Agenda item

I nodi’r sefyllfa a’r risgiau perthnasol yng nghyswllt y Trosolwg Arbedion, ystyried penderfyniadau i’r Cabinet a sylwebu fel bo angen.

PENDERFYNIAD:

• Derbyn yr adroddiad
• Nodi’r cynnydd, y sefyllfa a’r risgiau perthnasol yng nghyswllt Trosolwg Arbedion

Cyflwynwyd adroddiad yr Aelod Cabinet Cyllid yn gofyn i’r pwyllgor nodi’r sefyllfa a’r risgiau perthnasol yng nghyswllt y Trosolwg Arbedion, ystyried argymhellion i’r Cabinet (23-01-2024) a sylwebu fel bo’ angen. Nododd yr Aelod Cabinet bod y sefyllfa arbedion yn dwysau a bod gwireddu arbedion yn fater o bryder.

            Ategodd y Pennaeth Cyllid Cynorthwyol,

·         Er mwyn cau'r bwlch ariannol, roedd rhaid gweithredu gwerth £7.6 miliwn o arbedion yn ystod 2023/24, oedd yn gyfuniad o bron i filiwn oedd wedi ei gymeradwyo yn flaenorol, arbedion ar gyfer yr Ysgolion o £1.1 miliwn, £3 miliwn ar gyfer adrannau’r Cyngor a £2.4 miliwn pellach drwy adolygu polisi ad-dalu dyled cyfalaf y Cyngor.

·         Dros y blynyddoedd diwethaf, ac fel sydd wedi ei adrodd i’r Pwyllgor yma yn gyson, gwelwyd bod trafferthion gwireddu arbedion mewn rhai meysydd (yn amlwg yn yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant ac yn y maes Gwastraff). O ganlyniad, bu i werth £2 filiwn o gynlluniau, oedd â risgiau sylweddol i gyflawni, eu dileu fel rhan o Adolygiad Diwedd Awst.

Cyfeiriwyd at y cynlluniau arbedion hanesyddol am y cyfnod o’r flwyddyn ariannol 2015/16 hyd at y flwyddyn ariannol 2023/24 a thynnwyd sylw bod 98%, sef dros £33.7 miliwn o’r £34.3 miliwn o arbedion, bellach wedi eu gwireddu.

Yng nghyd-destun cynlluniau newydd yn y flwyddyn ariannol gyfredol, adroddwyd bod  81% o arbedion 2023/24 eisoes wedi eu gwireddu a 6% pellach ar waith i gyflawni’n amserol. Amlygwyd bod ychydig o oediad i wireddu gwerth £694k o gynlluniau arbedion 2023/24 ond nad oedd yr Adrannau yn rhagweld problem i’w gwireddu. Ategwyd bod y  mwyafrif o’r swm yma yn cynnwys arbedion o £539k gan ysgolion, sydd yn llithro gan fod yr ysgolion yn gweithio i flwyddyn academaidd - y gwireddu felly yn llithro i’r flwyddyn ariannol nesaf.

Cyfeiriwyd at werth yr arbedion sydd eisoes wedi eu cymeradwyo ar gyfer 2024/25 ymlaen gan amlygu bod cynlluniau arbedion a thoriadau pellach ar gyfer 2024/25 eisoes dan ystyriaeth gan y Cyngor. Bydd y rhain yn destun adroddiad i’r Pwyllgor yn fuan.

Eglurwyd felly, bod £39 miliwn o arbedion wedi eu gwireddu, sef 96% o’r £41 miliwn gofynnol dros y cyfnod. Rhagwelwyd y bydd 1% pellach yn cael ei wireddu erbyn diwedd y flwyddyn ariannol ond bod oediad a rhai risgiau i gyflawni'r cynlluniau sydd yn weddill.

Diolchwyd am yr adroddiad. Nodwyd yr angen i ganolbwyntio ar y llwyddiant  - bod 96% o’r Arbedion wedi eu gwireddu - y  tuedd yw rhoi gormod o ffocws ar y rhai hynny sydd heb eu gwireddu, sydd efallai'r rhai anoddach.

Yn ystod y drafodaeth ddilynol nodwyd y sylwadau canlynol gan aelodau:

·         Sut mae dewis rhwng priodoldeb ariannol a chyflawni dyletswyddau statudol?  Beth ydym yn ei wneud pan fo arian yn dod i ben? 

·         Pryder am y diffyg adnoddau i gyflawni pethau, ond cydnabyddiaeth mai dyma ydi realiti’r sefyllfa erbyn hyn.

·         Sicrhau bod y Pwyllgor yn amlygu risgiau wrth reoli defnydd priodol o adnoddau ariannol

·         Bod y Cyngor bellach yn gweithio mewn diwylliant o arbedion

·         Awgrym i gynnal gwaith modelu fel bod modd rhagweld y galw i’r dyfodol

·         Mynegwyd pryder nad oes modd i’r Cyngor weithredu i gwrdd â safonau erbyn hyn oherwydd y gofyn parhaus i gyflawni arbedion.

·         Yn prysur gyrraedd y pwynt lle mae angen ail-edrych ar y ffordd mae gwasanaethau yn cael eu cyflawni.

Mewn ymateb i’r sylwadau, nododd y Pennaeth Cyllid ei bod hi’n allweddol gweithredu mewn modd bod popeth yn cael ei wneud i osgoi cyrraedd y pwynt o orfod dewis rhwng  priodoldeb ariannol a chyflawni dyletswyddau statudol. Ategodd bod rhaid sicrhau gwerth am arian a gwneud y defnydd gorau o bob punt sydd ar gael fel bod yr adnoddau yn mynd i’r lle iawn gan adolygu’r sefyllfa yn barhaus. Nododd y byddai methiant i wneud hyn yn arwain at orfod gwneud datganiad s114, a bod angen gwneud popeth i osgoi cyrraedd y sefyllfa yma. Mewn ymateb i sylw am gwblhau gwaith modelu, amlygwyd bod y Cyngor mewn sefyllfa gadarn i weithredu ar hyn gyda Thîm Ymchwil a Gwybodaeth y Cyngor yn flaengar iawn yn y math yma o waith.

PENDERFYNWYD:

·         Derbyn yr adroddiad

·         Nodi’r cynnydd, y sefyllfa a’r risgiau perthnasol yng nghyswllt Trosolwg Arbedion