Agenda item

I dderbyn yr wybodaeth, ystyried risgiau sy’n deillio o’r tafluniadau gwariant yn erbyn y gyllideb, a chraffu’r penderfyniadau i’r Cabinet yng nghyswllt rheoli cyllidebau’r Cyngor a’i adrannau.

PENDERFYNIAD:

 

·         Derbyn yr adroddiad ar adolygiad diwedd Tachwedd 2023 o’r Gyllideb Refeniw

·         Nodi sefyllfa ariannol ddiweddaraf parthed cyllidebau pob adran / gwasanaeth.

·         Nodi bod rhagolygon gorwariant sylweddol gan yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant, Adran Plant a Theuluoedd, Adran Priffyrdd, Peirianneg ac YGC eleni.

·         Cytuno gyda’r argymhelliad i’r Cabinet (23-01-24) i gymeradwyo trosglwyddiad o £4,241k o danwariant ar gyllidebau corfforaethol i Gronfa Cefnogi Strategaeth Ariannol y Cyngor

 

Nodyn: Cais i’r Cabinet,

·         ystyried amserlen adolygiad gorwariant yr Adran Oedolion Iechyd a Llesiant ac adolygiad gorwariant yr Adran Amgylchedd (materion cludiant Integredig)

·         ystyried anghydbwysedd defnydd grantiau

 

Cyflwynwyd adroddiad gan Aelod Cabinet Cyllid yn gofyn i’r pwyllgor graffu’r sefyllfa a’r risgiau perthnasol yng nghyswllt cyllidebau’r Cyngor a’i adrannau, ac ystyried argymhellion i’r Cabinet 24-01-23.

 

Gosododd yr Aelod Cabinet y cyd-destun i’r adroddiad drwy nodi:-

·         Yn dilyn adolygiad diwedd Tachwedd mae’r rhagolygon yn awgrymu y bydd pob un o’r deg adran yn gorwario erbyn diwedd y flwyddyn

·         Bod gorwariant sylweddol gan yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant, Adran Plant a Theuluoedd a’r Adran Priffyrdd, Peirianneg ac YGC.

·         Bod oediad mewn gwireddu Arbedion yn ffactor

 

Ategodd mai adrodd ar y sefyllfa oedd y Swyddogion Cyllid ac mai’r Adrannau eu hunain oedd yn gyfrifol am eu cyllidebau.

 

Amlygodd y Pennaeth Cyllid Cynorthwyol, yn dilyn adolygiad diwedd Tachwedd bod y rhagolygon yn awgrymu y bydd pob un o’r deg adran yn gorwario erbyn diwedd y flwyddyn, gyda gorwariant sylweddol gan yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant, Adran Plant a Theuluoedd a’r Adran Priffyrdd, Peirianneg ac YGC. Yn ogystal, rhagwelwyd y bydd  bwlch ariannol o £8.1 miliwn (o’i gymharu gyda £9.1 miliwn yn yr Adolygiad Awst), ac felly, er bod y sefyllfa filiwn yn well yn ei gyfanrwydd, bod defnydd o gronfeydd un-tro wedi gorfod digwydd i helpu sefyllfa'r adrannau.

 

Cyfeiriwyd at y prif faterion:

·         Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant - y rhagolygon diweddaraf yn awgrymu £5.4 miliwn o orwariant, a hynny yn gyfuniad o nifer o ffactorau sydd yn cynnwys nifer o achosion newydd a chostus llety cefnogol yn y gwasanaeth anabledd dysgu,  costau staffio uwch, lefelau salwch a chyfraddau oriau digyswllt uchel yn y maes Gofal Cartref ynghyd a ffioedd uwch gan ddarparwyr preifat yng ngwasanaethau Pobl Hŷn. Yn wyneb y rhagolygon gorwariant eithriadol gan yr Adran nodwyd bod y gwaith a gafodd ei gomisiynu gan y Prif Weithredwr, bellach yn cyfleu darlun manwl o gymhlethdod gwariant gofal oedolion ac yn rhoi gwell dealltwriaeth o’r materion hynny i greu rhaglen glir i ymateb. Ategwyd bod y gwaith yn cael ei arwain gan Gyfarwyddwr Statudol Gwasanaethau Cymdeithasol.

·         Adran Plant a Theuluoedd - sefyllfa ariannol yr adran wedi gwaethygu’n sylweddol ers adolygiad diwedd Awst yn dilyn cynnydd costau oherwydd cymhlethdodau pecynnau all-sirol a ddarperir. Erbyn hyn, rhagwelir gorwariant o £1.3m erbyn diwedd y flwyddyn ariannol.

·         Adran Addysg - pwysau cynyddol ar y gyllideb tacsis a bysus ysgolion yn amlwg eleni, gyda gorwariant o £1.5m yn cael ei ragweld. Nodwyd bod y maes cludiant eisoes yn destun adolygiad strategol i geisio rheoli’r cynnydd yn y gwariant ac awgrymwyd fod gwaith yn parhau fel bod modd ceisio lleihau’r gorwariant a manteisio ar gyfleoedd effeithlonrwydd. Ategwyd bod cyfuniad o danwariant mewn meysydd eraill, ynghyd â defnydd o gronfeydd wrth gefn, yn lleihau’r gorwariant adrannol.

·         Byw’n Iach - covid wedi cael effaith ar incwm Cwmni Byw’n Iach ac o ganlyniad rhoddodd y Cyngor £550k o gefnogaeth ariannol i Byw'n Iach yn 2022/23  i'w galluogi i gynnal eu gwasanaethau. Nodwyd bod y gefnogaeth ariannol yn parhau eleni a'r swm gofynnol wedi lleihau ymhellach i £350k.

·         Adran Priffyrdd, Peirianneg ac YGC - rhagwelwyd gorwariant o £780k gan yr adran a hynny oherwydd lleihad yn y gwaith sydd yn cael ei gomisiynu gan asiantaethau allanol sydd o ganlyniad yn cael effaith negyddol ar incwm  gwasanaethau priffyrdd. Yng nghyd-destun materion bwrdeistrefol, eglurwyd bod cyfuniad o ffactorau oedd yn cynnwys pwysau ychwanegol ar gyllidebau glanhau strydoedd a glanhau toiledau cyhoeddus ynghyd a cholledion incwm cynnal tiroedd a thoiledau cyhoeddus.

·         Adran Amgylchedd - tuedd blynyddol o orwariant yn y maes casglu gwastraff ac ailgylchu yn parhau. Nodwyd bod cylchdeithiau ychwanegol wedi arwain at orwariant ar gostau cyflogaeth a chostau fflyd ynghyd a lefelau salwch a goramser  a chostau ychwanegol o ran llogi cerbydau.

·         Tai ac Eiddo -  tuedd o bwysau sylweddol ar wasanaethau llety dros dro digartrefedd yn parhau i fod yn ddwys. Amlygwyd eleni bod £3m wedi ei ddyrannu o bremiwm treth cyngor ynghyd â dyraniad un-tro £1.2m o ddarpariaeth covid corfforaethol i gyfarch y costau ychwanegol.

·         Corfforaethol - rhagdybiaethau darbodus wrth osod cyllideb 2023/24 a lleihad yn y niferoedd sydd wedi hawlio gostyngiad treth cyngor o’i gymharu â blynyddoedd blaenorol. Effaith y polisi rheolaeth trysorlys presennol yn golygu fod modd osgoi benthyca yn allanol ac felly’r costau cyfalaf cysylltiedig. Tanwariant ar gyllidebau eraill yn cynorthwyo i leddfu’r pwysau ychwanegol o ran y cynnydd cenedlaethol i gyflogau gweithwyr Llywodraeth Leol a gafodd ei gadarnhau yn Nhachwedd.

 

Rhagwelwyd y bydd rhaid gwneud defnydd o gronfeydd wrth gefn y Cyngor i gyllido’r bwlch ariannol o £8.1 miliwn a ragwelir am 2023/24. Er yn      gynamserol i drosglwyddo arian o gronfeydd nes bydd y sefyllfa ariannol yn derfynol ar ddiwedd y flwyddyn, adroddwyd mai'r bwriad oedd argymell i’r Cabinet gymeradwyo defnyddio £3.8m o Gronfa Trefniadau Adfer yn Sgil Covid gyda’r gweddill i’w gyllido o gronfa Strategaeth Ariannol y Cyngor ynghyd a chymeradwyo trosglwyddiad o £4,241k o danwariant ar gyllidebau corfforaethol i Gronfa Cefnogi Strategaeth Ariannol y Cyngor.

 

Yn ystod y drafodaeth ddilynol nodwyd y sylwadau canlynol gan aelodau:

·         Nad oedd yr adroddiad yn cyfleu newyddion da – sefyllfa yn adlewyrchu pwysau erbyn hyn ar bob Adran

·         Bod cyfeiriadau at gynnal adolygiadau, e.e., adolygiad o orwariant yn yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant, adolygiad strategol o drafnidiaeth yn y Maes Addysg a gweithredu adolygiad WRAP yn y maes Gwastraff. Pryder o ddiffyg amserlen i adrodd yn ôl ar ganlyniadau’r adolygiadau yma; yn awyddus i’r Cabinet bwyso am amserlen lle’n briodol.  .

·         Bod angen gwybodaeth ynglŷn â briff a siâp yr adolygiadau uchod ac os oes ymgysylltu ac ymgynghori wedi digwydd.

·         A yw trefniadau grantiau cenedlaethol yn golygu bod y Cyngor yn dibynnu ar yr arian yma ac o ganlyniad yn gwario arian refeniw mewn meysydd nad ydynt o reidrwydd yn cyd-fynd â blaenoriaethau’r Cyngor.  A oes modd i’r Cabinet ystyried anghydbwysedd y defnydd grantiau. 

·         Pryder am gynaladwyedd y sefyllfa; ni all y lefel yma o orwariant barhau yn y tymor hir. 

 

Mewn ymateb i’r sylwadau, nododd y Pennaeth Cyllid, yng nghyd-destun adolygiad Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant, nad un adolygiad mawr oedd yma ar wariant yr Adran, ond cyfres o adolygiadau llai sydd wedi eu ffocysu ar feysydd penodol. Ategodd bod cais wedi ei wneud am fanylder pellach o le mae’r gorwariant o fewn rhai o’r adrannau.

 

Yng nghyd-destun trefniadau grant, nododd bod canfyddiad o “micromanagement” gan y Llywodraeth o waith yr Awdurdodau Lleol, ond bod cynllun ar y gweill i ddod â mwy o grantiau i mewn i’r setliad, fel bod gan yr Awdurdodau fwy o hyblygrwydd i flaenoriaethu.  Ategodd bod y bidiau refeniw fydd yn cael eu cyflwyno wrth osod cyllideb ar gyfer 2024 - 2025 fwy neu lai i gyd yn ymwneud â mynd i’r afael â gorwariant heblaw am ambell gais yn ymwneud â’r Cynllun Digidol. Nododd hefyd bod y bidiau wedi bod yn destun herio manwl gan y Prif Weithredwr a’r Cyfarwyddwyr Corfforaethol er mwyn sicrhau eu bod yn ymdrin â gwir achosion o ddiffyg cyllideb, ac nid methiant o reoli cyllideb.

 

PENDERFYNWYD:

 

·         Derbyn yr adroddiad ar adolygiad diwedd Tachwedd 2023 o’r Gyllideb Refeniw

·         Nodi sefyllfa ariannol ddiweddaraf parthed cyllidebau pob adran / gwasanaeth.

·         Nodi bod rhagolygon gorwariant sylweddol gan yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant, Adran Plant a Theuluoedd, Adran Priffyrdd, Peirianneg ac YGC eleni.

·         Cytuno gyda’r argymhelliad i’r Cabinet (23-01-24) i gymeradwyo trosglwyddiad o £4,241k o danwariant ar gyllidebau corfforaethol i Gronfa Cefnogi Strategaeth Ariannol y Cyngor

 

Nodyn: Cais i’r Cabinet,

·         ystyried amserlen adolygiad gorwariant yr Adran Oedolion Iechyd a Llesiant ac adolygiad gorwariant yr Adran Amgylchedd (materion cludiant Integredig)

·         ystyried anghydbwysedd defnydd grantiau