Agenda item

I dderbyn gwybodaeth ar falansau ysgolion dros y 5 mlynedd ddiwethaf.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan y Cyfrifydd Grŵp Ysgolion.

Adroddwyd bod lefelau balansau ysgolion unigol wedi cael eu dadansoddi ar gyfer yr Adroddiad hwn. Ymhelaethwyd bod balansau’r Awdurdod ar gyfer ysgolion wedi cael ei nodi hyd at 2017 er mwyn cymharu’r sefyllfa bresennol gyda’r sefyllfa cyn Covid-19. Esboniwyd bod balansau ysgolion wedi cynyddu yn ystod cyfnod y pandemig a bod hynny i’w weld yn genedlaethol. Fodd bynnag, pwysleisiwyd y gwelir yr arian hynny a gynilwyd yn ystod y pandemig yn cael ei ddefnyddio’n gyflym iawn ar hyn o bryd. Cadarnhawyd mai cipolwg o’r balansau a welir yn yr adroddiad gan eu bod yn newid yn gyson. O’r herwydd, dylai unrhyw un sy’n eu hasesu bod yn ymwybodol iawn o’u natur newidiol cyn gwneud penderfyniadau.

Cadarnhawyd bod tair ysgol gynradd a thair ysgol uwchradd mewn diffyg ariannol erbyn diwedd y flwyddyn ariannol 2023/24. Esboniwyd bod hyn yn gyfran fechan o ysgolion mewn diffyg o’i gymharu ag Awdurdodau eraill. Pwysleisiwyd bod gwasanaethau Cyllid ac Addysg yn cydweithio gyda’r ysgolion hynny er mwyn datrys dyledion a chynllunio er mwyn i’r ysgolion fod mewn sefyllfa ariannol well i’r dyfodol. Nodwyd gall hyn fod yn waith datblygol dros ychydig flynyddoedd i’w wireddu.

Ystyriwyd faint o’r balansau sydd wedi cyfrannu tuag at ddatblygu cyllideb ar gyfer 2024/25. Rhannwyd enghraifft bod y mwyafrif o’r balansau yn cael eu clustnodi fel rhan helaeth o gyllideb y flwyddyn ddilynol gan arwain at wir balans isel ar ddiwedd y flwyddyn ariannol. Mewn ymateb, pwysleisiodd y Cyfrifydd Grŵp Ysgolion mai diweddariad ar ddiwedd y flwyddyn ariannol yw’r ffigyrau a ddangoswyd yn yr adroddiad gan gydnabod bod cyfran helaeth o’r arian yn cael ei ddefnyddio ar gyfer sefydlu cyllidebau o’r newydd ar 1af Ebrill yn flynyddol.

Tynnwyd sylw at falansau ysgolion uwchradd ac ystyriwyd bod gwahanol batrymau i’w weld o fewn yr ysgolion. Nodwyd bod rhai ysgolion gyda’u balansau yn tyfu’n flynyddol ac eraill yn defnyddio mwy ar eu balansau gan arwain at ffigyrau gymharol gyson yn flynyddol. Mewn ymateb i’r sylwadau, cadarnhaodd Cyfrifydd Grŵp Ysgolion bod hyn yn deillio o gynlluniau unigol ysgolion a’r anghenion sydd yn flaenoriaethau iddynt. Esboniwyd hefyd bod cynnydd mewn niferoedd staff drwy gytundebau dros dro yn ystod cyfnod y pandemig wedi arwain ar gynnydd mewn staff ysgolion ar draws y sir. Ymhelaethwyd bod nifer fawr o’r cytundebau hynny bellach wedi dod i ben a bod llai o staff o fewn ysgolion yn gyffredinol. Ystyriwyd bod hyn yn cael effaith ar ysgolion gan fod llai o bobl yn gyflogedig yno ond mae’n eu cynorthwyo i aros o fewn eu cyllideb.

Adroddwyd ar falansau Ysgol y Moelwyn gan nodi bod eu balansau hwy wedi cynyddu’n sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf. Pwysleisiwyd nad oes unrhyw wahaniaeth rhwng yr ysgol hon ac ysgolion eraill y sir ac nid yw’n cael ei ffafrio mewn unrhyw ffordd, oni bai am drefniadau lleol ble mae’r ysgol yn gyfrifol am y pwll nofio cyhoeddus. Nodwyd bydd swyddogion yn cynnal trafodaethau gyda’r ysgol yn fuan er mwyn trafod eu llwyddiant gyda’r balansau er mwyn rhannu arferion da a strategaethau, os yn bosib, gydag ysgolion eraill y Sir.

Nodwyd bod gofyniad i’r ysgolion sydd gyda balansau uwch yn y gorffennol i’w gwario. Er hyn, credir ei bod yn ddoeth i beidio gwneud hynny ar gyfer ysgolion sydd gyda balansau uchel ar hyn o bryd gan fod y wybodaeth yn tystiolaethu pa mor sydyn gall sefyllfaoedd yr ysgolion ddirywio. Yn hytrach, dylai’r pwyslais fod ar benaethiaid i sicrhau bod yr ysgolion yn cael eu gwarchod yn ofalus drwy gyfnod yr ansicrwydd ariannol presennol.

Eglurwyd yr angen i edrych ar y balansau hyn a’u cymharu gyda niferoedd disgyblion yr ysgolion, er mwyn asesu os yw’r ysgolion mwyaf yn gorfod gwneud mwy o ddefnydd o falansau wrth gefn er mwyn osgoi dyled, tra bod yr ysgolion llai yn gallu cael eu rhedeg heb ddefnyddio’r balansau.

Rhagdybiwyd bod cyfanswm balansau ysgolion yn mynd i leihau erbyn diwedd y flwyddyn ariannol gyfredol i fod yn agosáu at oddeutu £4miliwn, gan ddychwelyd i’r sefyllfa a welwyd cyn y pandemig.

PENDERFYNWYD:

·       Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a gyflwynwyd yn ystod y drafodaeth

·       Derbyn diweddariad pellach yn y cyfarfod nesaf sy’n cymharu balansau’r ysgolion gyda niferoedd disgyblion. Cytunwyd i dderbyn cyfanswm y balansau fel canran o gyllideb lawn yr ysgolion fel rhan o’r adroddiad hon.