Agenda item

Yn unol â’r Rhybudd o Gynnig a dderbyniwyd oddi wrtho yn unol ag Adran 4.19 y Cyfansoddiad, bydd y Cynghorydd Dewi Jones yn cynnig fel a ganlyn:-

 

1.      Mae Cyngor Gwynedd yn datgan ein bod yn credu y dylai'r cyfrifoldeb dros Stad y Goron gael ei ddatganoli i Lywodraeth Cymru. Dylai unrhyw elw a gynhyrchir gan Stad y Goron, yma ar diroedd a dyfroedd Cymru, aros yng Nghymru, er budd ein trigolion a’n cymunedau. Mae cyfrifoldeb dros Stad y Goron eisoes wedi ei ddatganoli i Lywodraeth Yr Alban.

 

2.      Mae'r Cyngor hwn hefyd yn datgan ein hanfodlonrwydd bod rheidrwydd arnom i dalu ffioedd blynyddol (ar ffurf prydlesi) er mwyn sicrhau bod trigolion Gwynedd ac ymwelwyr yn cael mynediad i wahanol safleoedd, gan gynnwys ein traethau a chyfleusterau eraill. Yn 2023, talodd Cyngor Gwynedd gyfanswm o dros £161,000 i Stad y Goron. Roedd ffioedd y prydlesi yn 2023 yn amrywio o £35 ar gyfer 'blaen draeth Bangor', i £8,500 ar gyfer 'blaen draeth Dwyfor', i £144,000 ar gyfer 'Hafan Pwllheli'. Mewn cyfnod o gynni ariannol difrifol i wasanaethau cyhoeddus, credwn ei fod yn anfoesol bod ffioedd o'r fath yn mynd tuag at gynnal y Frenhiniaeth Brydeinig ac i goffrau'r Trysorlys yn Llundain. Dylai'r arian hwn aros yng Ngwynedd er mwyn cefnogi pobl Gwynedd.

 

3.       Rydym yn galw ar y Prif Weithredwr i drefnu i agor trafodaethau gyda Stad Y Goron ynghylch y ffioedd sy'n cael eu talu gan Gyngor Gwynedd. Byddwn yn annog y Prif Weithredwr i geisio  dwyn perswâd ar Stad Y Goron i oedi anfonebu pellach nes bydd sefyllfa gyllidol y Cyngor wedi gwella. Nodwn fod elw Stad Y Goron wedi mwy na dyblu o £443 miliwn yn 2022/23 i £1.1biliwn yn 2023/24, yn yr un cyfnod mae Cyngor Gwynedd wedi gweld eu cyllideb yn cael ei dorri mewn termau real. 

 

 

1.          Mae Cyngor Gwynedd yn datgan ein bod yn credu y dylai'r cyfrifoldeb dros Stad y Goron gael ei ddatganoli i Lywodraeth Cymru. Dylai unrhyw elw a gynhyrchir gan Stad y Goron, yma ar diroedd a dyfroedd Cymru, aros yng Nghymru, er budd ein trigolion a’n cymunedau. Mae cyfrifoldeb dros Stad y Goron eisoes wedi ei ddatganoli i Lywodraeth Yr Alban.

2.          Mae'r Cyngor hwn hefyd yn datgan ein hanfodlonrwydd bod rheidrwydd arnom i dalu ffioedd blynyddol (ar ffurf prydlesi) er mwyn sicrhau bod trigolion Gwynedd ac ymwelwyr yn cael mynediad i wahanol safleoedd, gan gynnwys ein traethau a chyfleusterau eraill. Yn 2023, talodd Cyngor Gwynedd gyfanswm o dros £161,000 i Stad y Goron. Roedd ffioedd y prydlesi yn 2023 yn amrywio o £35 ar gyfer 'blaen draeth Bangor', i £8,500 ar gyfer 'blaen draeth Dwyfor', i £144,000 ar gyfer 'Hafan Pwllheli'. Mewn cyfnod o gynni ariannol difrifol i wasanaethau cyhoeddus, credwn ei fod yn anfoesol bod ffioedd o'r fath yn mynd tuag at gynnal y Frenhiniaeth Brydeinig ac i goffrau'r Trysorlys yn Llundain. Dylai'r arian hwn aros yng Ngwynedd er mwyn cefnogi pobl Gwynedd.

3.          Rydym yn galw ar y Prif Weithredwr i drefnu i agor trafodaethau gyda Stad Y Goron ynghylch y ffioedd sy'n cael eu talu gan Gyngor Gwynedd. Byddwn yn annog y Prif Weithredwr i geisio dwyn perswâd ar Stad Y Goron i beidio codi rhent ar y Cyngor nes bydd sefyllfa gyllidol y Cyngor wedi gwella. Nodwn fod elw Stad Y Goron wedi mwy na dyblu o £443 miliwn yn 2022/23 i £1.1biliwn yn 2023/24, yn yr un cyfnod mae Cyngor Gwynedd wedi gweld eu cyllideb yn cael ei dorri mewn termau real.

 

 

Cyflwynwyd y rhybudd o gynnig a ganlyn gan y Cynghorydd Dewi Jones o dan Adran 4.19 y Cyfansoddiad, ac fe’i eiliwyd:-

 

1.         Mae Cyngor Gwynedd yn datgan ein bod yn credu y dylai'r cyfrifoldeb dros Stad y Goron gael ei ddatganoli i Lywodraeth Cymru.  Dylai unrhyw elw a gynhyrchir gan Stad y Goron, yma ar diroedd a dyfroedd Cymru, aros yng Nghymru, er budd ein trigolion a’n cymunedau.  Mae cyfrifoldeb dros Stad y Goron eisoes wedi ei ddatganoli i Lywodraeth Yr Alban.

2.         Mae'r Cyngor hwn hefyd yn datgan ein hanfodlonrwydd bod rheidrwydd arnom i dalu ffioedd blynyddol (ar ffurf prydlesi) er mwyn sicrhau bod trigolion Gwynedd ac ymwelwyr yn cael mynediad i wahanol safleoedd, gan gynnwys ein traethau a chyfleusterau eraill. Yn 2023, talodd Cyngor Gwynedd gyfanswm o dros £161,000 i Stad y Goron.  Roedd ffioedd y prydlesi yn 2023 yn amrywio o £35 ar gyfer 'blaen draeth Bangor', i £8,500 ar gyfer 'blaen draeth Dwyfor', i £144,000 ar gyfer 'Hafan Pwllheli'.  Mewn cyfnod o gyni ariannol difrifol i wasanaethau cyhoeddus, credwn ei fod yn anfoesol bod ffioedd o'r fath yn mynd tuag at gynnal y Frenhiniaeth Brydeinig ac i goffrau'r Trysorlys yn Llundain.  Dylai'r arian hwn aros yng Ngwynedd er mwyn cefnogi pobl Gwynedd.

3.         Rydym yn galw ar y Prif Weithredwr i drefnu i agor trafodaethau gyda Stad Y Goron ynghylch y ffioedd sy'n cael eu talu gan Gyngor Gwynedd. Byddwn yn annog y Prif Weithredwr i geisio dwyn perswâd ar Stad Y Goron i oedi anfonebu pellach nes bydd sefyllfa gyllidol y Cyngor wedi gwella.  Nodwn fod elw Stad Y Goron wedi mwy na dyblu o £443 miliwn yn 2022/23 i £1.1biliwn yn 2023/24, yn yr un cyfnod mae Cyngor Gwynedd wedi gweld eu cyllideb yn cael ei dorri mewn termau real.

 

Gosododd yr aelod y cyd-destun i’w gynnig, gan nodi:-

 

·         Mewn cyfnod o gyni ariannol difrifol, ei bod yn warth bod y Cyngor hwn yn gorfod talu nifer o brydlesi i Stad y Goron er mwyn sicrhau bod trigolion ac ymwelwyr i Wynedd yn cael mynediad i’n traethau a chyfleusterau eraill.

·         Y byddai oedi unrhyw anfonebu pellach yn creu arbediad ariannol fyddai’n cyfrannu at amddiffyn gwasanaethau hanfodol sydd dan gymaint o straen ar hyn o bryd.

·         Bod Cymru yn wlad sy’n gyfoethog mewn adnoddau naturiol, gyda’i thir, ei harfordir a’i moroedd yn meddu ar y potensial i bweru ein heconomi, atgyfnerthu ein cymunedau a’n cefnogi i arwain y ffordd wrth fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd.  Ar hyn o bryd, fodd bynnag, roedd yr adnoddau hyn yn cael eu rheoli gan gorff sy’n atebol i Lywodraeth San Steffan, ac nid i bobl Cymru, a’r refeniw sy’n deillio o Stad y Goron yng Nghymru yn mynd i Drysorlys y Deyrnas Gyfunol yn Llundain.

·         Pe bai cyfrifoldeb am Stad y Goron yn cael ei ddatganoli, byddai’r elw a gynhyrchir o dir a môr Cymru yn aros yng Nghymru, gan ein galluogi i fuddsoddi mewn seilwaith, gwasanaethau cyhoeddus a phrosiectau cymunedol sy’n addas i’n hanghenion penodol.

·         Gallai Cymru arwain y byd ym maes datblygiad ynni adnewyddadwy, yn enwedig gwynt y môr, ynni llanw a thechnolegau gwyrdd arloesol eraill, ond i wneud hynny byddem angen yr awdurdod i reoli ein hadnoddau ein hunain, gan ganolbwyntio ar gynaliadwyedd a buddion hirdymor i’n cymunedau a’n hamgylchedd.

·         Bod datganoli Stad y Goron yn ymwneud â llawer mwy na dim ond pwy sy’n rheoli ein tiroedd a’n moroedd, ac roedd yn ymwneud â hyder yn ein gallu i lywodraethu ein hunain, ymddiriedaeth yn ein gweledigaeth ar gyfer y dyfodol, a hyder y gallwn lunio economi sy’n gwasanaethu pobl Cymru.

 

Gofynnodd y Prif Weithredwr i’r cynigydd ystyried cryfhau’r cyfarwyddyd yn ail frawddeg trydydd paragraff y cynnig trwy addasu’r geiriad i ddarllen ‘Byddwn yn annog y Prif Weithredwr i geisio dwyn perswâd ar Stad Y Goron i oedi anfonebu pellach beidio codi rhent ar y Cyngor nes bydd sefyllfa gyllidol y Cyngor wedi gwella’.

 

Cydsyniodd y cynigydd i’r newid ac ni fu gwrthwynebiad i hynny o’r llawr.  Gyda’r newid, fe eiliwyd y cynnig.

 

Nodwyd na welid pam na allai siroedd Cymru fanteisio ar yr adnoddau sydd ganddynt a chadw’r budd yn wirioneddol leol, yn hytrach na bod yr holl arian yn mynd i Gaerdydd, a gofynnwyd i’r cynigydd ystyried diwygio brawddeg gyntaf paragraff cyntaf y cynnig i ddarllen “Mae Cyngor Gwynedd yn datgan ein bod yn credu y dylai'r cyfrifoldeb dros Stad y Goron gael ei ddatganoli i Lywodraeth Cymru awdurdodau lleol yng Nghymru.”

 

Nododd y cynigydd y gallai newid o’r fath fod â goblygiadau pellgyrhaeddol i’r Cyngor, a gan nad oedd yntau na’i gyd-aelodau wedi cael cyfle i bwyso a mesur ac ystyried hynny o ddifri’, gofynnodd am gefnogaeth yr aelodau i’r cynnig fel yr oedd.

 

Gan gyfeirio at ail frawddeg trydydd paragraff y cynnig, nodwyd bod y cyfeiriad at ‘nes bydd sefyllfa gyllidol y Cyngor wedi gwella’ yn annelwig a bod angen diffiniad o hynny.  Mewn ymateb, cytunwyd ei bod yn anodd diffinio beth yw sefyllfa gyllidol well a’i bod yn anodd gweld yn yr hinsawdd ariannol sydd ohoni sut y gall y Cyngor fyth gyrraedd sefyllfa gyllidol well.

 

Nodwyd, er y llwyr gytunid y dylai Cymru reoli ei hadnoddau naturiol ei hun, na ddylid arallgyfeirio’r adnoddau hynny i ddwylo corfforaethau rhyngwladol sy’n pwyso am sero-net ac yn gwthio mwy o bobl i dlodi tanwydd.

 

Cynigiwyd ac eiliwyd y gwelliant canlynol i frawddeg gyntaf paragraff cyntaf y cynnig:-

 

“Mae Cyngor Gwynedd yn datgan ein bod yn credu y dylai'r cyfrifoldeb dros Stad y Goron gael ei ddatganoli i Lywodraeth Cymru awdurdodau lleol yng Nghymru.”

 

Trafodwyd y gwelliant.

 

Nododd cynigydd y cynnig gwreiddiol bod yna gryn feddwl wedi mynd i mewn i’r cynnig, ond nad oedd yn gweld bod yr un lefel o feddwl wedi mynd i mewn i’r gwelliant.  Ni chredai fod cynigydd y gwelliant wedi gwneud unrhyw fath o ymchwil ar y pwnc nac wedi cyflwyno unrhyw fath o dystiolaeth, ac ar sail hynny, anogodd yr aelodau i wrthod y gwelliant a chefnogi’r cynnig gwreiddiol.

 

Nodwyd, er y byddai angen dadlau sut i gael budd i Wynedd maes o law, bod angen sicrhau budd i Gymru gyfan yn gyntaf fel cenedl.

 

Pleidleisiwyd ar y gwelliant, ac fe gollodd.

 

Yn ei sylwadau cloi, nododd y cynigydd:-

 

·         Bod Stad y Goron wedi gwneud elw o £443m y llynedd, gyda’r ffigwr hwnnw wedi mwy na dyblu i £1.1bn eleni, tra bod cyllidebau Cyngor Gwynedd ac awdurdodau eraill wedi’u gwasgu a gwasanaethau yn gorfod cael eu torri.

·         O ran y sylw ynglŷn â datblygwyr ynni yng Nghymru, byddai datganoli Stad y Goron yn rhoi mwy o reolaeth i ni o ran pwy sy’n cael trwyddedau ynni, ac ati, ac yn dod â’r penderfyniadau yn agosach at bobl Cymru.

·         O weld yr ymateb i’r cynnig hwn ar y cyfryngau cymdeithasol, roedd yn amlwg bod llawer o bobl wedi bod yn trafod Stad y Goron dros y dyddiau diwethaf.  Roedd yn bwysig bod pobl Cymru yn sylweddoli pa mor wael yw’r fargen bresennol ac roedd cyfrifoldeb arnom i frwydro dros gael bargen fwy teg ar gyfer ein trigolion. 

·         Bod anogaeth i awdurdodau lleol a chynghorau eraill ar draws Cymru fynd i’r un cyfeiriad â’r Cyngor hwn, ac anogid pobl Cymru i gysylltu â’u haelodau etholedig ar bob lefel yn galw arnynt i bwyso am ddatganoli Stad y Goron i Gymru.

 

PENDERFYNWYD mabwysiadu’r cynnig, sef:-

 

1.         Mae Cyngor Gwynedd yn datgan ein bod yn credu y dylai'r cyfrifoldeb dros Stad y Goron gael ei ddatganoli i Lywodraeth Cymru.  Dylai unrhyw elw a gynhyrchir gan Stad y Goron, yma ar diroedd a dyfroedd Cymru, aros yng Nghymru, er budd ein trigolion a’n cymunedau.  Mae cyfrifoldeb dros Stad y Goron eisoes wedi ei ddatganoli i Lywodraeth Yr Alban.

2.         Mae’r Cyngor hwn hefyd yn datgan ein hanfodlonrwydd bod rheidrwydd arnom i dalu ffioedd blynyddol (ar ffurf prydlesi) er mwyn sicrhau bod trigolion Gwynedd ac ymwelwyr yn cael mynediad i wahanol safleoedd, gan gynnwys ein traethau a chyfleusterau eraill.  Yn 2023, talodd Cyngor Gwynedd gyfanswm o dros £161,000 i Stad y Goron.  Roedd ffioedd y prydlesi yn 2023 yn amrywio o £35 ar gyfer 'blaen draeth Bangor', i £8,500 ar gyfer 'blaen draeth Dwyfor', i £144,000 ar gyfer 'Hafan Pwllheli'.  Mewn cyfnod o gyni ariannol difrifol i wasanaethau cyhoeddus, credwn ei fod yn anfoesol bod ffioedd o'r fath yn mynd tuag at gynnal y Frenhiniaeth Brydeinig ac i goffrau'r Trysorlys yn Llundain.  Dylai'r arian hwn aros yng Ngwynedd er mwyn cefnogi pobl Gwynedd.

3.         Rydym yn galw ar y Prif Weithredwr i drefnu i agor trafodaethau gyda Stad Y Goron ynghylch y ffioedd sy'n cael eu talu gan Gyngor Gwynedd.  Byddwn yn annog y Prif Weithredwr i geisio dwyn perswâd ar Stad Y Goron i beidio codi rhent ar y Cyngor nes bydd sefyllfa gyllidol y Cyngor wedi gwella.  Nodwn fod elw Stad Y Goron wedi mwy na dyblu o £443 miliwn yn 2022/23 i £1.1biliwn yn 2023/24, yn yr un cyfnod mae Cyngor Gwynedd wedi gweld eu cyllideb yn cael ei dorri mewn termau real.