefniadau ar gyfer y dyfodol.

·       Awgrymwyd y dylid ystyried rhoi sylw allanol i’r cynlluniau arbedion, gan adnabod arbenigwr i edrych yn fanylach ar sefyllfa’r Cyngor.

·       Teimlwyd nad oedd y Pwyllgor wedi derbyn gwybodaeth ddigonol wrth gyflwyno cynigion yn wreiddiol. Nodwyd y buasai’r Pwyllgor yn elwa o wybodaeth ychwanegol yn sgil y ddyletswydd i herio penderfyniadau yn drylwyr.

·       Llongyfarchwyd y swyddogion am lwyddo i gyflawni 95.6% o arbedion.

Diolchwyd i’r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio am eu sylwadau a thynnwyd sylw at hawl unrhyw Gynghorydd sy’n mynychu cyfarfodydd herio perfformiad yr Adrannau, i herio sefyllfa ariannol yr adran. Nodwyd ei fod yn hanfodol i’r Cynghorwyr bod yn gwneud hynny’n rheolaidd.