Agenda item

Dilyniant yn dilyn Craffu yng nghyfarfod 22 Chwefror 2024.

Penderfynwyd:

1. Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a gyflwynwyd yn ystod y drafodaeth.
2. Bod y Pwyllgor yn cefnogi bwriad yr Adran Priffyrdd, Peirianneg a YGC i ymestyn y treialon torri a chasglu i ardal Arfon.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan Aelod Cabinet Priffyrdd, Peirianneg ac YGC, Pennaeth Adran Priffyrdd, Peirianneg ac YGC a’r Pennaeth Cynorthwyol.

Eglurwyd bod dyletswyddau statudol ar awdurdodau lleol i gynnal a gwella bioamrywiaeth, ond bod dyletswydd foesol hefyd ar y Cyngor i weithredu yn gadarnhaol. Nodwyd bod gan y Cyngor gyfrifoldeb fel tirfeddiannwr sylweddol i osod esiampl a chryfhau gwytnwch ecosystemau’r ardal. Mynegwyd bod y gwaith a wnaed hyd yma yn gam cyntaf cadarnhaol ac yn gam ar y ffordd tuag at wireddu’r uchelgeisiau hyn.

Cadarnhawyd bod y ffigurau presennol yn yr adroddiad yn dangos sut y mae’r gwasanaeth wedi addasu’r trefniadau torri glaswellt, gan greu mwy o arwynebedd ar gyfer blodau gwyllt i dyfu ac annog pryfed peillio. Eglurwyd y gobaith yw, wedi cwblhau’r treialon, y gellir eithrio ardaloedd sylweddol o ymylon ffyrdd o’r contract presennol a’u cynnwys mewn trefniant newydd o dorri a chasglu glaswellt.

Fodd bynnag, nodwyd y bydd angen ystyried sawl ffactor cyn gweithredu hyn, gan gynnwys hyfywedd ariannol, gan fod y Cyngor dan bwysau ariannol sylweddol a methu fforddio cynyddu costau wrth weithredu trefniadau newydd. Nodwyd bod angen penderfynu pwy fydd yn cyflawni’r gwaith, ai gweithlu mewnol y Cyngor sydd â’r arbenigedd angenrheidiol, neu gontractwyr allanol.

Tynnwyd sylw at ymateb y cyhoedd i’r trefniadau newydd, gan gyfeirio at yr ymgyrch ‘Nature is not neat’ ac at y ffaith bod gan unigolion farn wahanol am daclusrwydd. Nodwyd yr angen i sicrhau nad yw’r newidiadau’n arwain at gwynion gan y cyhoedd.

Eglurwyd bod torri ymylon ffyrdd trefol hefyd yn rhan o’r gwaith, nid yn unig am resymau diogelwch ond hefyd i wella delwedd cymunedau. Yn y mannau hyn, caiff glaswellt ei dorri rhwng tair a phum gwaith y flwyddyn, a hynny’n is i’r ddaear. Nodwyd bod rhai cynghorau tref a chymuned yn talu’r Cyngor i dorri glaswellt yn amlach, ond bod eraill yn awyddus i neilltuo tir ar gyfer blodau gwyllt, gan gydweithio â’r Cyngor neu’n gofyn iddynt wneud y gwaith ar eu rhan.

Cyfeiriwyd at y treialon yn Nwyfor a’r gwaith yn Meirionnydd, lle derbyniwyd adroddiad gan ecolegydd lleol cyn dechrau’r gwaith gyda’r tîm yn gweithredu yn unol â’r adroddiad. Eglurwyd bod y profiad yn gyffredinol yn gadarnhaol, ond bod problemau wedi codi, megis pan dorrodd contractwr safle ar gam gan adael glaswellt ar wyneb y tir, neu pan fu i Dŵr Cymru dyrchu dros waith oedd eisoes wedi’i gwblhau cyn i arwyddion allu cael eu gosod. Nodwyd bod camau wedi'u cymryd i unioni’r sefyllfa ac y caiff gwersi eu dysgu.

Edrychwyd ymlaen at gamau nesaf y cynllun, gan gynnwys archwiliadau i safleoedd yn Arfon ac ehangu’r treialon y flwyddyn ganlynol, os bydd cyllid ar gael. Nodwyd bod gwaith cydweithredol yn digwydd rhwng yr Adran Amgylchedd a’r Tîm Bioamrywiaeth, gan obeithio derbyn cyllid i ychwanegu mwy o safleoedd.

Eglurwyd bod Gwasanaeth Cynnal Tiroedd wedi cychwyn cynnal treialon torri a chasglu eu hunain ar rai o’r tiroedd maent yn gyfrifol am eu cynnal, fel Cerrig yr Orsedd yng Nghaernarfon. Nodwyd bod grant gan Bartneriaeth Natur Gwynedd wedi galluogi’r Cyngor i brynu offer arbenigol, megis tractor, peiriant casglu a belar fel y byddai'r Gwasanaeth Cynnal Tiroedd yn gallu gwneud y math yma o waith ei hun yn y dyfodol ac ennill arbenigedd yn y maes.

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn:- 

Diolchwyd am yr adroddiad a’r gwaith sy’n cael ei wneud gan y gwasanaeth a’i weithwyr.

Mynegwyd pryder am y diffyg gwybodaeth yn yr adroddiad ynghylch sut y mesurir llwyddiant y treialon a’u heffaith ar fioamrywiaeth. Nodwyd bod y fethodoleg yn cael ei hamlinellu, e.e. prynu offer, paratoi’r pridd a hau hadau, ond nad oedd dulliau o fesur canlyniadau’r camau hynny wedi’u cynnwys yn yr adroddiad. Pwysleisiwyd nad yw’n ddigonol gweithredu heb allu profi’r canlyniadau. Gofynnwyd am sicrwydd y bydd gwybodaeth fanwl am fesur llwyddiant yn cael ei gynnwys mewn adroddiadau yn y dyfodol.

Mewn ymateb, nodwyd bod safleoedd yn cael eu hasesu gan ecolegydd cyn i unrhyw dreial ddechrau, gan gynnwys asesiad o’r rhywogaethau presennol, nifer y rhywogaethau, a safon y pridd. Nodwyd bod y wybodaeth yma yn ffurfio’r gwaelodlin i’w defnyddio fel sail i gymharu ar ddiwedd y cyfnod, ac os nad oes newid yn y data, y gellid dod i’r casgliad nad oedd y treial wedi bod yn llwyddiannus. Ymhelaethwyd bod hyn yn caniatáu ateb y cwestiwn a yw’n werth parhau yn yr ardal, ac os yw’r ateb yn gadarnhaol, ei fod yn rhoi cyfiawnhad cryfach i ehangu’r cynllun ac yn cefnogi ceisiadau am gyllid ychwanegol.

Mynegwyd pryder ynghylch diogelwch ffyrdd di-ddosbarth, gan nad ydynt yn cael eu torri’n rheolaidd. Ymhelaethwyd y gallai hyn bod yn berygl diogelwch oherwydd y rhwystr i welededd a achosir gan goed a gordyfiant ar y ffyrdd hyn, sydd yn aml yn gul ac yn droellog. Mynegwyd pryder, pe bai damwain yn digwydd, y gallai’r Cyngor wynebu hawliad oherwydd diffyg cynnal a chadw.

Mewn ymateb, cadarnhawyd bod trefniadau arolygu diogelwch yn bodoli ar gyfer pob ffordd, a bod canfyddiadau’r arolygiadau’n cael eu cofnodi. Eglurwyd os ystyrir bod sefyllfa’n beryglus, caiff y gwaith ei gynnwys yn y rhaglen ar unwaith neu ar gyfer ei drin yn ôl blaenoriaeth. Cadarnhawyd bod cwynion yn derbyn sylw uniongyrchol yn ystod tymor twf, a bod peirianwyr ardal yn cadw rhestrau o’r lleoliadau hynny sydd wedi derbyn nifer uchel o gwynion. Disgwylir y bydd y rhain yn cael eu cynnwys yn y gwasanaeth torri unwaith yn y gwanwyn. Atgoffwyd bod y ffyrdd hyn i gyd yn cael eu torri yn yr hydref.

Mynegwyd pryder am bobl yn parcio ar ymylon glaswellt, gan achosi difrod i'r pridd a'r glaswellt, ac yn rhwystro gwaith y contractwyr. Cwestiynwyd a oes modd i'r Cyngor gydweithio’n fewnol i fynd i’r afael â hyn. Mewn ymateb, cadarnhawyd bod hwn yn broblem gynyddol, yn enwedig mewn ardaloedd cefn gwlad poblogaidd ymysg ymwelwyr. Nodwyd bod y difrod yn achosi problemau cynnal, risgiau diogelwch, ac yn llesteirio’r defnydd cyhoeddus o ymylon fel llwybrau lle nad oes palmant.

Trafodwyd y posibilrwydd o osod rhwystrau neu gyfyngiadau parcio, ond mynegwyd amheuaeth ynghylch eu heffeithiolrwydd. Eglurwyd nad oes gorfodaeth barcio wedi’i sefydlu ar gyfer y safleoedd hyn, a bod rhai pobl yn dadlau eu bod yn gymwys i barcio yno. Cynghorwyd bod modd trafod gyda’r heddlu os ystyrir bod rhwystr i ddefnyddwyr eraill.

Rhoddwyd enghraifft gadarnhaol o osod bolards yn Nhalysarn, ger maes chwarae, gan sicrhau diogelwch plant, a mynegwyd gwerthfawrogiad am ymyrraeth y Cyngor yn yr achos hwnnw.

PENDERFYNWYD

1.      Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a gyflwynwyd yn ystod y drafodaeth.  

2.           Bod y Pwyllgor yn cefnogi bwriad yr Adran Priffyrdd, Peirianneg a YGC            i ymestyn y treialon torri a chasglu i ardal Arfon.