Agenda item

I dderbyn diweddariad ar y rhaglen waith a’r materion sydd angen sylw ym meysydd gwastraff ac ailgylchu.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a gyflwynwyd yn ystod y drafodaeth.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan yr Aelod Cabinet Amgylchedd, Pennaeth yr Adran Amgylched a’r Pennaeth Cynorthwyol.

Atgoffwyd yr Aelodau bod y gwasanaeth hwn wedi cael ei drosglwyddo o’r Adran Priffyrdd, Peirianneg ac YGC yn ôl yn Hydref 2022 a bod newidiadau mawr wedi cael eu gweithredu i wella gweithrediad y gwasanaeth o fewn yr Adran Amgylchedd. Cydnabuwyd bod nifer o heriau wedi codi yn y cyfnod trosglwyddo, gan arwain at drafferthion casglu a chylchdeithiau, ond credir bod y gwasanaeth yn sefydlog erbyn hyn.

Cyfeiriwyd at dargedau Llywodraeth Cymru i sicrhau bod 70% o holl wastraff Awdurdodau Lleol yn cael ei ailgylchu erbyn Mawrth 2025. Pwysleisiwyd bod hyn yn darged heriol iawn ac bod gwaith yn mynd rhagddo i geisio ei gyrraedd. Eglurwyd bod y Cyngor yn cyrraedd targedau cyfredol y Llywodraeth o ailgylchu 64% o wastraff ac yn hyderus bydd fframweithiau’r Adran yn arwain at gynnydd yn y canran hwn. Tynnwyd sylw bod trafodaethau gyda Llywodraeth Cymru yn awgrymu gall Awdurdodau Lleol cael eu cosbi’n ariannol os na bydd y targed o 70% yn cael ei gyrraedd.

Eglurwyd bod dwy ffactor wedi arwain at gorwariant o fewn y gwasanaeth yn ddiweddar. Manylwyd bod rhain yn cynnwys lefelau salwch y gweithlu yn ogystal â goramser. Nodwyd bod cymysgedd o salwch byr dymor ac hir dymor wedi arwain at hyn, gan sicrhau bod y gwasanaeth yn cydweithio gyda cwmni Byw’n Iach er lles y gweithwyr. Diolchwyd i’r gweithlu am eu ymateb cadarnhaol i’r galw am newid yn y ffordd o weithio er mwyn sicrhau bod gwasanaethau yn cael eu cyflawni o fewn y gyllideb. Diolchwyd hefyd i holl staff y gwasanaeth am eu hagwedd gadarnhaol  a’u parodrwydd i gyflawni’r gwaith o safon uchel er budd holl drigolion y Sir.

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn:-

Mewn ymateb i bryderon am ddirwyon gan Lywodraeth Cymru os na fydd 70% o wastraff yn cael ei ailgylchu, sicrhaodd y Pennaeth Cynorthwyol nad oes unrhyw Awdurdod Lleol wedi derbyn dirwy hyd yma, er bod rhai wedi methu cyrraedd targedu. Pwysleisiwyd nad oes cadarnhad pendant o’r ddirwy hwn wedi cael ei gyhoeddi a chredir bydd y Llywodraeth yn edrych ar dargedau Awdurdodau Lleol dros y blynyddoedd er mwyn gweld os oes ymdrech wedi ei wneud er mwyn cyrraedd y lefelau a ofynnir. Manylwyd bod Gwynedd wedi bod yn cyrraedd targedau’r Llywodraeth yn gyson dros y blynyddoedd ac yn cydweithio’n agos gyda swyddogion felly ni ragwelir bydd Gwynedd yn derbyn dirwy os na fydd y lefel ailgylchu o 70% yn cael ei gyfarch.

Ymholiad ar gynlluniau’r Adran i godi ffioedd ar gwaredu rhai eitemau o wastraff megis teiars, rwbel ac asbestos ac ystyriwyd os byddai hyn yn debygol o arwain at fwy o achosion tipio slei bach. Mewn ymateb, eglurodd y Pennaeth Adran Cynorthwyol bod oddeutu 80 tunnell o deiars yn cyrraedd y canolfannau ailgylchu yn flynyddol ac mae’n costio tua £20,000 er mwyn eu prosesu. Pwysleisiwyd bod gweithdrefnau mewn lle o fewn yr Adran Priffyrdd, Bwrdeistrefol ac YGC i ddelio gyda achosion tipio slei bach, ac os bydd y ffioedd hyn yn cael eu cyflwyno, bydd gwaith yn mynd rhagddo i fonitro’r effaith y bydd yn ei gael ar y prosesau hynny, gan gydnabod bydd cynnydd mewn niferoedd tipio slei bach yn risg cysylltiol.

Cyfeiriwyd at gynlluniau a drafodwyd mewn cyfarfod blaenorol, o gyflwyno sachau hessian i ddal gwastraff ailgylchu yn hytrach na’r cartiau plastig presennol. Mewn ymateb, cadarnhaodd y Pennaeth Adran Cynorthwyol bod yr Adran yn awyddus i treialu’r sachau hyn mewn rhai ardaloedd oherwydd eu bod yn dal mwy o wastraff tra’n cymryd llai o le ac yn lanach. Cadarnhawyd bod yr Adran wedi ystyried ei dreialu eisoes ond nad oedd hyn wedi cael ei gyflawni oherwydd yr etholiad cyffredinol diweddar. Nodwyd bod yr Adran yn parhau i fod yn awyddus i’w dreialu ac yn y broses o ganfod ardal addas i wneud hynny.

Eglurwyd bod yr adroddiad yn cyfeirio at feddalwedd newydd sydd wedi cael ei chyflwyno i’r lorïau lyn ddiweddar a gofynnwyd i’r Adran sut ymateb a gafwyd gan y gweithwyr i’r defnydd o gamerâu o fewn y lorïau. Mewn ymateb, cadarnhaodd y Pennaeth Adran Cynorthwyol bod y gweithwyr wedi bod yn ganolog i’r sgwrs a nodwyd bod y camerâu yn ddull o helpu’r gweithwyr yn hytrach na’u monitro. Pwysleisiwyd mai pwrpas y camerâu yw cadarnhau i ble mae’r lorïau wedi bod yn ystod y cylchdeithiau. Ymhelaethwyd bod modd ail-edrych ar y camerâu os bydd ymholiad neu gŵyn yn codi er mwyn asesu’r sefyllfa - gan lwyddo i allu cadarnhau os oedd achwynwyr wedi gosod eu cartiau ailgylchu mewn man addas ac ati. Cydnabuwyd bod ymateb negyddol i’r camerâu ymysg gweithwyr yn y lle cyntaf, ond erbyn hyn maent yn eu cefnogi oherwydd maent yn gweld y budd mae’n ei wneud i effeithlonrwydd y gwasanaeth ac y gellir delio gydag ymholiadau’n rhwyddach.

Mewn ymateb i ymholiad am drefniadau ailgylchu busnesau, cydnabuwyd y gallai mwy wedi gwneud er mwyn codi ymwybyddiaeth o’r trefniadau ailgylchu angenrheidiol a gyflwynwyd gan Lywodraeth Cymru ar gyfer busnesau. Eglurwyd nad oedd yr Adran yn llawn barod ar gyfer y rheoliadau newydd hyn ond bod gwaith yn cael ei gyflawni erbyn hyn er mwyn cefnogi busnesau.

Gofynnwyd os oes digon o ddeunyddiau ailgylchu yn cael ei gasglu i wneud elw er mwyn cyfrannu at gostau’r Cyngor. Holwyd  os oedd gwastraff gardd yn cael ei gompostio a’i gynnig yn ôl i drigolion er eu defnydd. Mewn ymateb, cadarnhaodd y Pennaeth Adran Cynorthwyol bod yr Adran yn ddibynnol ar y farchnad er mwyn gweld faint o arian a dderbynnir am y deunyddiau. Er hyn, nodwyd yn gyffredinol nad oes digon yn cael ei gasglu er mwyn creu digon o elw. Eglurwyd bod yr Adran yn buddsoddi mewn canolfannau prosesu newydd yn Ffridd Rasus, Harlech a Caergylchu, Caernarfon er mwyn gwella ansawdd y deunyddiau gyda’r gobaith byddent yn cael eu prynu gan gwmnïau allanol am fwy o elw i’r dyfodol. Yn yr un modd, cadarnhawyd bod partneriaeth wedi ei sefydlu gyda Chyngor Sir Ynys Môn er mwyn compostio gwastraff gardd. Nodwyd hefyd bod darparwr preifat hefyd yn derbyn cyfran ohonno. Eglurwyd mai mater i’r darparwr oedd beth a wneir gyda’r compost.

Cadarnhawyd bod cost gwaredu gwastraff gweddilliol oddeutu £4miliwn ar hyn o bryd. Tynnwyd sylw bod treth newydd ar allyriadau carbon yn debygol o gael ei gyflwyno erbyn 2028 gan arwain at gynnydd o oddeutu £0.6miliwn - £1.5miliwn i’r Cyngor. Mewn ymateb i gwestiwn ar sut bydd y cynnydd ariannol hwn yn cael ei gyfarch, eglurodd y Pennaeth Adran Cynorthwyol bod y Cyngor mewn partneriaeth hirdymor gyda Pharc Adfer. Pwysleisiwyd mai’r dull gorau o leihau’r risg ariannol hwn yw sicrhau bod trefniadau ailgylchu cadarn mewn lle gan arwain at lai o wastraff gweddilliol yn y biniau gwyrdd.

Ymhelaethodd y Pennaeth Adran bod gwaith angen ei wneud er mwyn newid meddylfryd ac addysgu trigolion ar faterion ailgylchu. Adroddwyd bod 57% o wastraff a welir yn y bin gweddilliol gwyrdd yn ddeunyddiau a all ei ailgylchu.

Mewn ymateb i bryderon bod tai gwyliau, lletyau gwyliau ac AirBnB yn arwain at wastraff yn cael ei adael am ddyddiau cyn y diwrnod casglu, cadarnhaodd y Pennaeth Adran Cynorthwyol bod ffioedd yn cael ei godi ar rhain fel gwastraff masnachol. Anogwyd unrhyw Aelod i ddod i gyswllt gyda’r gwasanaeth os oes trafferthion o’r fath yn codi’n eu wardiau.

Llongyfarchwyd y gwasanaeth am eu gwaith gan gadarnhau ei fod o safon uchel ac nid yw Aelodau Lleol yn derbyn unrhyw sylwad negyddol amdano erbyn hyn. Diolchwyd i’r holl weithwyr am eu gwaith caled. Diolchwyd hefyd i staff y swyddfa am ymateb i e-byst am bryderon yn gyflym ac ystyrlon.

PENDERFYNWYD

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a gyflwynwyd yn ystod y drafodaeth.