Agenda item

I ystyried yr adroddiad.

Derbyn yr adroddiad gan:

1.    Nodi pryder am y rhestrau aros am ofal cartref mewn rhai ardaloedd y Sir.

2.    Ofyn am ddata am y rhestrau aros ar draws y Sir er mwyn gallu cymharu ardaloedd yn rhwyddach.

3.    Ofyn i’r Aelod Cabinet ddiweddaru’r Pwyllgor ar waith y Prosiect Gofal Cartref gan gynnwys gwybodaeth am leihau costau a gwella ansawdd data.

 

Cyflwynwyd adroddiad gan yr Aelod Cabinet Oedolion, Iechyd a Llesiant, Pennaeth Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant, Pennaeth Cynorthwyol Cefnogi Cymunedau, Iechyd a Llesiant a’r Pennaeth Cynorthwyol Gwasanaethau Oedolion.

 

Eglurwyd bod cyfres o newidiadau ar y gweill o fewn y maes gofal cartref ar hyn o bryd. Cydnabuwyd bod rhai materion angen sylw ers peth amser ond cadarnhawyd eu bod yn cael eu gweithredu erbyn hyn. Esboniwyd bod yr addasiadau hyn yn cael eu cyflwyno rŵan yn unol ag adolygiad Ffordd Gwynedd. Nodwyd bod swyddogion yn edrych ar y gwasanaethau o bersbectif dinesydd er mwyn asesu os yw gwasanaethau yn effeithiol neu beidio.

 

Datganwyd bod cytundeb a fabwysiadwyd gyda darparwyr allanol, sydd wedi ei fabwysiadu ers Tachwedd 2022, yn gweithredu dull newydd o weithio. Nodwyd bod pob darparwr yn cydweithio yn effeithiol gyda’r gweithwyr cymdeithasol a’r cymunedau ehangach er mwyn cynnig gofal cartref o’r radd flaenaf i ddefnyddwyr. Cymharwyd hyn gyda’r model gweithio blaenorol ble nad oedd cymaint o gydweithio ac roedd gofyn i ddarparwyr gofal cartref weithio ar ffurf undonog er mwyn darparu gofal yr un amser o’r dydd heb wir ystyried addasiadau i amserlen y defnyddiwr. Pwysleisiwyd bod y model presennol yn caniatáu i weithwyr fagu perthynas gyda defnyddwyr a bod modd llwyddo i ddatrys unrhw broblem neu angen sydd angen ei gyfarch yn haws, gyda chymorth partneriaid.

 

Er hyn, cydnabuwyd bod addasu patrymau gwaith rhwng y ddau fodel uchod yn heriol a chadarnhawyd bod yr adran yn parhau i fod yn y cyfnod trosglwyddo hynny ar hyn o bryd. Sicrhawyd bod gweithwyr o’r farn bod eu telerau gwaith wedi newid er gwell yn y blynyddoedd diwethaf  a nodwyd bod dechrau gweithredu’r model newydd o weithio wedi arwain at gydweithrediad gwell mewn hybiau cymunedol yn rhoi gwerth cymunedol ychwanegol o’r cytundebau. Rhannwyd enghreifftiau o sut mae telerau gwaith wedi gallu cael eu haddasu megis newid mewn dyddiau gwyliau a chostau teithio ac addasiadau i batrymau shifft. Cydnabuwyd bod rhai gweithwyr  o’r farn eu bod ar eu pen eu hunain ac nad ydynt yn teimlo yn rhan o benderfyniadau perthnasol ac felly sicrhawyd bod yr Adran yn parhau i ganfod ffyrdd newydd o gyflwyno syniadau a chyfathrebu gyda gweithwyr er mwyn sicrhau mewnbwn.

 

Cadarnhawyd bod pob cytundeb allanol bellach gyda’r trydydd sector neu deuluoedd trydydd sector bychan. Pwysleisiwyd nad oes arian yn cael ei wario y tu hwnt i ardal leol y Sir.

 

Mewn ymateb i ymholiad ar addasiadau i systemau TGCh, cadarnhaodd y Pennaeth Cynorthwyol Cefnogi Cymunedau, Iechyd a Llesiant bod angen addasu 4 o systemau’r gwasanaethau gofal cartref oherwydd y newid i fodel gweithio. Eglurwyd bod systemau presennol y gwasanaeth yn dilyn yr hen fodel gweithio ac mae angen eu haddasu er mwyn sicrhau bod trefniadau cynllunio gofal, trefnu oriau staff a chofnodi symudedd defnyddwyr yn cael eu llunio yn dilyn y model newydd o weithio. Nodwyd bod y gwaith o edrych i mewn i addasu’r systemau hyn yn dechrau’n fuan gan Athro o Brifysgol Abertawe a disgwylir i’r canfyddiadau gael eu cyhoeddi erbyn mis Mawrth 2025.

 

Esboniwyd bod trafferthion darpariaeth gofal cartref yn fwy heriol mewn rhai ardaloedd nag eraill. Ymhelaethwyd bod oddeutu tri o ardaloedd gyda niferoedd uchel ar y rhestr aros am ofal cartref a thrafferthion recriwtio dros y ddwy flynedd ddiwethaf. Nodwyd bod swyddogion wedi ymchwilio i unrhyw batrymau posib i’r diffygion hyn ond nodwyd nad oes patrymau rhwng darparwyr mewnol allanol nac chwaith patrymau daearyddol. Fodd bynnag, pwysleisiwyd bod 5 neu lai o unigolion yn aros am ofal cartref yn y mwyafrif llethol o ardaloedd y Sir.

 

Cyhoeddwyd bod Bwrdd Prosiect mewnol newydd wedi cael ei sefydlu o dan arweiniad Pennaeth yr Adran Oedolion Iechyd a Llesiant. Anogwyd unrhyw aelod i gysylltu gyda’r swyddogion gydag unrhyw ymholiad ynglŷn â’r pwnc hwn.

 

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn:- 

 

Atgoffwyd yr Aelodau o’r ymrwymiad a roddwyd i weithwyr gofal y Cyngor yn y cyfnod cyn y cytundebau cyfredol, y byddai modd iddynt barhau i weithio i’r Cyngor mewn ardal gyfagos i’w safle gwaith presennol, os oedd y cytundebau newydd yn arwain at newid mewn rheolaeth gofal cartref a olygai bod eu safle gwaith presennol yn cael ei drosglwyddo i ddarparwr allanol. Nodwyd hefyd byddai’r gweithwyr hynny wedi gallu symud i weithio i’r darparwyr allanol os oeddent yn dymuno.

 

Eglurodd y Pennaeth Cynorthwyol Cefnogi Cymunedau, Iechyd a Llesiant bod y cwmni allanol wedi methu recriwtio digon o weithwyr mewn rhai ardaloedd i gyfarch y gofyn am wasanaeth felly mae’r Cyngor wedi parhau i gynnig gwasanaethau. Mynegwyd balchder bod darpariaeth gofal cartref wedi gallu parhau i gael ei ddarparu yn yr ardaloedd hynny ond nodwyd bod hyn hefyd yn cael effaith ar ardaloedd cyfagos sydd yn gweithredu gyda llai o weithwyr nes bod y trafferthion recriwtio wedi cael ei ddatrys. Pwysleisiwyd nad oes un trefniant arferol ar gyfer datrys trafferthion o’r fath mewn cymunedau ac nodwyd bod swyddogion a phartneriaid yn edrych ar y farchnad yn gyson er mwyn ceisio canfod datrysiadau i broblemau sydd yn codi. Ymhelaethwyd bod staff yn cael sgyrsiau cyson gyda swyddogion er mwyn nodi unrhyw bryderon a’u datrys mor fuan â phosib.

 

Yn dilyn yr ymateb, gofynnwyd a yw’r Cyngor wedi arbed arian drwy’r addasiadau hyn ynteu a yw’r costau o ddarparu gofal cartref yn uwch i’r Adran erbyn hyn. Mewn ymateb pellach, cadarnhaodd Pennaeth yr Adran nad yw’r rhaniad o ganran traws sirol o bwy sydd yn darparu’r gwasanaeth gofal cartref wedi newid llawer. Eglurwyd bod y Cyngor, sector breifat a’r trydydd sector yn gweithredu o fewn ardaloedd penodol o fewn y Sir yn hytrach na chydweithio gyda'i gilydd ar draws y Sir yn ei gyfanrwydd fel rhan o’r model newydd. Rhannwyd barn bod hyn wedi rhoi mwy o gyfleoedd i’r trydydd sector i weithredu o fewn y Sir ac roedd y Cyngor yn awyddus i weld hynny. Manylwyd ar arbedion a wnaed yn sgil y newid hwn gan nodi nad oes arbedion sylweddol wedi eu cyflawni hyd yma yn uniongyrchol. Eglurwyd bod cynnydd cychwynnol wrth ddechrau gweithredu’r model ond bod gan yr Adran gynlluniau a phrosesau i sicrhau arbediad dros y cyfnod nesaf. Pwysleisiwyd nad arbedion ariannol oedd yn gyrru’r newidiadau hyn i’r model gweithio ond sicrhau mai defnyddwyr gwasanaeth a’u hanghenion sydd yn ganolog i’r trefniadau.

 

Ymhelaethwyd bod heriau ariannol o fewn y system bresennol a phwysleisiwyd bod swyddogion yn cydweithio gydag Archwilio Cymru er mwyn sicrhau bod systemau ariannol tynn yn cael eu sefydlu. Cadarnhawyd bod y gost o ddarparu gofal cartref yn fewnol gan y Cyngor yn cael ei fonitro’n barhaus. Hyderwyd bydd dilyn y camau hyn yn lleihau’r costau gorwariant sydd yn y maes ar hyn o bryd. Tynnwyd enghreifftiau ble mae rhai gwasanaethau wedi trawsffurfio i’r model newydd yn rhwydd ond nodwyd bod rhai gwasanaethau yn cael trafferthion i fabwysiadu newid mewn gweithdrefnau. Sicrhawyd bod yr Adran yn ei gyfanrwydd yn asesu’r gofal a ddarparwyd yn fewnol ac yn allanol er mwyn sicrhau bod trafferthion ariannol yn cadw o fewn rheolaeth ac i sicrhau llai o wariant a mwy o arbediad yn y maes hwn yn y dyfodol agos.

 

Mewn ymateb i ymholiad a phryderon am ardal Tywyn a nodwyd  yn yr adroddiad, cadarnhaodd y Pennaeth Cynorthwyol Cefnogi Cymunedau, Iechyd a Llesiant bod 24 unigolion yn aros am ofal yn yr ardal hon. Adroddwyd bod hyn yn 20% o’r galw am wasanaeth gofal cartref yn yr ardal honno. Eglurwyd bod oddeutu 8800 o oriau gofal yn cael eu diwallu yn Sirol ond bod oddeutu 920 o oriau heb eu diwallu. Nodwyd y golyga hyn bod oddeutu 10% sydd yn gofyn am ofal cartref ddim yn derbyn darpariaeth ar hyn o bryd a phwysleisiwyd ei fod yn bryder i’r Adran. Pwysleisiwyd bod yr Adran wedi addasu eu systemau casglu data yn y cyfnod diwethaf er mwyn amlygu pan fydd gwybodaeth gwahanol basau data yn anghyson er mwyn gallu ymchwilio i’w ddeall, ac mae hyn wedi arwain at restrau aros byrrach yn gyffredinol yn y Sir ac yn yr ardal benodol hon. Cydnabuwyd bod pegynnau ble mae rhai ardaloedd yn gweld rhestrau aros mwy nac eraill.  Pwysleisiwyd y cynhaliwyd cyfarfod grŵp gofal cartref yn yr ardal yn ddiweddar er mwyn casglu syniadau ar sut i fynd i’r afael a’r diffyg hwn megis addasu oriau gwaith, cydweithio gyda’r hybiau cymunedol lleol ac ati. Cyfeiriwyd hefyd at y ffaith bod hyfforddiant staff a magu sgiliau hanfodol yn allweddol i gyfarch y galw am gwasanaethau hyn. Mynegwyd balchder bod y model newydd yn llwyddiant yn yr ardal hon cyn ymrwymo i’r contractau a gobeithiwyd y gellir datrys y diffyg mor fuan â phosib.

 

Tynnwyd sylw bod Gwynedd yn darparu mwy o ofal cartref fesul 100,000 o’r boblogaeth na’r mwyafrif o siroedd Cymru. Mewn ymateb i hyn, cadarnhaodd y Pennaeth Adran nad oedd hyn yn rhywbeth cadarnhaol ei natur o reidrwydd. Manylwyd bod hyn yn arwydd bod Gwynedd yn gor-ddarparu gwasanaethau gofal cartref a gobeithir bydd y model newydd hyn yn arwain at newid yn yr ystadegyn hwn i’r dyfodol.

 

Tynnwyd sylw at digwyddiad codi ymwybyddiaeth diweddar ar daliadau uniongyrchol a gynhaliwyd yn ardal Porthmadog. Ystyriwyd byddai gwneud defnydd o’r trefniadau hyn yn lleihau’r rhestrau aros am ofal cartref wrth gefnogi unigolion sydd wedi addasu eu ffordd o fyw er mwyn darparu gofal i’w hanwyliaid oherwydd nad oes digon o ofalwyr ar gael o fewn y Sir i gwblhau’r gwaith. Mewn ymateb i’r sylwadau, cadarnhaodd y Pennaeth Cynorthwyol Cefnogi Cymunedau, Iechyd a Llesiant bod gwaith sylweddol yn mynd rhagddo i ddatblygu’r gwasanaeth hwn ac ei fod yn broses cymhleth iawn. Ymhelaethwyd bod yr Adran yn cydweithio gyda cwmni ‘Community Catalysts’, ac wedi sefydlu Swyddog Catalydd yn fewnol er mwyn cefnogi unigolion o fewn cymunedau’r Sir sydd â diddordeb sefydlu busnesau bychan sy’n cynnig gofal – ac yn cael eu talu drwy system taliadau uniongyrchol. Adroddwyd bod 17 o fenterau bychan wedi cael eu sefydlu hyd yma ac mae mwy yn y broses o gael eu datblygu ar hyn o bryd. Cydnabuwyd nad oes modd darparu taliadau uniongyrchol i unigolion sydd yn byw gyda’r unigolyn sydd yn derbyn gofal oherwydd cyfyngiadau statudol ond anogwyd teuluoedd i gael sgwrs gyda darparwyr gofal a gweithwyr cymdeithasol am yr her hon os mai dyma’r brif elfen pam nad yw ungolion yn defnyddio’r gwasanaethau.

 

Diolchwyd i’r Adran am gyflwyno Adroddiad gonest gyda gwybodaeth glir am lwyddiannau a heriau sy’n codi o fewn y maes. Gofynnwyd am wybodaeth am niferoedd darparwyr gofal sydd yn gallu darparu gofal drwy gyfrwng y Gymraeg. Eglurwyd bod hyn yn her o fewn yr Adran ac nid yw’r ffigyrau o siaradwyr Cymraeg mor uchel a dymunir iddynt fod. Ymhelaethwyd bod yr Adran yn cefnogi staff gyda hyfforddiant iaith ond nodwyd ei fod yn her gyffredinol.

 

Mewn ymateb i sylwadau ar gefnogaeth i weithwyr, cadarnhaodd y Pennaeth Cynorthwyol Cefnogi Cymunedau, Iechyd a Llesiant bod Bwrdd Prosiect wedi cael ei sefydlu o fewn yr Adran er mwyn mynd i’r afael â’r materion sydd angen sylw yn nhyb y timoedd a darparwyr gwasanaeth. Ymhelaethwyd bod y Bwrdd Prosiect (a’r Cyngor yn gyffredinol) yn derbyn cefnogaeth allanol i wireddu amcanion drwy brosiect IMPACT (Improving Adults Care Together). Nodwyd bod y prosiect hwn yn cefnogi gweithwyr o’r run meysydd ac yn rhannu arferion da fel bod pawb dros Gymru a Lloegr yn ymwybodol o ba fath o systemau sydd yn gweithio a sut gellir gwella.

 

Cyfeiriwyd at holiadur PERCY sydd yn asesu ansawdd bywyd defnyddwyr gwasanaeth gofal er mwyn sicrhau eu bod yn teimlo bod pwrpas i’w bywyd a bod eu lles yn gwella. Mewn ymateb i’r sylwadau, cadarnhaodd y Pennaeth Cynorthwyol Cefnogi Cymunedau, Iechyd a Llesiant bod grŵp prosiect wedi ei sefydlu i edrych i mewn i’r holiadur er mwyn gweld os byddai’n fuddiol i ddefnyddwyr gofal cartref yng Ngwynedd.

 

Diolchwyd i’r swyddogion a’r holl weithwyr gofal am eu gwaith caled o fewn y maes.

 

PENDERFYNWYD

Derbyn yr adroddiad gan:

1.    Nodi pryder am y rhestrau aros am ofal cartref mewn rhai ardaloedd y Sir.

2.    Gofyn am ddata am y rhestrau aros ar draws y Sir er mwyn gallu cymharu ardaloedd yn haws.

3.    Gofyn i’r Aelod Cabinet ddiweddaru’r Pwyllgor ar waith y Prosiect Gofal Cartref gan gynnwys gwybodaeth am leihau costau a gwella ansawdd data.