Agenda item

Ystyried unrhyw gwestiynau gan aelodau etholedig, y rhoddwyd rhybudd priodol ohonynt o dan Adran 4.18 o’r Cyfansoddiad.

 

(Cyhoeddwyd atebion ysgrifenedig yr Aelodau Cabinet i’r cwestiynau ymlaen llaw.)

 

(1)     Cwestiwn Y Cynghorydd Rhys Tudur

 

O ystyried bod Ymchwil Tai Newydd a gyhoeddwyd gan y Cyngor yn 2021 wedi profi bod asesiadau ieithyddol ar geisiadau cynllunio yn anwireddau wrth amlygu fod canran uchel o dai wedi mynd yn aelwyddydd di-Gymraeg mewn ardal sy’n gadarnleoedd traddodiadol i’r iaith, 68% ym Mhen Llŷn a 41% ym Mhenllyn, onid yw’n amser bellach i ail wneud y drefn wallus sydd gennym ar gyfer asesiadau ieithyddol fel na fyddai’r asesydd ieithyddol yn gweithredu ar ran ac er budd datblygwr ond yn hytrach yn cael ei gyfarwyddo gan y Cyngor a bod y datblygwr yn talu comisiwn tuag at y gwasanaeth?

 

Ateb – Aelod Cabinet Amgylchedd, Y Cynghorydd Dafydd Meurig

 

Yn 2019 y comisiynwyd y gwaith yma ac fe wnaed hynny oherwydd bod yna ddiffyg gwybodaeth ddibynadwy ar gael am ba grwpiau o bobl sy’n tueddu i symud i dai newydd yng Ngwynedd, o lle mae’r bobl yma’n symud a pham eu bod yn dewis symud i dŷ newydd.  Fel y nodir yn yr ateb ysgrifenedig, prif gasgliadau’r gwaith ymchwil oedd:-

 

·           Bod dros 70% o breswylwyr tai newydd wedi symud yno o dŷ arall yng Ngwynedd.

·           Bod proffil oedran pobl sy’n symud i dai newydd yn eithaf ‘ifanc’ gyda dros 70% o drigolion tai newydd dan 45 oed.

·           Bod 69% o breswylwyr tai newydd yn gallu siarad Cymraeg sydd yn debyg iawn i’r canran o siaradwyr Cymraeg ar draws Gwynedd yn gyffredinol.

 

Yng nghwestiwn yr aelod, mae’n nodi bod y canrannau ym Mhen Llŷn a Phenllyn yn is na’r nifer sy’n siarad Cymraeg yn yr ardaloedd hynny, ond mae angen pwysleisio bod 7 allan o’r 10 ardal oedd yn destun y gwaith ymchwil yn dangos canrannau uwch fel y gwelwch yn y graff yn yr ateb ysgrifenedig.  Er enghraifft, roedd canran y siaradwyr Cymraeg oedd wedi symud i mewn i dai newydd yn ardal Porthmadog yn 78%, sy’n cymharu â 67%, sef y ganran o siaradwyr Cymraeg yn yr ardal.  Yn Arfon, er enghraifft, roedd yn 91% o gymharu ag 81%, ac yn ddifyr iawn, ym Mangor roedd yn 59% o gymharu â 42%, sef y ganran sy’n siarad Cymraeg ym Mangor, ac mae hynny’n bennaf oherwydd stad o dai newydd, Goetre Uchaf, ym Mhenrhosgarnedd.  Ac yn nes at adre i mi, roedd yn 86% yn Nyffryn Ogwen o gymharu â 73% yn gyffredinol.

 

Fel rhan o’r ymchwil, roedd yna ddilyn y gadwyn hefyd o ran pwy oedd wedi symud i mewn i’r tai wrth i bobl eraill symud allan, ac mae’r ystadegau’n dangos bod y ffigurau’n eithaf tebyg o ddilyn y gadwyn.

 

Pwynt pwysig ydi bod yr ymchwil yn cynnwys pob tŷ newydd a gwblhawyd yng Ngwynedd rhwng 2015 a 2017, ond roedd yna rai tai ychwanegol oedd yn mynd yn ôl i 2012 mewn rhai ardaloedd er mwyn gwneud yn siŵr bod y samplau yn ddigon mawr.

 

Wrth gwrs, mae’r datblygiadau tai yma wedi’u penderfynu o dan yr hen Gynllun Datblygu Unedol a gafodd ei ddisodli yn 2017, ac ers hynny, wrth gwrs, y prif sail polisi ar gyfer datblygiadau ydi’r Cynllun Datblygu Lleol ar y Cyd, ac mae Canllaw Cynllunio Atodol wedi’i fabwysiadu sy’n rhoi cig ar asgwrn y polisi cynllunio presennol. 

 

Mae’r drefn bresennol yn fwy gwydn o ran y Gymraeg a hefyd yn mynd yn llawer pellach na’r gofynion o fewn Nodyn Cyngor Technegol 20 (TAN 20) Llywodraeth Cymru.  Mae sawl enghraifft o geisiadau cynllunio dan bolisïau presennol sydd wedi cael eu gwrthod am resymau yn ymwneud â’r iaith Gymraeg.  Ond fel mae’r aelodau yn gwybod, mae’n siŵr, mae’r Cyngor wedi penderfynu gwneud adolygiad llawn o’r Cynllun Datblygu Lleol ar y Cyd, sydd i bob pwrpas yn golygu paratoi cynllun newydd.  Mae’r broses wedi cychwyn a bydd hyn yn gyfle i ni ail-edrych ar y polisïau a sut mae rhoi ystyriaeth i’r iaith Gymraeg wrth ddelio hefo ceisiadau cynllunio.

 

Mae’r aelod a minnau yn rhan o’r Gweithgor Polisi Cynllunio sy’n arwain ar y gwaith yma, ac fel mae’n digwydd bod, bydd sesiwn pwysig o’r gweithgor yn cael ei gynnal wythnos nesaf lle fyddwn ni’n gosod cyfeiriad a gweledigaeth i’r polisi newydd.

 

O ran pwy ddylai gynnal y gwaith o wneud asesiad ieithyddol gyda cheisiadau cynllunio, rôl y Cyngor yn y fan yma ydi asesu ceisiadau cynllunio ac yna eu penderfynu yn seiliedig ar y Cynllun Datblygu Lleol ar y Cyd, ac unrhyw ystyriaethau cynllunio eraill.  Nid rôl y Cyngor ydi paratoi asesiadau ar ran yr ymgeisydd, boed hynny’n asesiad iaith, asesiad trafnidiaeth, ecolegol neu unrhyw asesiad neu adroddiad arall sydd angen ei gyflwyno fel rhan o’r cais.  Wrth gwrs, mae’r Gwasanaeth Cynllunio yn sicrhau bod yr holl wybodaeth sy’n cael ei chyflwyno gan ymgeiswyr yn cael ei hasesu gan arbenigwyr y tu mewn a thu allan i’r Cyngor.

 

Cwestiwn Atodol y Cynghorydd Rhys Tudur

 

O ystyried yr ymchwil tai newydd a’r Cyfrifiad, oes parodrwydd gan y Cabinet i hwyluso’r ffordd i roi amod medr iaith ar dai newydd, neu hyd yn oed ar ganran o dai newydd sy’n cael eu hadeiladu?

 

Ateb – Aelod Cabinet Amgylchedd, Y Cynghorydd Dafydd Meurig

 

Wrth gwrs, mae yna awydd i wneud bob dim fedrwn ni o ran gwneud yn siŵr bod y tai yn mynd i bobl leol.  Wrth gwrs, mae ein dwylo wedi eu clymu i raddau.  Gallaf esbonio hynny drwy gyfeirio at Baragraff 3.28 o Bolisi Cynllunio Cymru, achos mae rhywun yn gorfod ystyried hyn fel rhan o unrhyw ystyriaeth gynllunio:-

 

“Gall ystyriaethau yn ymwneud â’r defnydd o’r Gymraeg gael sylw gan benderfynwyr cyn belled â’u bod yn berthnasol i geisiadau am ganiatâd cynllunio.  Ni ddylai polisïau a phenderfyniadau gyflwyno unrhyw elfen o wahaniaethu rhwng unigolion yn seiliedig ar eu gallu ieithyddol ac ni ddylent geisio rheoli daliadaeth tai ar sail ieithyddol”

 

Felly ni ellid cyflwyno amod cynllunio yn cyfeirio at allu ieithyddol pobl.  Wrth gwrs, y tu allan i hynny, mae’n bosib’ defnyddio polisïau eraill i gyrraedd y nod, ac mae hynny’n rhan o’r drafodaeth wrth symud ymlaen ac wrth i ni ddatblygu polisi cynllunio newydd.  Rwy’n siŵr y cawn ni drafodaeth gyda’n gilydd a gyda gweddill aelodau’r Gweithgor wrth fwrw’r maen yna i’r wal.

 

(1)       Cwestiwn Y Cynghorydd John Brynmor Hughes

 

Hoffwn gael gwybod paham mae’n cymryd gymaint o amser i gael tenantiaid i mewn i gartrefi cymdeithasol yr ardal.  Yr esiamplau sydd gennyf ydi bod eiddo ar Ffordd yr Ala, Pwllheli wedi ei droi yn ddau flat ac maent yn wag ers amser maith, yn ogystal â dau dŷ ar Ffordd Abererch.  Pe byddai’r eiddo yma yn y sector preifat byddai treth yn dod i’r Cyngor ac o bosib premiwm treth hefyd.

 

Ateb – Aelod Cabinet Tai, Y Cynghorydd Craig ab Iago

 

Cwestiwn amserol iawn.  Mae sawl cynghorydd wedi codi’r pwnc yma yn ddiweddar, rhai eisiau gwybod pam nad ydym ni wedi prynu mil o dai, rhai yn poeni am yr amser mae’n cymryd i’w prynu ac eraill ddim yn deall y cynllun mewn gwirionedd, sydd yn fy marn i, yn beth positif.  Mae’n dangos ein bod ni fel Adran yn llwyddo i gael y neges allan.  Mae llawer o gynghorwyr yn ymwybodol o’r cynllun yma ac rwy’n deall eu bod yn ei weld fel rhywbeth arloesol a chyffrous, ac yn dymuno i ni wneud mwy ohono fo.  Rydw i’n croesawu hynny fel Aelod Cabinet Tai, ond ar y llaw arall, efallai bod o’n dangos diffyg cyfathrebu ar ran yr Adran.

 

Rydym ni’n gwneud ein gorau i gyfathrebu ar y pwnc ‘Tai’.  Rydw i yn y wasg bob munud yn sôn am y pwnc.  Rydw i wedi cynnal fforymau tai gyda phob grŵp yn y Cyngor i drafod y pwnc.  Wrth gwrs, rydym ni’n anfon e-byst i gynghorwyr yn aml iawn, ond yn bwysicach na hynny, mae gennym ni’r Fewnrwyd Aelodau, ac rydw i'n awyddus i ddefnyddio’r cyfle yma i wneud yn siŵr bod pawb wedi clywed am y Fewnrwyd Aelodau a’r ffaith ein bod ni fel Adran Tai yn rhoi llawer o wybodaeth ar y deilsen ‘Tai’ ar y safle.  Os ydych chi’n mynd i mewn iddo fe welwch eich bod yn gallu mynd i lawr i’ch ward a gweld be sy’n digwydd yno.  Rydym ni’n parhau i’w ddatblygu, ond gallwch weld ar hyn o bryd os oes rhywun wedi prynu tŷ yn eich ward.  Yn amlwg nid ydym yn llwyddo’n gyfan gwbl o ran cyfathrebu, ond rydym ni’n gweithio arno fo ac yn awyddus iawn i wneud mwy o ran hynny.

 

I fynd yn ôl at y cwestiwn, pwrpas y cynllun Prynu i Osod ydi prynu tai ar y farchnad agored a’u rhentu i bobl leol canolraddol, ac nid ‘cymdeithasol’ fel mae’r cwestiwn yn gyfeirio ato, sef pobl sydd ddim yn cael bod ar y gofrestr tai oherwydd nad ydyn nhw’n ticio’r bocsys iawn, ond sydd ddim yn gallu fforddio rhentu ar y farchnad agored chwaith.  Rydym ni’n trio llenwi’r bwlch yna.  Hyd yn hyn rydym ni wedi llwyddo i brynu 23 o dai yna ac rydym wedi gwario £4m ar eu prynu a £1m ar eu hatgyweirio, ac mae nhw’n llwyddiant llwyr yn fy marn.  Rydym ni ar drac i gyrraedd ein targed o 100 o dai erbyn diwedd y cynllun yma, felly rydw i’n hapus iawn.  Rydym ni’n trafod hyn yn aml iawn ac rydw i’n hapus iawn hefo lle rydym ni wedi cyrraedd.  Rydym ni hyd yn oed wedi penodi swyddog penodol i reoli’r cynllun yma.  Fel rwy’n ei weld o, mae dwy ran i’r broses yma.  Un ydi prynu’r tai.  Rhaid i ni wneud yn siŵr ein bod ni’n prynu’r tai yn y llefydd iawn sy’n cwrdd ag angen lleol.  Rhaid i ni wneud yn siŵr ein bod yn prynu tai sydd ddim yn mynd i gostio gormod i’w hatgyweirio a hefyd rhaid i ni sicrhau nad ydym yn cystadlu yn erbyn pobl lleol, sy’n anodd iawn.  O’r hyn rwy’n ddeall, mae pob tŷ wedi cymryd 4 mis i’w brynu, sydd efallai fis yn fwy na fyddai’n gymryd i drigolyn lleol brynu tŷ.  Yn ddiweddar fe ofynnais i’r Adran ddarparu rhyw fath o siart llif fel bod y cynghorwyr yn gallu deall yn union beth ydi’r broses a’r holl gamau mae’r Adran yn gorfod ddilyn er mwyn prynu tŷ.  Os nad ydych wedi ei dderbyn yn y ddau ddiwrnod diwethaf, byddwch yn ei dderbyn yn fuan iawn.

 

Mae yna sawl cam yn y broses ar ôl prynu tŷ.  Un ydi mynd drwy broses dendro er mwyn dod o hyd i bobl i wneud y gwaith ar y tai, sef rhywbeth nad ydi trigolion yn gorfod gwneud.  Mae yna faterion na ragwelwyd yn codi gyda phob tŷ rydym yn ei brynu, rhai fwy nag eraill, ond rwy’n hapus gyda’r cynnydd.  Yn amlwg rydym ni’n trafod hyn yn y cyfarfodydd herio perfformiad ac rwy’n hapus gyda lle rydym arni gyda phob dim.  Mae’r ddau eiddo dan sylw yn y cwestiwn wedi mynd drwy’r prosesau yna a deallaf y bydd pobl yn symud i mewn iddyn nhw yn fuan yn y Flwyddyn Newydd.

 

Hoffwn sicrhau pawb yma ein bod yn mynd mor sydyn â phosib’.  Ni allaf weld sut y byddai’n bosib’ i ni fynd yn gyflymach nag ydym yn mynd ar hyn o bryd.

 

Mae brawddeg olaf y cwestiwn yn nodi pe byddai’r eiddo yma yn y sector preifat y byddai treth yn dod i’r Cyngor, ac o bosib’ premiwm treth hefyd, ond wrth gwrs, mae’r Cyngor yn talu Treth Cyngor ar y tai yma fel unrhyw drigolyn, a phetai’r tai yma yn talu premiwm treth byddai hynny’n golygu eu bod yn nwylo pobl sydd ddim yn byw yn yr ardal, neu ddim yn byw yn y tai yma.  Credaf ein bod wedi bod yn glir iawn fel Cyngor mai ein gwaith ni yw cartrefu pobl lleol yn ein cymunedau yn hytrach nag ennill ein cymorth premiwm treth.

 

(3)     Cwestiwn Y Cynghorydd Eryl Jones-Williams

 

A ddylai Cyngor Gwynedd fod yn gofyn i'r Prif Weinidog, Mark Drakeford am ymddiheuriad am beidio â bwrw ymlaen â Chanolfan Hyfforddi Feddygol ym Mangor yn dilyn Rhybudd o Gynnig gan y Cyngor hwn dros 10 mlynedd yn ôl, pan oedd gan y prosiect gefnogaeth y Gweinidog Iechyd ar y pryd, Edwina Hart AC.

 

Pe bai Mark Drakeford heb stopio'r prosiect, ni fyddai Gwynedd yn y sefyllfa y mae ynddi heddiw o fod yn brin o ddoctoriaid a nyrsys, sy'n cael effaith negyddol ar drigolion Gwynedd.

 

Ateb – Aelod Cabinet Oedolion, Iechyd a Llesiant, Y Cynghorydd Dilwyn Morgan

 

Credaf fod hwn yn gwestiwn pwysig iawn.  Mae’n codi ymwybyddiaeth o rywbeth mae llawer un wedi bod yn ymladd amdano dros y blynyddoedd diwethaf, ac yn sicr hoffwn ddiolch i’r Cynghorydd Eryl Jones-Williams, oherwydd mi wnaeth o roi cynnig gerbron y Siambr yma yn ôl ym Medi 2013 yn gofyn am ysgol feddygol yma yn y Gogledd.  Chwarae teg iddo, mae o, ynghyd ag aelodau seneddol a’n haelodau yn Llywodraeth Cymru, wedi brwydro’n galed dros y blynyddoedd i sicrhau fod yr ysgol yma’n agor yn 2024.

 

Erbyn hyn, mae'n braf nodi fod yr Ysgol Feddygol yn cael ei hagor ym Mangor ac rwy'n siŵr y byddai holl Gynghorwyr Gwynedd am ddymuno'n dda iddi ac i'r myfyrwyr a'r darpar weithlu meddygol i gyd a fydd yn dechrau ar eu haddysg ym mis Medi'r flwyddyn nesaf.  Yn wir, diolch yn benodol, fel roeddwn yn dweud, i'r Cynghorydd Jones-Williams, ymhlith eraill, am yr holl waith di-flino mae nhw wedi wneud dros y degawd diwethaf.

 

Mae gen i gydymdeimlad gyda'r teimlad o rwystredigaeth a deimlir yn y cwestiwn gan y Cynghorydd na chefnogwyd y datblygiad yma ddeng mlynedd yn ôl.  Fel y dywed dihareb o Tsiena, "yr amser gorau i blannu coeden oedd ugain mlynedd yn ôl, a'r ail amser gorau yw nawr".  Felly, er yn derbyn y rhwystredigaeth, rydw i'n falch bod y datblygiad yma yn digwydd.

 

Wrth gwrs, nid yw'r Cyngor yma mewn unrhyw fodd yn gyfrifol am y maes meddygol a mater i'r Gwasanaeth Iechyd, y Llywodraeth a'r Brifysgol yw'r datblygiad, er bod ei effaith yn bellgyrhaeddol i drigolion Gwynedd.  Felly, ni welaf fod budd i'w gael i bobl Gwynedd mewn unrhyw ffordd o alw ar i'r Prif Weinidog ymddiheuro am ddiffyg gweithredu ddeng mlynedd yn ôl, ond rydw i yn gobeithio yn fawr iawn y bydd y budd i bobl Gwynedd o'r datblygiad i'r blynyddoedd sydd i ddod yn eang.

 

I ail-adrodd felly, pob dymuniad da i'r Ysgol Feddygol ym Mhrifysgol Bangor, a phob hwyl i'r myfyrwyr, a phetasai yna gwestiwn atodol, rwy’n meddwl mai dyma’r ateb fyddwn yn rhoi.  Rwyf am ddweud hyn oherwydd mae’n codi ymwybyddiaeth o rywbeth sydd wedi bod yn digwydd, ac efallai nad ydi pobl yn llawn sylweddoli.  Mae myfyrwyr eisoes wedi cael eu lleoli ym Mhrifysgol Bangor yn cael eu hyfforddi i fod yn feddygon a gweithwyr sydd â phwyslais ar feddyginiaeth wledig a chymunedol, ac mae’n braf nodi bod yna 17 o fyfyrwyr eisoes wedi graddio o Brifysgol Bangor.  Felly mae’r gwaith wedi bod yn mynd yn ei flaen, ac rydym ni’n ddiolchgar am hynny.  Diolch unwaith eto i’r Cynghorydd am ei waith diflino ar y mater yma. 

 

(4)     Cwestiwn Y Cynghorydd Huw Rowlands

 

Pa effaith mae’r cyfyngiadau ar allyriadau ffosfforws yn nalgylchoedd afonydd yng Ngwynedd yn ei gael ar ddatblygiadau newydd, a pha drafodaethau sydd wedi bod gan Gyngor Gwynedd efo’r asiantaethau priodol er mwyn cael datrysiad?

 

Ateb – Aelod Cabinet Amgylchedd, Y Cynghorydd Dafydd Meurig

 

Mae hwn yn fater sy’n amlwg wedi effeithio ar ddatblygiad stad tai yn y ward acw.  Mae hon yn broblem eithaf cymhleth, felly rwy’n tynnu eich sylw at yr ateb ysgrifenedig sydd wedi’i ddarparu.  Ymddiheuriadau bod o’n faith ac yn dechnegol, ond yn ei hanfod mae’n nodi bod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi cyhoeddi adroddiad yn 2021 yn dangos bod nifer uchel o afonydd sydd o fewn Ardaloedd Cadwraeth Arbennig yn methu bodloni’r targedau ansawdd dŵr diwygiedig ar gyfer ffosfforws.  Er nad ydi’r ddwy afon sydd dan sylw yng Ngwynedd, sef y Gwyrfai a’r Glaslyn, yn methu’r targedau, fe all rhai datblygiadau newydd arwain at fwy o ffosfforws yn mynd i mewn i amgylchedd yr afon.

 

Ar hyn o bryd mae gan y Cyngor oddeutu 9 cais cynllunio sydd heb eu penderfynu oherwydd materion ffosffadau, sy’n cynnwys datblygiad o 16 tŷ fforddiadwy yn Dinas.  O ran y Gwyrfai, mae astudiaethau wedi dangos bod tua 80% o’r ffosfforws yn deillio o waith trin Dŵr Cymru.  Mae Cyfoeth Naturiol Cymru wrthi’n cynnal adolygiad ar hyn o bryd o drwyddedau cwmnïau dŵr presennol yn erbyn y targedau ffosfforws diwygiedig ac mae ganddyn nhw darged yn ei le i gwblhau’r gwaith erbyn Gorffennaf 2024 ar draws Cymru.  Hyd yn hyn nid oes yna unrhyw drwyddedau diwygiedig wedi’u cyhoeddi ar gyfer Gwynedd.

 

I ateb y cwestiwn, unwaith y bydd trwyddedau wedi’u hadolygu ac wedi’u cyhoeddi, fe all y Gwasanaeth Cynllunio gynnal trafodaeth gyda Dŵr Cymru ynghylch capasiti eu gwaith trin dŵr.

 

Cwestiwn Atodol y Cynghorydd Huw Rowlands

 

Pa bwysau all Cyngor Gwynedd felly ddwyn ar Dŵr Cymru er mwyn bod nhw’n uwchraddio eu gweithfeydd trin dŵr fel bod yna ddatrysiad wedyn i’r mater yma?

 

Ateb – Aelod Cabinet Amgylchedd, Y Cynghorydd Dafydd Meurig

 

I raddau, mater rhwng Cyfoeth Naturiol Cymru a Dŵr Cymru ydyw.  Mae’r broblem yn waeth mewn cynghorau eraill, ond disgwylir y bydd yr adolygiadau yma wedi digwydd erbyn Gorffennaf 2024 rwy’n credu, ond yn sicr rydw i’n hapus iawn i sgwennu fel Aelod Cabinet at y ddau gorff i ofyn iddyn nhw brysuro hefo’r gwaith yn y gobaith y cawn ni symud ymlaen hefo ceisiadau cynllunio.

 

(5)     Cwestiwn Y Cynghorydd Richard Glyn Roberts

 

Mi fydd hi’n flwyddyn newydd gyda hyn.  Pa mor ara’ deg mae’r Cyngor hwn yn mynd i fod yn llunio polisi iaith newydd ar gyfer ysgolion y sir neu eu dynodi’n ysgolion 3P?

 

Ateb – Aelod Cabinet Amgylchedd, Y Cynghorydd Beca Brown

 

Wnâi ddim amlhau geiriau wrth ateb achos mae hwn yn gwestiwn ar thema gyfarwydd i’r Siambr hon.  Rydw i wedi nodi fy mwriad i ddiweddaru’r Polisi Iaith Addysg mewn sawl cyfarfod o’r Cyngor Llawn, ac mewn sawl cyfarfod Pwyllgor Craffu.  Rydw i wedi mabwysiadu argymhellion yr Ymchwiliad Craffu Ysgolion Uwchradd Categori 3 Gwynedd, sydd yn cynnwys argymhelliad penodol ynglŷn â’r Polisi Iaith sy’n ymwneud a rhoi mwy o bwyslais ar y Gymraeg a’i wneud yn gliriach o ran yr hyn a olygir wrth “ddwyieithrwydd.”

 

Nid wyf yn derbyn y sylw ‘chydig yn bigog am arafwch y Cyngor wrth fynd ati i ddiweddaru’r Polisi Iaith.  Mae fy ymrwymiad i yn glir.  Mae gennym ni Bennaeth Addysg newydd yn ei le ers cwta wythnos, a llongyfarchiadau iddo fo ar ei benodiad, a bydd y gwaith o ddiweddaru’r Polisi Iaith Addysg wedi ei wneud erbyn diwedd y flwyddyn addysgol hon, a bydd yna gyfle i drafod cynnydd ar y gwaith yma yn y Pwyllgor Craffu Addysg ac Economi yn mis Mawrth.

 

Cwestiwn Atodol y Cynghorydd Richard Glyn Roberts

 

O ystyried bod yna eryrod yn y gorffennol, Dafydd Orwig, er enghraifft, wedi gweithredu hefo penderfyniad i ddiogelu’r Wynedd Gymraeg, ydi’r arafwch malwodaidd yma yn deilwng o enw’r Siambr rydym ni’n eistedd ynddi heddiw?

 

Ateb – Aelod Cabinet Amgylchedd, Y Cynghorydd Beca Brown

 

Fel i mi nodi, nid ydw i’n derbyn y cyhuddiad o arafwch, ac i fynd yn ôl at y cwestiwn gwreiddiol, lle mae’r aelod yn sôn am y Flwyddyn Newydd, ac o ran ymrwymiad ac o ran penderfyniad, sef y geiriau a ddefnyddir gan yr aelod, mi fydd y flwyddyn nesaf yn un llawn cyfleon o ran y darnau o waith sydd o’n blaenau.  Mae’r darnau o waith hynod bwysig yma yn mynd i fod yn gweithredu fel sail i ni am flynyddoedd i ddod, y Polisi Iaith, wrth gwrs, fel rydym ni wedi sôn amdano eisoes, a’r Strategaeth Addysg, sy’n ddarn o waith allweddol, a hefyd y gwaith hynod bwysig fydd yn digwydd i gefnogi taith ieithyddol ein hysgolion trosiannol ni.  Rydw i’n edrych ymlaen yn arw at bob elfen o’r gwaith yma ond rwy’n teimlo cyffro arbennig am y gwaith fydd yn digwydd hefo’n ysgolion trosiannol ni, sef y rhai sydd ddim eto wedi cyrraedd yr hicyn o ran darpariaeth y Gymraeg, ac felly ddim yn gallu cael eu hadnabod ar hyn o bryd fel ysgolion categori 3, fel gweddill ysgolion y sir.  Rwy’n credu bod ein cefnogaeth ni i’r ysgolion yma ar eu taith ieithyddol yn un o’r pethau pwysicaf wnawn ni yn y Cyngor yma o ran y bobl ifanc yn yr ysgolion hynny, ond hefyd o ran cryfder y Gymraeg yng Ngwynedd.  Rwy’n meddwl mai dyma un o’r cymwynasau mwyaf wnawn ni hefo’n plant a hefo’n hiaith.

 

Mae natur bigog y cwestiwn yma yn awgrymu ein bod ni’n llusgo’n traed hefo’r Gymraeg ac nid wy’n meddwl bod yna ddim byd pellach o’r gwirionedd i fod yn onest.  Hoffwn gyfeirio at un enghraifft o flaengaredd diweddar, sef ein bod ni wedi llwyddo i roi 5 o’n hysgolion ni ar beilot Llywodraeth Cymru gyda’r Cwmni Dysgu Cymraeg ‘Say Something in Welsh’, sy’n golygu eu bod nhw rŵan yn cael mantais o gwrs sydd wedi’i deilwra yn arbennig i bobl ifanc sydd ar eu taith ieithyddol.  Mae 3 o’r 5 ysgol hynny yn rhai trosiannol a 2 ohonynt yn digwydd bod gyda cohort uwch na’r arfer o hwyrddyfodiaid, yn bennaf oherwydd gwaith eu rhieni.  Gynt ysgolion cyfrwng Saesneg y De oedd ar y peilot yma, ond roeddwn i’n awyddus i rai o’n hysgolion ni gael budd y peilot yma sydd wedi’i ariannu gan Lywodraeth Cymru, ac mae rhoi’r ysgolion ar y peilot yma yn golygu bod nhw hefyd rŵan yn gallu manteisio ar fuddion y cwrs sy’n adeiladu ar y gwaith da sydd eisoes yn cael ei wneud.  Mae hwn wedi dod fel cais gen i i’r Adran yn yr wythnosau diwethaf, ac mae fy niolch yn fawr i Bennaeth Cyfundrefn Addysg Drochi Gwynedd am fynd ar ôl y peth gyda phenderfyniad ac yn syth bin, ac yn wir mae’r gwaith eisoes wedi cychwyn yn ysgolion Friars, Tywyn a Glan y Môr, a bydd yn dechrau yn Ein Harglwyddes a Hirael yn fuan ar ôl y Nadolig.

 

Felly rydw i a’r Adran bob amser yn effro a bob amser yn chwilio am unrhyw gyfleoedd neu unrhyw adnoddau i helpu ein hysgolion ni a’n pobl ifanc ni i fod yn siaradwyr hyderus yn unol â’u haeddiant ac fel sydd yn ddymuniad gennym ni i gyd sydd am weld y Gymraeg yn ffynnu yn y sir yma.