Agenda item

Cyflwyno adroddiad yr Aelod Cabinet Cyllid.

 

Bod y Cyngor yn gwneud dim newid i’r Premiwm Treth Cyngor ar gyfer 2025/26.  Hynny yw, ar gyfer blwyddyn ariannol 2025/26:-

 

• Bod Cyngor Gwynedd yn caniatáu DIM disgownt ar ail gartrefi dosbarth A, yn unol ag Adran 12 o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992;
• Bod Cyngor Gwynedd yn caniatáu DIM disgownt ac yn CODI PREMIWM O 150% ar ail gartrefi dosbarth B, yn unol ag Adran 12B o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992.
• Bod Cyngor Gwynedd yn caniatáu DIM disgownt i gartrefi sydd wedi bod yn wag am 6 mis neu fwy ac yn CODI PREMIWM O 100% ar gartrefi sydd wedi bod yn wag am 12 mis neu fwy, yn unol ag Adran 12A o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992.

 

Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Cyllid, y Cynghorydd Paul Rowlinson, adroddiad yn gofyn i’r Cyngor ddod i benderfyniad ar lefel y Premiwm i’w osod ar ail-gartrefi ac eiddo gwag hirdymor ar gyfer 2025/26.

 

Yna cyfeiriodd y Pennaeth Cyllid at y gwaith ymchwil manwl a gyflawnwyd gan y Tîm Ymchwil a Gwybodaeth er mwyn dadansoddi effaith y Premiwm ar gymunedau Gwynedd yng nghyd-destun nifer o newidiadau eraill, megis y trothwyon ar lety hunan-arlwyo ac effaith posib’ Erthygl 4.

 

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau gyflwyno sylwadau a gofyn cwestiynau. 

 

Cyfeiriodd yr Aelod Cabinet Tai at brosiectau’r Cynllun Gweithredu Tai er mwyn amlygu sut mae arian y Premiwm yn cynorthwyo pobl lleol i aros yn eu cymunedau:-

 

·         £68m wedi’i wario yn creu 757 o unedau newydd, gyda £10m o’r swm wedi dod o’r Premiwm.

·         Tŷ Gwynedd (tai fforddiadwy sy’n cael eu hadeiladu gan y Cyngor) – 3 ar y ffordd i Lanberis, 10 yn Coed Mawr, Bangor, 9 yn Morfa Nefyn a 5 yn Llanystumdwy, gyda safleoedd eraill yn Nhywyn, Y Bala a Llanfachreth dan ystyriaeth hefyd.

·         Safle newydd ar gyfer 5 unigolyn lleol digartref yn Nolgellau (a lwyddodd i gyrraedd y rhestr fer ar gyfer gwobr ‘Best Supported Housing’ Inside Housing).

·         Pryniant cyn-adeilad y Llywodraeth ym Mhenrallt, Caernarfon gyda’r gobaith o gartrefu dros 37 o bobl.

·         Datblygiadau amrywiol ym Mangor, gydag o leiaf 15 o bobl wedi’u cartrefu.

·         Cynllun Lesu Tai - 27 o dai preifat wedi’u lesu i’r Cyngor ar gyfer cartrefu pobl leol, ac 17 arall ar y ffordd.

·         Cynllun Prynu Tai – 37 o dai ar draws y sir wedi’u prynu gan y Cyngor i’w rhentu’n raddol i bobl leol – 3 yn Aberdyfi, 2 yn Abersoch, 2 yn Abermaw, 6 yng Nghaernarfon, 1 yn Eden, 1 yn Y Felinheli, 1 ym Mhenrhyndeudraeth, 3 ym Mhorthmadog, 3 ym Mhwllheli a 3 yn Nhywyn, gyda rhagor ar y ffordd.

·         Tai cymdeithasol – 346 o dai wedi’u codi a mwy na 100 arall ar y ffordd (gyda Chyngor Gwynedd yn derbyn cydnabyddiaeth genedlaethol gan Lywodraeth Cymru am y cydweithio da gyda’r cymdeithasau tai).

·         Grantiau Tai Gwag – 85 o geisiadau wedi’u caniatáu ac 20 arall ar y ffordd.

·         Cynllun Prynu Cartref Gwynedd - Tai Teg – 42 o aelwydydd wedi gallu prynu tai drwy gymorth y cynllun gyda 35 arall ar y ffordd, sef mwy na’r hyn a ganiatawyd yn y 5 mlynedd cynt.

 

Mynegwyd y farn bod gosod Premiwm Treth Cyngor o 150% ynghyd â chyflwyno Erthygl 4 wedi cael effaith negyddol ar dwristiaeth gan arwain at ragor o dai gweigion ar werth yn ein cymunedau.  Nodwyd hefyd y deellid bod £17.2m yn sefyll yng nghronfa’r Premiwm ar hyn o bryd, gyda rhagor o arian yn dod i mewn erbyn mis Mawrth y flwyddyn nesaf, a holwyd a oedd yr arian yn cael ei wario’n ddigonol gan y Cyngor.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Bod y gronfa wedi cynyddu dros y blynyddoedd gan fod y Cynllun Gweithredu Tai yn gynllun hirdymor. 

·         Gan bod tai ar werth wedi’u heithrio o dalu’r Premiwm am 12 mis, gallai hynny gymell perchnogion ail-gartrefi i osod eu tai ar y farchnad i weld beth sy’n digwydd.

·         Y byddai’r ymchwil yn parhau gan edrych ar y tueddiadau i weld os ydyn nhw’n rhai parhaol, a byddai nifer y tai sy’n dod ar y farchnad a beth sy’n digwydd iddynt yn rhan o’r ymchwil hefyd.

 

Nodwyd bod yna bryder yn lleol bod y polisi o godi Premiwm ar ail-gartrefi yn gwthio’r brodorion Cymraeg eu hiaith i ollwng gafael ar eu hetifeddiaeth, a hefyd yn troi cartrefi gwyliau, sy’n cael nemor ddim effaith ieithyddol uniongyrchol, yn aelwydydd Saesneg, sy’n cael effaith uniongyrchol ar broffil ieithyddol ardaloedd.  Awgrymwyd y dylid gostwng lefel y Premiwm i 50%, fyddai’n marcio tŷ fel ail-dŷ, ond ddim yn gosod baich anghymesur ar y boblogaeth frodorol sy’n dal ail-dŷ am ba bynnag reswm.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Pan osodwyd Premiwm o 50% ar ail-gartrefi, bod tuedd ar y cychwyn i fwy o dai ddychwelyd i fod yn brif gartref nag i’r gwrthwyneb, ond roedd yr ymchwil yn dangos yn glir bod yr effaith hynny wedi bod yn hynod fyr-dymor.

·         Wrth godi lefel y Premiwm i 100%, ac yna i 150%, bod yr ymchwil yn dangos bod y duedd i fwy o dai ddychwelyd i fod yn brif gartref yn parhau, a chredid bod hynny’n cyfiawnhau cadw’r lefel ar 150%.

·         Bod y gwaith ymchwil yn edrych ar pwy sy’n symud i mewn i’r tai a’u hiaith, ond roedd pobl yn symud am lawer o resymau, ac o bosib’ bod yna fwy o symud ymhlith rhai carfanau nag eraill.  Roedd y patrwm yn gymhleth ac roedd yr ymchwil yn mynd i’r afael â chwestiynau fel hyn.

 

Nodwyd bod yna ymdeimlad bellach nad oes croeso i ymwelwyr yng Ngwynedd a bod adeiladwyr, ac ati, sy’n ddibynnol ar fusnes gan berchnogion ail gartrefi, yn bryderus am orfod diswyddo staff.  Ar sail hynny, cynigiwyd y gwelliant a ganlyn i ail gymal y penderfyniad a geisir yn yr adroddiad:-

 

·         Bod Cyngor Gwynedd yn caniatáu DIM disgownt ac yn CODI PREMIWM O 100% ar ail gartrefi dosbarth B, yn unol ag Adran 12B o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992.

 

Eiliwyd y gwelliant.

 

Nodwyd na anghytunid â’r gwelliant, ond y credid y dylid cyfeirio’r mater i’r drefn graffu yn dilyn y cyfarfod hwn er mwyn ystyried:-

·         Taflwybr cronfa’r Premiwm, hy, a oes peryg’ i’r gronfa dyfu uwchlaw’r hyn y gellir ei wario?

·         Oes modd lleihau’r gronfa?

·         Oes yna ddulliau eraill o wario’r arian fyddai’n dod â budd i’n cymunedau?

·         A yw ein cymunedau yn gallu ymdopi gyda chyflymder y newidiadau?

 

Mewn ymateb, nodwyd:-

·         O ran cyflymder y newidiadau, mai’r cynnig gerbron oedd i beidio newid unrhyw beth eleni ac i gadw’r Premiwm ar yr un lefel â llynedd a’r flwyddyn cynt.

·         Nad oedd y cyfan o arian y Premiwm yn mynd i mewn i’r gronfa gan i’r Cyngor benderfynu’n flaenorol i roi £3m ohono yn y gyllideb refeniw bob blwyddyn i ddelio â’r pwysau yn y maes digartrefedd.

·         Pe byddai’r Cyngor yn penderfynu ar ryw bwynt i ostwng y Premiwm i 100%, byddai’n rhaid darganfod y £3m yna yn rhywle arall, boed hynny drwy doriadau neu gynyddu’r Dreth Gyngor neu leihau’r Cynllun Gweithredu Tai.

·         Bod yr awgrym i gyfeirio’r mater i’r drefn graffu yn dilyn y penderfyniad yn un synhwyrol, a diau y byddai’r Aelod Cabinet yn dymuno cymryd hynny i fyny yn y man.

 

Nodwyd y cefnogid cadw lefel y Premiwm ar 150% hyd nes y bydd gan bob person ifanc yng Ngwynedd gartref.

 

Holwyd pa mor sydyn y gellir ymateb i sefyllfa mentrau cydweithredol sy’n haeddu cael eu heithrio o dalu’r Premiwm, megis Menter y Plu, sy’n defnyddio hen gapel fel llety gwyliau.  Mewn ymateb, nodwyd nad oedd yn bosib’ rhoi amcangyfrif o’r amserlen gan y byddai’n rhaid i’r Adran Gyllid lunio polisi, mewn ymgynghoriad â’r Adran Gyfreithiol.  Ychwanegodd y Prif Weithredwr y dymunai wybod mwy am yr achos penodol dan sylw, ac awgrymodd ei fod yn cael sgwrs gyda’r aelod y tu allan i’r cyfarfod.

 

Pleidleisiwyd ar y gwelliant i ganiatáu DIM disgownt a CHODI PREMIWM O 100% ar ail gartrefi dosbarth B, yn unol ag Adran 12B o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992.  Disgynnodd y gwelliant.

 

Yn ei sylwadau cloi, atgoffodd yr Aelod Cabinet yr aelodau fod pleidleisio yn erbyn y cynnig gwreiddiol yn golygu:-

·         Peidio codi dim Premiwm o gwbl sy’n golygu na fyddai yna unrhyw arian ar gael ar gyfer y Cynllun Gweithredu Tai na digartrefedd.

·         Rhoi disgownt i bobl sydd ag ail-gartref a thai gwag a thrwy hynny greu twll enfawr yng nghyllid y Cyngor.

 

Pleidleisiwyd ar y cynnig gwreiddiol, sef bod y Cyngor yn gwneud dim newid i’r Premiwm Treth Cyngor ar gyfer 2025/26, ac fe gariodd.

 

PENDERFYNWYD bod y Cyngor yn gwneud dim newid i’r Premiwm Treth Cyngor ar gyfer 2025/26.  Hynny yw, ar gyfer blwyddyn ariannol 2025/26:-

 

·         Bod Cyngor Gwynedd yn caniatáu DIM disgownt ar ail gartrefi dosbarth A, yn unol ag Adran 12 o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992;

·         Bod Cyngor Gwynedd yn caniatáu DIM disgownt ac yn CODI PREMIWM O 150% ar ail gartrefi dosbarth B, yn unol ag Adran 12B o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992.

·         Bod Cyngor Gwynedd yn caniatáu DIM disgownt i gartrefi sydd wedi bod yn wag am 6 mis neu fwy ac yn CODI PREMIWM O 100% ar gartrefi sydd wedi bod yn wag am 12 mis neu fwy, yn unol ag Adran 12A o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992.