Agenda item - Rhybudd o Gynnig gan y Cynghorydd Elfed Wyn ap Elwyn

Yn unol â’r Rhybudd o Gynnig a dderbyniwyd dan Adran 4.19 o’r Cyfansoddiad, bydd y Cynghorydd Elfed Wyn ap Elwyn yn cynnig fel a ganlyn:-

Mae’r Cyngor yn galw ar Lywodraeth San Steffan i ddatganoli grymoedd dros ddarlledu a’r cyfryngau i’r Senedd, ac i Lywodraeth Cymru fynd ymlaen gyda’r gwaith o baratoi a thrafod gyda San Steffan ar y ffordd orau i wireddu hyn.

Cyflwynwyd y rhybudd o gynnig a ganlyn gan y Cynghorydd Elfed Wyn ap Elwyn o dan Adran 4.19 y Cyfansoddiad, ac fe’i eiliwyd:-

Mae’r Cyngor yn galw ar Lywodraeth San Steffan i ddatganoli grymoedd dros ddarlledu a’r cyfryngau i’r Senedd, ac i Lywodraeth Cymru fynd ymlaen gyda’r gwaith o baratoi a thrafod gyda San Steffan ar y ffordd orau i wireddu hyn.

Gosododd yr aelod y cyd-destun i’w gynnig, gan nodi:-

· Ei bod wedi dod yn amlwg dros y blynyddoedd diwethaf nad yw Cymru’n cael y darlun llawn pan mae’n dod i drafod y materion sy’n allweddol i ni fel Cenedl, a bod diffyg cael rheolaeth dros y cyfryngau wedi achosi penbleth i bobl y wlad wrth drafod protestiadau, argyfyngau a materion cyffredinol sy’n ein heffeithio ni fel pobl o ddydd i ddydd.

· Bod y cyfnod clo yn ystod Cofid yn enghraifft amlwg o hyn, pan fu’r cyfryngau yn rhannu newyddion nad oedd yn berthnasol i Gymru, gan greu dryswch o ran hawl pobl i groesi ffiniau.

· Y gwelwyd yr un hen stori hefyd wrth i faterion Cymreig gael eu trafod ar y newyddion cenedlaethol a’r papurau; materion sy’n cynnwys datganoli, protest y ffermwyr, y gofal iechyd cenedlaethol, a llu o faterion pwysig, oherwydd prin iawn ydi’r persbectif Cymreig a’r amser sy’n cael ei ddynodi i’r materion yma.

· Ei bod yn destun siom hefyd nad yw darlledu Cymraeg wedi cael yr un cyfle i dyfu â chyfryngau mewn gwledydd tebyg, megis Catalwnia a Gwlad y Basg, sydd ag amryw o sianeli yn eu hieithoedd eu hunain, yn ogystal â sianeli dwyieithog, a sianeli yn y Sbaeneg sydd â phersbectif Catalaneg / Basgeg.

· Heb drafodaeth lawn, glir, gyda phersbectif Cymreig ar y materion allweddol yma, ei bod yn mynd yn anodd deall beth yw’r camau nesaf i’w cymryd, a’n bod, felly, yn tueddu i droi mewn cylchoedd ar bynciau llosg heb wybod beth yw’r ffordd i’w datrys.

· Ei bod yn bwysig bod Llywodraeth San Steffan a Llywodraeth Cymru yn dechrau trafod ar unwaith sut mae modd datganoli darlledu a’r cyfryngau, drwy edrych ar y ffordd i’w ariannu a’i wneud yn gynaliadwy.

Mynegwyd cefnogaeth i’r cynnig gan aelodau eraill, a nodwyd:-

· Y sefydlwyd sianeli teledu / radio yng Ngwlad y Basg a Chatalwnia tua’r un adeg a phan sefydlwyd S4C a Radio Cymru yma yng Nghymru. O ran cyd-destun, roedd gan Wlad y Basg 1 sianel deledu ac 1 sianel radio ar y cychwyn, ond bellach roedd ganddynt 6 sianel deledu a 5 sianel radio. Ar y cychwyn roedd gan Gatalwnia 1 sianel deledu ac 1 sianel radio, ond bellach roedd ganddynt 6 sianel deledu a 3 sianel radio.

· Bod Bil Cyfryngau 2024 Llywodraeth y DU yn disodli’r angen i gynnig darpariaeth trwy gyfrwng y Gymraeg, ac er i Bwyllgor Diwylliant Senedd Cymru fynegi pryder clir ynglŷn â hynny, ni chafodd y cymal ei warchod. O ganlyniad, daeth dros 20 mlynedd o ddarlledu Cymraeg ar y sianeli masnachol, gan gynnwys Champion, Heart a Capital, i ben ar 24 Chwefror eleni, gan arwain at golli swyddi a chreu bwlch o ran ein diwylliant.

· Y clywyd yn y dyddiau diwethaf nad yw Radio Cymru na BBC Sounds yn mynd i allu darlledu i bobl y tu allan i’r DU oherwydd y newidiadau i ddarpariaeth BBC Sounds. Bydd hyn yn golled enfawr i ddysgwyr Cymraeg ar draws y byd ac i Gymry sy’n byw dramor.

PENDERFYNWYD mabwysiadu’r cynnig, sef:-

Mae’r Cyngor yn galw ar Lywodraeth San Steffan i ddatganoli grymoedd dros ddarlledu a’r cyfryngau i’r Senedd, ac i Lywodraeth Cymru fynd ymlaen gyda’r gwaith o baratoi a thrafod gyda San Steffan ar y ffordd orau i wireddu hyn.