Agenda item

Aelod Cabinet – Y Cynghorydd Beca Brown

 

Ystyried adroddiad ar yr uchod.

 

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a gofyn i’r Adran Addysg ddarparu data cyfrwng iaith darpariaeth yn yr ysgolion uwchradd i aelodau’r pwyllgor.

 

Croesawyd yr Aelod Cabinet Addysg a swyddogion yr Adran Addysg i’r cyfarfod.

 

Cyflwynwyd – adroddiad yr Aelod Cabinet Addysg yn manylu ar y camau gweithredu mewn ymateb i argymhellion adroddiad Ymchwiliad Craffu Ysgolion Uwchradd Categori 3.

 

Gosododd yr Aelod Cabinet y cyd-destun gan nodi:-

·         Y dymunai ddiolch i aelodau’r Ymchwiliad am eu gwaith ar yr adroddiad ac am ddod â’r argymhellion gerbron.

·         Y comisiynwyd Meirion Prys Jones i gydweithio gyda’r Adran i ail-edrych ar Bolisi Iaith Gwynedd ac y byddai newidiadau cenedlaethol yn gyrru yn y maes yma hefyd, megis yr ymdrech tuag at filiwn o siaradwyr, y cwricwlwm newydd, y drefn gategoreiddio newydd, a p’un ai fydd honno yn dod yn statudol ai peidio, a hefyd Bil y Gymraeg, sydd eto i gwblhau ei thaith drwy’r Senedd.

·         Bod ganddi bob ffydd ym Meirion Prys Jones ac yn ei awydd i gynnull ystod eang o randdeiliaid i fwydo i mewn i’r gwaith, ac y dymunai weld y craffwyr yn rhoi eu syniadau hwythau yn y pair pan ddaw cyfle.

·         Bod yna waith pwysig i’w wneud o amgylch dwyieithrwydd, dysgu dwyieithog a’n disgwyliadau ni o’r dysgu hwnnw yng Ngwynedd.  Byddai hynny, yn ei dro, yn gwneud ein safbwynt ni, fel sir, yn glir iawn i rieni, ac yn cyfarch, gobeithio, yr hyn a nodir yn Argymhelliad 5.

·         Bod yna lawer o gydweithio da wedi bod gyda Menter Iaith Gwynedd, Say Something in Welsh, y Coleg Cymraeg ac unigolion fel Anni Llŷn a Tara Bandito i greu digwyddiadau cymunedol ac mewn ysgolion.

·         Bod cynnydd mewn dau faes penodol wedi bod yn anodd am y tro, sef yr argymhellion sy’n ymdrin yn benodol â GwE, oherwydd bod y dirwedd cefnogi ysgolion yn cael ei hail-ddychmygu, a’r ysgolion trosiannol, oherwydd y sefyllfa ddigynsail a heriol sydd wedi bod, ac sy’n parhau, mewn un ysgol drosiannol.

 

Diolchodd Cadeirydd yr Ymchwiliad, y Cynghorydd Paul Rowlinson, i’r Aelod Cabinet am ei hymateb i bob un o argymhellion yr Ymchwiliad, gan nodi rhai sylwadau, fel a ganlyn:-

 

Argymhelliad 1 – Ei bod yn bwysig bod y data cyfrwng iaith ysgolion yn cael ei gysoni a’i wirio pan fydd yr Adran mewn sefyllfa i wneud hynny gan fod yna ansicrwydd ar hyn o bryd a ydyw’n cael ei gasglu ar sail gyson rhwng y gwahanol ysgolion.

 

Argymhelliad 2 – Ei bod yn bwysig iawn gweithredu ar yr argymhelliad hwn pan fydd y Polisi Iaith Addysg newydd ar waith ac edrychir ymlaen at weld ffrwyth gwaith Meirion Prys Jones ar hyn.  Gŵyr pawb mai Gwynedd yw’r sir fwyaf blaenllaw o ran addysg Gymraeg, ond gan fod yna wastad beryg’ o fod yn hunan-foddhaus ac o lithro’n ôl, mae’n bwysig bod hyn yn cael ei roi ar waith.

 

Argymhelliad 3 – Y dymunid diolch i’r Adran am ysgrifennu at CBAC a holwyd a dderbyniwyd unrhyw ymateb i’r llythyr hyd yma.

 

Argymhelliad 4 – Mai hwn yw’r argymhelliad allweddol, a diolchwyd i’r Adran am gomisiynu Meirion Prys Jones i gydweithio â hwy.

 

Argymhelliad 5 – Y derbynnid bod rhaid dilyn trefn yr ysgolion, ond credid bod yr ysgolion yn gofyn am fwy o gefnogaeth gan yr Adran, ac roedd ymateb yr Aelod Cabinet yn bodloni’r argymhelliad.

 

Argymhelliad 7 – Bod yr ymateb yn cyfeirio at nifer o ffyrdd o hyrwyddo manteision astudio drwy gyfrwng y Gymraeg, ond bod rhaid i’r digwyddiadau hyn barhau yn gyson.

 

Argymhelliad 9 – Bod ymateb yr Aelod Cabinet yn bodloni’r argymhelliad, ond bod yr argymhelliad hefyd yn cyfeirio at roi cefnogaeth i athrawon dosbarth, yn ogystal â staff yn y canolfannau trochi, ar sut i gyflwyno’r cwricwlwm i hwyr-ddyfodiad sydd ddim yn medru Cymraeg na Saesneg.

 

Mewn ymateb i rai o sylwadau Cadeirydd yr Ymchwiliad, nodwyd:-

 

Argymhellion 1 a 2:-

·         O ganlyniad i Bolisi Iaith presennol y Cyngor a chwricwlwm dwyieithog yr ysgolion, nad oedd rhai pethau yn ddu a gwyn, a bod gofyn i’r ysgolion eu dehongli, megis nifer y disgyblion sy’n astudio 5 pwnc TGAU yn gyfan gwbl drwy gyfrwng y Gymraeg. 

·         Bod y data yn cael ei ddarparu gan yr ysgolion unigol, ac nid gan yr Adran, a bod pob pennaeth yn cadarnhau cywirdeb y data.

·         O bosib’ bod y frawddeg ‘Nid yw’r Adran mewn sefyllfa ar hyn o bryd i allu gwirio’r sefyllfa’ yn awgrymu nad oes unrhyw weithredu wedi bod, ond roedd yr Adran wedi trafod gyda’r penaethiaid ac wedi ceisio cysoni a safoni’r data.  Cadarnhawyd bod y data yn gyfredol gan yr Adran ar gyfer pob ysgol ar draws nifer fawr o ddangosyddion.

·         O ran gosod targedau, nad oedd bwriad bod yn hunan-foddhaus o gwbl, ond oherwydd bod y Polisi Iaith Addysg yn cael ei ddiwygio, roedd yna nifer fawr o dargedau y byddai’n bosib’ eu gosod.

 

Argymhelliad 3 – na dderbyniwyd ymateb gan CBAC hyd yma a byddai’r Adran yn mynd yn ôl atynt yn dilyn y cyfarfod hwn yn ategu bod aelodau’r pwyllgor hefyd yn disgwyl clywed yr ymateb.

 

Yna rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau. 

 

Gan gyfeirio at argymhelliad 1, nodwyd y deellid yr anawsterau, ond holwyd sut y bwriadai’r Adran fynd ati i wirio data’r ddarpariaeth.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Ei fod yn gwestiwn anodd ei ateb heb bolisi cadarn a chlir mewn lle.

·         Bod yr Adran yn ymddiried yn yr ysgolion i adrodd ynglŷn â chyfrwng y ddarpariaeth, ac i gael hynny’n gywir.  Ni chredid bod angen i’r Adran ryddhau swyddog i fynd i wirio cywirdeb y data a gonestrwydd ein harweinyddion ysgolion.

·         Bod angen canllawiau clir sy’n gosod y disgwyliadau ar bawb fel bod modd i’r cyrff llywodraethol eu dwyn i gyfri’ yn unol â’r trefniadau llywodraethiant cywir sydd i fod mewn ysgol.

·         Y cymerwyd cam yn ôl er mwyn cymryd camau ymlaen i ddod â phobl hefo ni ac i wrando ar bryderon y rhanddeiliaid ynglŷn â’r cyfleoedd, a hefyd yr heriau, sy’n dod yn sgil Polisi Iaith Addysg.

 

Mynegwyd y farn bod gwirio’r data yn elfen bwysig o Argymhelliad 1, ac awgrymwyd y dylid gwneud hynny am flwyddyn neu ddwy o leiaf er mwyn sicrhau bod pob ysgol yn dehongli’r data yn yr un ffordd a bod pawb ar yr un llwybr.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Pe gwelid bod unrhyw ddata sy’n cael ei gyflwyno gan ysgol yn anghyson â’r data cwricwlaidd sydd gan yr Adran am yr ysgol honno, y byddai’r swyddogion yn mynd ar ôl hynny’n syth.

·         Bod y penawdau yn y daenlen o ran y data sy’n cael ei gasglu yn eithaf cadarn gan ysgolion, megis nifer disgyblion Blwyddyn 10 mewn 2 faes gwahanol sy’n astudio 3 neu fwy o bynciau trwy gyfrwng y Gymraeg, neu faint sy’n sefyll iaith gyntaf yn y Gymraeg ayb.

·         Bod gan yr Adran adnabyddiaeth dda o’r ysgolion drwy’r grwpiau cwricwlaidd, ayb, a bod y data sy’n dod gan yr ysgolion yn gadarn ac yn rymus.

·         Mai’r elfen a ychwanegwyd yn sgil y drefn gategoreiddio, ac nad yw’n ddeddf eto, yw nifer y plant sy’n cyrraedd yr hicyn 70%.  Roedd angen adnabyddiaeth dda o’r holl ysgolion i wirio hynny’n llawn, a’r pennaeth ar lawr pob ysgol unigol fyddai’n gwybod hynny.

 

Mynegodd yr aelod a ofynnodd y cwestiwn nad oedd yn hapus gyda’r ateb. 

 

Gan gyfeirio at Argymhelliad 16, nodwyd bod y gwaith gyda’r Gymdeithas Ysgolion dros Addysg Gymraeg (CYDAG) yn amlwg wedi bod yn beth da, ond holwyd pa gyswllt fu gyda Llywodraeth Cymru ynglŷn â’r diffyg adnoddau astudio yn y Gymraeg, nid yn unig ar gyfer Gwynedd, ond ar gyfer y siroedd eraill yng Nghymru hefyd, a beth sydd ar y gweill ganddynt i sicrhau gwelliant.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Bod yr adroddiad yn egluro beth sydd mewn lle, gan gynnwys ymrwymiad cwmni Adnodd i ddarparu’r adnoddau gorau bosib’ i’r cwricwlwm yn ddwyieithog ac i sicrhau bod y deunydd hwnnw yn cael ei ryddhau ar yr un amser yn y Gymraeg a’r Saesneg.

·         Bod yna her mewn cael adnoddau sy’n codi o ddydd i ddydd, megis newyddion y dydd, ac ati, yn ddwyieithog, ond bod yr adnoddau ffurfiol, swyddogol sy’n dod o Lywodraeth Cymru yn ddwyieithog.

·         Bod popeth ar lwyfan HWB Llywodraeth Cymru yn ddwyieithog a bod y Llywodraeth hefyd wedi sefydlu cwmni Adnodd er mwyn comisiynu adnoddau safonol i gefnogi’r Cwricwlwm.

 

Nodwyd, er y gallai gweithrediad Argymhellion 2 a 6 gael ei arafu gan na fydd Bil y Gymraeg yn mynd gerbron y Senedd tan fis Mai, na ddylai hynny rwystro unrhyw gamau rhag digwydd o gwbl.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Bod Argymhelliad 2 yn cyfeirio at osod targedau penodol, ond os nad oes yna rywbeth penodol mewn polisi sy’n gosod y targed, nid oes modd ei fesur a gofynnir i’r ysgolion gynyddu a grymuso’r data wrth symud ymlaen.

·         Bod Argymhelliad 6 yn ymwneud â’r ddwy ysgol Categori 3T yng Ngwynedd, ac er bod yna weithio cyson gydag Ysgol Tywyn, nid oedd modd herio Ysgol Friars i’r un graddau ar hyn o bryd gan fod yr ysgol honno yn wynebu her eithriadol eleni.

·         Bod angen cynllun penodol cyfrifol i symud Bangor ymlaen yn y ffordd briodol, ond roedd yn mynd i gymryd amser i wireddu hynny.

 

Holwyd beth yn union fyddai rôl Meirion Prys Jones a beth oedd yr amserlen y gwaith.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Y bwriedid cynnal sesiynau penodol gyda charfanau gwahanol o bobl dros gyfnod o amser er mwyn cael eu barn ynglŷn â’r sefyllfa bresennol a’r cyfeiriad y dymunir symud iddo.

·         Bod yr Adran yn gweithio ar amserlen gyda Meirion Prys Jones ar hyn o bryd, gan edrych ar y defnydd mwyaf rhesymol o’i amser a ble i gynnal y digwyddiadau.

·         Bod bwriad i geisio cynnal rhai digwyddiadau ar ddiwedd Tymor yr Haf fel y gellir symud ymlaen ac adeiladu ar y gwaith fydd wedi digwydd yn ystod Tymor yr Hydref. 

·         Y byddai amserlen bendant yn cael ei rhannu gyda’r aelodau maes o law.

 

Nodwyd y byddai’r aelodau’n gwerthfawrogi gweld yr amserlen, ynghyd ag unrhyw wybodaeth ynglŷn â’r digwyddiadau.

 

Cyfeiriwyd at y sylw yn yr ymateb i Argymhelliad 1 y rhoddir sylw i’r Gymraeg ac ethos ysgolion ymhob ymweliad a gynhelir i ysgolion, a holwyd a oedd hon yn drefn oedd wedi’i ffurfioli, boed hynny gan yr Awdurdod neu GwE.  Mewn ymateb, nodwyd o bosib’ y dylai agweddau’r Gymraeg fod yn bwynt penodol ar agenda pob ymweliad ag ysgol.

 

Gan dderbyn bod yr Adran wedi penderfynu peidio gweithredu ar Argymhelliad 2 hyd oni fydd y Polisi Iaith Addysg newydd ar gyfer Gwynedd wedi ei lunio, holwyd a oedd bwriad i edrych ar dargedau interim.  Mewn ymateb, nodwyd nad oedd bwriad i wneud hynny ar hyn o bryd ac mai’r bwriad fyddai parhau gyda’r sefyllfa fel y mae yn ystod y cyfnod ymgynghori, a grymuso’r targedau yn dilyn hynny.  Byddai hynny hefyd yn rhoi cyfle i bethau eraill sydd yn yr arfaeth, megis Bil y Gymraeg, weithio ei ffordd drwy’r Senedd.

 

Gan gyfeirio at Argymhelliad 12, nodwyd bod y cynllun i ddarparu gwersi Cymraeg i athrawon yn un clodwiw, ond holwyd a fyddai modd gwneud mwy i hyrwyddo’r cynnig, yn hytrach na darparu ffurflenni cais ar gyfer yr ysgolion yn unig.  Mewn ymateb, nodwyd bod hynny’n bwynt teg, ond bod angen i bobl fod yn dymuno caffael yr iaith ac yn gwneud hynny o’u gwirfodd.  Er hynny, gellid trafod ymhellach a gweld i ba raddau y gellir annog pobl i fod yn rhan o’r cynllun, yn hytrach na’i adael i siawns, fel mae’r frawddeg yn yr adroddiad yn amlygu.

 

Nodwyd:-

·         Y croesawid fformat yr adroddiad sy’n cynnwys sylwadau cryno gyferbyn â phob argymhelliad.

·         Y dymunid llongyfarch yr Adran ar gomisiynu Meirion Prys Jones, sy’n arbenigwr caffael iaith profiadol iawn, a bod y craffwyr yn edrych ymlaen at gydweithio gydag ef.

·         Bod aelod wedi nodi’n gynharach ei anfodlonrwydd gydag ymateb y swyddog i’w sylw ynglŷn ag Argymhelliad 1, a phwysleisiwyd bod angen dilysu, cysoni a chywiro data cyfrwng iaith ysgolion ar gyfer heddiw, ac nid disgwyl hyd nes y bydd y Polisi Iaith Addysg newydd yn ei le.

·         Y dywedwyd yng ngyfarfod 6 Gorffennaf 2023 o’r Cyngor “O edrych ar ffigurau ysgol gyfan ar draws y sir, yn unol â diffiniad y drefn gategoreiddio, mae 'na dros 70% o blant uwchradd Gwynedd yn cael o leiaf 70% o’u gweithgareddau ysgol cwricwlaidd ac allgyrsiol yn Gymraeg. Heb y ddwy ysgol drosiannol, y rhai 3T, mae dros 90% o blant uwchradd Gwynedd yn cael o leiaf 70% o’u gweithgareddau ysgol cwricwlaidd ac all-gyrsiol yn y Gymraeg”.  Fodd bynnag, amheuid a oedd hynny’n wir.

·         Bod yr ymateb i Argymhelliad 1 yn nodi bod yr Adran eisoes yn casglu data cyfrwng iaith ar gyfer ysgolion uwchradd yn flynyddol a bod y data ar gyfer y flwyddyn gyfredol wedi’i gasglu a’i goladu, a gofynnwyd am weld y data hwnnw cyn cyfarfod nesaf y pwyllgor hwn, yn cynnwys, nid yn unig y gweithgareddau, ond hefyd y gwersi a’r pynciau drwy gyfrwng y Gymraeg drwy’r sir.

 

Mewn ymateb, nodwyd y byddai’r swyddogion yn rhannu’r data gyda’r craffwyr yn dilyn y cyfarfod hwn, cyn belled â bod yr ysgolion yn gyfforddus gyda hynny.

 

Nodwyd:-

·         Y croesawid gweld y data ac y mynnid ei fod yn cael ei wirio mewn rhyw ffordd neu’i gilydd.  Heb ddata dibynadwy, ni ellid gosod y targedau, a byddai disgwyl am ddyfodiad y Polisi Iaith newydd yn golygu y byddai blwyddyn gyfan o ddata a chyfle i symud pobl ymlaen wedi’i golli.

·         Y pryderid bod y Polisi Iaith newydd yn cael ei ddefnyddio fel rhyw fath o esgus i oedi a gwneud dim byd.

·         Y pryderid o deall bod capasiti adrannol i fonitro targedau unigol manwl yn brin ar hyn o bryd, a dylid dechrau cynllunio er mwyn sicrhau’r capasiti hwnnw.

·         Bod yr enghreifftiau o gydweithio â sefydliadau eraill a Menter Iaith Gwynedd y cyfeirir atynt yn yr ymateb i Argymhelliad 11 braidd yn ad-hoc ac y dylid darparu rhaglen ffurfiol o weithgareddau gan fod yma sgôp aruthrol i gydweithio er lles y Gymraeg.

 

Mewn ymateb, nodwyd:-

·         O ran capasiti, ei bod yn ofynnol i’r Adran ail-edrych ar ei strwythurau fel rhan o’r adolygiad presennol o’r haen ganol dan arweiniad Llywodraeth Cymru.  Deellid y sylw a byddai’r Adran yn edrych arno wrth symud ymlaen.  Fodd bynnag, credid bod yr ymateb yn adlewyrchiad o’r sefyllfa bresennol o ran capasiti, yn hytrach nag yn adlewyrchiad o ble y byddem yn deisyfu bod wrth symud ymlaen ac ail-strwythuro’r Adran.

·         O ran y trafodaethau ynglŷn â’r gweithgareddau, y cafwyd trafodaeth yn y Fforwm Iaith o ran un o ddeilliannau’r CSGA (Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg) sy’n ymwneud â defnydd o’r iaith yn gymdeithasol, ayb, ac ymestyn y cyfleoedd.  Roedd yn ddyddiau cynnar iawn yn y drafodaeth honno, ond roedd y sylw y dylid cynllunio rhaglen strwythuredig o weithgareddau, yn hytrach na’i adael i siawns, yn un digon teg.  Dyma’r math o beth a drafodwyd yn y Fforwm Iaith beth bynnag, ac er na ellid rhoi sicrwydd y byddai rhaglen weithgareddau ar gael ar unwaith, gobeithid gallu adeiladu ar hynny o’r pwynt hwn ymlaen.

 

Awgrymwyd y dylid cynnwys trydedd golofn yn y tabl yn yr adroddiad yn nodi’r camau nesaf.  Cytunwyd i wneud hynny.

 

Nododd aelod fod ganddo ffydd yn y data sy’n cael ei gyflwyno gan yr ysgolion a’i fod yn hapus gyda’r atebion a roddwyd gan y swyddogion.

 

Nodwyd:-

·         O ran Argymhelliad 11, sy’n ymwneud â chyfleoedd i gymdeithasu trwy gyfrwng y Gymraeg, ei bod yn bwysig cynnig y math hynny o gyfleoedd i bobl ifanc y tu allan i’r gyfundrefn addysg ac y byddai’r newidiadau yn strwythur yr Adran yn rhoi’r gwasanaeth mewn lle da i wneud y gwaith hwnnw.

·         Efallai y dylid edrych yn fwy manwl ar Argymhelliad 11 wrth lunio rhaglen waith y pwyllgor hwn.

·         O ran capasiti, cwestiynwyd yr angen i geisio neilltuo rhagor o adnoddau i wirio’r data, pan nad oes angen ei wirio beth bynnag, a hynny efallai ar draul gwaith arall, megis cynyddu’r ddarpariaeth o weithgareddau cymdeithasol cyfrwng Cymraeg i bobl ifanc.

·         O gael polisi cadarn a diamwys yn y man, byddai yna lai o angen gwirio’r data, ac o ddynodi ein hysgolion yng Ngwynedd yn ysgolion Cymraeg hyd y gellir, byddai yna lai o angen monitro, gan y byddai Estyn yn gwneud y gwaith drosom.

·         Bod Argymhelliad 4 yn cyfeirio at ail-edrych ar Bolisi Iaith Addysg Gwynedd yn sgil newidiadau cenedlaethol yn y maes, ond nid y newidiadau polisi hynny sy’n achosi pryder, eithr y shifft iaith sy’n digwydd yn y gymdeithas.

·         Y dylid dileu Argymhelliad 7 yn llwyr gan nad oes angen hyrwyddo’r budd o astudio drwy gyfrwng y Gymraeg pan mae yna bolisi cadarn mewn lle.

·         Bod Argymhelliad 8 yn berthnasol i bobl ifanc sy’n mynd i brifysgol yn unig, ac felly i raddau helaeth, yn amherthnasol gyda golwg ar bolisi iaith, gan nad oes yna shifft iaith ymysg y dosbarth canol uwch.  Mae’r shifft iaith yng Ngwynedd yn digwydd ymysg plant ar lefel sy’n is i lawr yr hierarchaeth gymdeithasol, gan fod ystadegau’r Cyfrifiad yn dangos bod yna ddwywaith gymaint o blant o gartrefi Cymraeg dosbarth gweithiol nad ydynt yn medru’r Gymraeg o gymharu â phlant o gartrefi Cymraeg dosbarth canol.  Gan hynny, mae’r argymhelliad hwn yn cyfeirio at ddarparu adnoddau lle nad oes eu hangen.

·         Bod yr ymateb i Argymhelliad 14 yn cyfeirio at gynnwys penaethiaid yn y broses ‘wrth’ adolygu’r Polisi Iaith, ond onid gweithredu’r polisi, yn hytrach na llunio’r polisi, yw eu swyddogaeth hwy?

·         O ran Argymhelliad 16, ni chredir bod cyfrwng yr adnoddau astudio yma nac acw ac y dylai ein ffocws fod ar gyfrwng llafar y dysgu.

·         O ran Argymhelliad 11, bod y cydweithio er mwyn cynyddu’r ddarpariaeth o weithgareddau cymdeithasol cyfrwng Cymraeg i bobl ifanc i’w groesawu.

 

Mewn ymateb i rai o’r sylwadau, nodwyd:-

·         Bod yr her o ran caffael yr iaith a defnydd o’r iaith o fewn ysgolion yn her wirioneddol y mae’r ysgolion yn ei hwynebu bob dydd.  Cytunid y dylid cynnwys y shifft iaith yn yr ymateb i Argymhelliad 4, gan roi sylw iddo hefyd wrth i’r gwaith gyda Meirion Prys Jones symud yn ei flaen.

·         O ran Argymhelliad 14, bod angen trafod gyda’r ysgolion a dod â hwy gyda ni ar y daith gan sicrhau eu bod yn deall beth sy’n gyrru’r newid a pha arweiniad sy’n cael ei roi gan yr Awdurdod i’r gwaith.

·         Bod y penaethiaid yn randdeiliaid pwysig ac ystyrir y byddai’n annoeth peidio eu cynnwys yn y broses o lunio polisi gan mai hwy sy’n deall beth yw’r heriau ar lawr ysgol.

·         Y cytunid bod defnydd yr iaith ar lawr dosbarth yn llawer pwysicach nag adnoddau ysgrifenedig, er bod yr adnoddau astudio hynny yn eithriadol bwysig hefyd.

 

Gwahoddwyd Cadeirydd yr Ymchwiliad i gyflwyno sylwadau cloi.  Nodwyd:-

·         Y rhoddwyd pwyslais yn yr adroddiad ar adnoddau oherwydd bod y disgyblion yn yr ysgolion yn adrodd mai’r diffyg adnoddau yw un o’r rhesymau pam eu bod hwy, neu eu ffrindiau, yn dewis cyfrwng Saesneg.

·         Y dymunid diolch i’r pwyllgor am eu sylwadau, sy’n rhoi mwy o ddeunydd i’r Aelod Cabinet a’r swyddogion ei ystyried wrth symud ymlaen, ac edrychid ymlaen at weld y Polisi Iaith Addysg newydd.

·         Mai un o’r materion allweddol a godwyd yn ystod yr Ymchwiliad oedd bod y diffiniadau o addysg Gymraeg yn rhwystr i ysgolion, a phwysleisiwyd bod rhaid gweithredu ar hyn ar fyrder, heb ddisgwyl am ffrwyth gwaith Meirion Prys Jones.

·         Nad oedd aelodau’r Ymchwiliad yn amau proffesiynoldeb na gonestrwydd y staff sy’n casglu’r data cyfrwng iaith, eithr yn credu bod dehongliadau anghyson rhwng gwahanol ysgolion yn awgrymu nad yw’r data yn hollol ddibynadwy.

 

PENDERFYNWYD derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a gofyn i’r Adran Addysg ddarparu data cyfrwng iaith darpariaeth yn yr ysgolion uwchradd i aelodau’r pwyllgor.