Agenda item

I graffu Adroddiad Blynyddol 2023/24 Cynllun Argyfwng Hinsawdd a Natur sy’n rhan o Gynllun y Cyngor 2023-29 – Gwynedd Werdd.

Penderfynwyd:

1.    Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a gyflwynwyd yn ystod y drafodaeth.

2.    Argymell y dylid cynnwys mwy o wybodaeth yn yr Adroddiad Blynyddol am yr hyn sy’n gyfrifol am y canrannau allyriadau carbon.

3.    Bod y pwyllgor yn craffu casgliadau adolygiad o’r Cynllun Argyfwng Hinsawdd a Natur cyn i’r Cabinet ei ystyried.

4.    Gofyn i Arweinydd y Cyngor lobïo Llywodraeth Cymru yng nghyswllt adolygu’r fethodoleg o fesur allyriadau carbon sy’n deillio o brosesau caffael.

 

Cyflwynwyd yr adroddiad gan Arweinydd y Cyngor, Y Prif Weithredwr a Rheolwr Rhaglen Newid Hinsawdd.

 

Atgoffwyd bod Cynllun Argyfwng Hinsawdd a Natur wedi cael ei fabwysiadu gan y Cabinet ar 8 Mawrth 2022 gyda’r uchelgais y ‘Bydd Cyngor Gwynedd yn garbon sero net ac yn ecolegol gadarnhaol erbyn 2030’. Ychwanegwyd bod y mater o ymateb i argyfwng newid hinsawdd yn un o flaenoriaethau ‘Gwella'r Cyngor’ o fewn Cynllun Cyngor Gwynedd 2023-28.

 

Eglurwyd bod allyriadau carbon y Cyngor wedi gostwng 16% o’i gymharu â’r waelodlin a sefydlwyd yn 2019/20, gan gynnwys caffael. Cydnabuwyd bod allyriadau carbon o brosesau caffael yn cyflwyno her i gyflawni’r uchelgais hwn gan ei fod yn seiliedig ar wariant yn unig a ddim yn cymryd i ystyriaeth lleoliadau mae’r Cyngor yn prynu nwyddau. Nodwyd bod hyn yn creu darlun camarweiniol o wir effaith gwariant ar yr hinsawdd.

 

Nodwyd bod £3miliwn wedi cael ei glustnodi ar gyfer creu cronfa Cynllun Hinsawdd drwy’r broses bidiau refeniw un-tro. Darparwyd diweddariad bod £792,015 yn weddill yn y gronfa hon ar ddiwedd Rhagfyr 2024 gan fod £2,207,984 wedi cael ei wario neu ei glustnodi ar gyfer gwariant. Eglurwyd bod y gwariant hwn yn cynnwys £500,000 ar bwyntiau gwefru ceir trydan a £2.1miliwn ar gynllun gwres carbon isel.

 

Esboniwyd bod materion sydd yn berthnasol i’r Cynllun yn datblygu’n gyflym a'i fod yn amserol i ystyried adolygu’r Cynllun. Anogwyd yr Aelodau i rannu unrhyw syniadau a datblygiadau priodol er mwyn eu hystyried wrth adolygu’r Cynllun.

 

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn:- 

Cyfeiriwyd at y bwriad i adolygu’r Cynllun. Cynigiwyd ac eiliwyd bod casgliadau o adolygiad y Cynllun yn cael ei gyflwyno i’r Pwyllgor hwn pan yn amserol er mwyn i’r Pwyllgor gallu rhoi mewnbwn iddo cyn cyflwyno’r adolygiad i’r Cabinet.

 

Gofynnwyd a yw’r Bwrdd yn gwireddu anghenion amcanion y Cynllun yn effeithiol, neu a oes angen ystyried opsiynau eraill er mwyn sicrhau bod yr uchelgais yn cael ei gyfarch. Nododd y Prif Weithredwr bod yr adolygiad ar y Cynllun hwn yn mynd i asesu os yw’r prosiectau sydd mewn lle yn ddigonol i gyrraedd yr uchelgais, neu oes angen datblygu cynlluniau newydd. Ychwanegwyd bydd agweddau eraill o’r Cynllun yn cael ei asesu er mwyn ystyried ei fod yn addas i bwrpas, arbed arian ac yn gwarchod gwasanaethau. Hefyd, cadarnhawyd bydd ystyriaeth yn cael ei roi er mwyn gweld os mai’r Bwrdd yw’r cerbyd gorau i yrru’r Cynllun yn ei flaen neu oes angen ail-ystyried y strwythur.

 

Nodwyd bod buddsoddi mewn cynlluniau i leihau allyriadau carbon wedi arbed llawer o arian i’r Cyngor. Anogwyd y Cyngor i barhau i fuddsoddi yn y cynlluniau hyn i’r dyfodol.

 

Holwyd sut all y Pwyllgor hwn neu Aelodau Etholedig fod o gymorth i lobio’r  Llywodraeth yng nghyswllt heriau’r prosesau Caffael er mwyn galw am newid i sut mae caffael yn cael ei gofnodi wrth geisio lleihau allyriadau carbon. Mewn ymateb i’r sylwadau, cadarnhaodd y Rheolwr Rhaglen Newid Hinsawdd bod gwaith yn cael ei wneud er mwyn lleihau allyriadau carbon yn y maes caffael er bod heriau’n codi o fewn y prosesau. Manylwyd bod swyddogion yn cydweithio gyda Busnes Cymru er mwyn cynnal seminarau penodol o fewn y maes gofal er mwyn gweld sut allent leihau eu hallyriadau carbon. Ymhelaethwyd bod cefnogaeth ar gael i ddarparwyr allanol er mwyn eu hannog i ddad-garboneiddio, yn y gobaith y byddent yn gweld y budd ohono. Mynegwyd balchder bod y mwyafrif o’r darparwyr sydd yn cydweithio gyda’r Cyngor o fewn y maes gofal yn gweld gwerth o’r cynlluniau hyn ond bod heriau ariannol yn atal rhai cwmnïau rhag gwireddu addasiadau.

 

Cyfeiriwyd at y siart ar dudalen 8 yr adroddiad blynyddol a oedd yn dangos bod ‘Adeiladau’ yn gyfrifol am 45% o allyriadau carbon (heb gynnwys caffael) yn ystod 2023/24. Nodwyd byddai’n ddefnyddiol i gael data manylach er mwyn gallu canfod pa heriau sydd yn cyfrannu at yr allyriadau carbon. Credwyd byddai manylu ar y data hwn yn arwain at ddatrysiadau i’r heriau presennol.

 

Nodwyd bod yr Adroddiad yn cadarnhau bod adeiladu ffermydd paneli solar wedi cael ei dynnu o’r Cynllun oherwydd materion ariannol. Soniwyd byddai hyn wedi cael effaith fawr ar dirwedd yr ardal, ond ystyriwyd os yw’r Cyngor wedi ystyried rhoi paneli solar ar diroedd eraill megis ar adeiladau neu feysydd parcio. Mewn ymateb i’r sylwadau, cadarnhaodd y Prif Weithredwr nad yw pob ardal yn addas ar gyfer paneli solar ond bod gwaith estynedig yn cael ei wneud ar feysydd parcio er mwyn gosod paneli solar ar fannau priodol.

 

Tynnwyd sylw bod yr Adroddiad yn nodi cynnydd o 11% mewn allyriadau carbon o oleuadau stryd ers 2022/23. Mewn ymateb i’r sylwadau, cadarnhaodd y Prif Weithredwr bod y ffigwr hwn wedi cynyddu eleni oherwydd bod y Cyngor wedi etifeddu mwy o oleuadau stryd yn dilyn datblygiadau megis ffordd osgoi Caernarfon. Cadarnhawyd y disgwylir i’r ffigwr hwn ostwng erbyn yr adroddiad blynyddol nesaf.

 

Cyfeiriwyd at gynlluniau trafnidiaeth gyhoeddus integredig fel rhan o flaenoriaeth ‘Symud a Thrafnidiaeth’ y Cynllun, gan nodi bod amserlenni bws yn creu problemau mewn rhai cymunedau. Manylwyd bod angen magu hyder trigolion i ddefnyddio cludiant cyhoeddus, drwy gadarnhau bod amserlenni bysiau yn caniatáu iddynt fynd a dod o’r gweithle, gymdeithasu a chrwydro gyda sicrwydd er mwyn cynyddu defnydd o’r gwasanaethau. Ystyriwyd hefyd byddai hyn yn annog trigolion i beidio prynu ceir personol gan fod cludiant cyhoeddus yn cyfarch eu hanghenion.

 

Nodwyd sylwadau a oedd yn cwestiynu’r angen i geisio lleihau allyriadau carbon. Mewn ymateb, cadarnhawyd bod y Cyngor wedi penderfynu ymdrechu i wireddu’r Cynllun yn unol ag argymhellion arbenigwyr.

 

Gofynnwyd faint o’r arian sydd yn cael ei arbed drwy weithredu prosiectau’r Cynllun sydd yn cael ei fuddsoddi yn ôl i’r Cynllun ar gyfer ariannu prosiectau’r dyfodol. Mewn ymateb, cadarnhaodd y Prif Weithredwr nad yw’r arian a arbedwyd yn cael ei ail-fuddsoddi yn y cynllun ar hyn o bryd oherwydd y pwysau ariannol presennol ar y Cyngor. Fodd bynnag, cadarnhawyd bod yr arbediad ariannol yn cael ei wneud er mwyn sicrhau bod gwasanaethau eraill sydd yn cael ei gynnig gan y Cyngor yn cael eu gwarchod wrth geisio ymdopi â’r sefyllfa.

 

Ymholwyd pa ddatblygiadau sydd ar y gweill mewn cysylltiad â chynllun ‘Fflyd Werdd’ y Cyngor. Mewn ymateb i’r ymholiad, cadarnhaodd y Prif Weithredwr bod ystyriaeth yn cael ei roi er mwyn gweld os oes modd lleihau fflyd y Cyngor drwy ystyried pa swyddi sydd angen defnydd ohonynt a sut effaith byddai lleihau’r fflyd yn cael ar wasanaethau a ddarperir gan y Cyngor. Nodwyd hefyd bod ymgais yn cael ei wneud i brynu cerbydau trydan wrth adnewyddu cerbydau ond cydnabuwyd nad oes modd gwneud hyn ar gyfer pob cerbyd, megis lorïau casglu gwastraff, ar hyn o bryd. Sicrhawyd bydd holl gerbydau trydan y Cyngor yn cael eu gwefru yn y canolfannau ble cedwir y cerbydau a ni fydd disgwyliad i unrhyw aelod o staff wneud hynny ar aelwyd bersonol.

 

Rhannwyd nifer o syniadau a ellir eu datblygu fel rhan o’r Cynllun i’r dyfodol megis gadael i fenter gymdeithasol Datblygiadau Egni Gwledig (DEG), rentu meysydd parcio gan y Cyngor ar gyfer gosod paneli solar gyda’r cytundeb y byddent yn gwerthu’r trydan i’r Cyngor am bris gostyngedig. Cyfeiriwyd hefyd at fentrau ynni cymunedol gan nodi byddai cydweithio gyda rhain yn gallu bod o fudd i’r Cynllun. Mewn ymateb i’r syniadau hyn, cadarnhaodd y Prif Weithredwr byddent yn cael eu hystyried gan groesawu gwahodd mentrau ynni cymunedol a sefydliadau eraill i fynychu cyfarfodydd y Bwrdd i rannu gwybodaeth a chyflwyniadau.

 

Diolchwyd am yr adroddiad.

 

        PENDERFYNWYD

1.     Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a gyflwynwyd yn ystod y drafodaeth.

2.     Argymell y dylid cynnwys mwy o wybodaeth yn yr Adroddiad Blynyddol am yr hyn sy’n gyfrifol am y canrannau allyriadau carbon.

3.     Bod y pwyllgor yn craffu casgliadau adolygiad o’r Cynllun Argyfwng Hinsawdd a Natur cyn i’r Cabinet ei ystyried.

4.     Gofyn i Arweinydd y Cyngor lobïo Llywodraeth Cymru yng nghyswllt adolygu’r fethodoleg o fesur allyriadau carbon sy’n deillio o brosesau caffael.