Agenda item

Cyflwyno Gwybodaeth am gyfraniad yr Adran i’r Polisi Iaith.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan Bennaeth Adran Amgylchedd a thynnwyd sylw yn fras at y prif bwyntiau canlynol:

Adroddwyd bod Canllaw Atodol y Polisi Cynllunio yn rhoi ystyriaeth fanwl i’r iaith Gymraeg er mwyn ei hybu yng Nghymru a thu hwnt.

Tynnwyd sylw at waith y swyddogion bioamrywiaeth, tiroedd a natur sy’n trefnu teithiau cerdded i ddysgwyr er mwyn addysgu am dermau newydd yn y Gymraeg o fewn y maes.

Adroddwyd y derbyniwyd 76 cais i newid enw eiddo  flwyddyn ddiwethaf. Cadarnhawyd bod 95% o’r eiddo hyn wedi cadw, neu bellach yn defnyddio, enw Cymraeg. Esboniwyd bod enwau’r eiddo sy’n disgyn i mewn i’r 5% arall yn anodd eu newid, megis enwau cwmnïau a busnesau. Eglurwyd bod y ddeddfwriaeth sy’n caniatáu ceisiadau i newid iaith ar enw lleoliad yn dyddio’n ôl i 1215 a bod ystyriaethau yn cael ei roi i weld os oes enwau tebyg ar adeiladau cyfagos a phriodoldeb. Cadarnhawyd nad oes modd gorfodi ymgeiswyr i roi enwau Cymraeg ar eu hadeiladau, dim ond eu hannog i ddefnyddio’r Gymraeg. Nodwyd bod ystyriaethau yn cael eu rhoi i’r angen i dynhau’r ddeddfwriaeth hon. Er hyn, sicrhawyd bod swyddogion yr adran yn llwyddiannus i annog perchnogion i ddefnyddio’r iaith Gymraeg yn y mwyafrif helaeth o achosion.

Nodwyd bod mwy o waith angen ei gwblhau er mwyn sicrhau nad ydi pobl yn rhoi enwau Saesneg ar eu busnesau. Derbyniwyd bod rhai rheoliadau mewn lle er mwyn sicrhau bod y Gymraeg yn amlwg o fewn y busnesau ond mae angen gwneud mwy o waith hyrwyddo er mwyn sicrhau fod cwmnïau yn defnyddio’r iaith. Tynnwyd sylw at y ffaith bod angen caniatâd cynllunio ar gyfer unrhyw arwydd busnes sy’n cael ei oleuo. Yn sgil hyn, mae gofynion ieithyddol yn nodi bydd rhaid i’r arwyddion hynny fod yn ddwyieithog er mwyn iddo gael ei ganiatáu.

Mewn ymateb i ymholiad ar enwau strydoedd a lleoliadau eraill yn Gymraeg yn unig, cadarnhaodd Pennaeth Cynorthwyol Adran Amgylchedd bod hyn yn fater i Gymru gyfan ei ystyried. Pwysleisiodd yr Ymgynghorydd Iaith bod gwaith yn cael ei wneud gan y Cyngor i edrych i mewn i’r mater yma a bod trafodaethau yn cael eu cynnal i edrych pa reoliadau sy’n bosibl. Oherwydd natur genedlaethol y mater, mae’n bwysig sicrhau fod y Cyngor yn rhannu arfer dda gyda sefydliadau eraill er mwyn sicrhau fod yr iaith Gymraeg yn cael ei ddefnyddio yn y gobaith bydd rheoliadau yn cael eu ffurfio yn y dyfodol.

Cadarnhawyd bod 91% o staff yr adran sydd wedi cwblhau'r hunanasesiad ieithyddol, yn cyrraedd eu dynodiad swydd. Er hyn, cydnabuwyd bod 111 o aelodau staff yr adran heb gwblhau’r hunanasesiad a thybiwyd bod hyn o  ganlyniad i symud y gwasanaeth gwastraff ac ailgylchu o adran arall i adran amgylchedd yn ddiweddar. Nodwyd hefyd nad yw’n hawdd i nifer o staff gwblhau’r hunanasesiad oherwydd nad ydynt yn defnyddio cyfrifiaduron yn eu swyddi rheng flaen. Pwysleisiwyd bod sicrhau fod pawb yn cwblhau’r hunanasesiad ieithyddol yn flaenoriaeth i reolwyr yr adran, a bod yr hunanasesiad ieithyddol yn cael ei gynnwys fel rhan o becyn croeso diwygiedig i staff newydd.

Nodwyd bod recriwtio swyddogion cymwys sy’n meddu â’r sgiliau ieithyddol angenrheidiol wedi bod yn heriol i’r Adran dros y cyfnod  diwethaf. Er hyn, ymfalchïwyd bod yr Adran wedi llwyddo i benodi dau hyfforddai proffesiynol o fewn y maes cynllunio yn ogystal â thri hyfforddai ym meysydd gwarchod y cyhoedd.

Soniwyd bod yr adran wedi derbyn cwynion o bryder am y defnydd o enwau lleoedd ar hysbysiadau cau ffyrdd. Cadarnhawyd bod yr adran angen cyngor gan y tîm cyfreithiol er mwyn ymateb i’r ymholiadau hyn.

Trafodwyd cyfleoedd newydd i annog y Gymraeg o fewn yr adran dros y cyfnod nesaf. Manylwyd ar bwyntiau gwefru ceir fel esiampl benodol ble gellir annog defnyddwyr i ddefnyddio’r termau Cymraeg fel ‘gwefru’ a ‘gwefru chwim’.

Diolchwyd am yr adroddiad.

PENDERFYNWYD

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.