Agenda item

I ystyried yr adroddiad.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan y Cyfarwyddwr Corfforaethol a Phennaeth y Gwasanaeth Cyfreithiol. Tynnwyd sylw’n fras at y prif bwyntiau canlynol:

Atgoffwyd bod y Tim Arweinyddiaeth a’r Gwasanaethau Corfforaethol yn cydweithio gyda holl adrannau’r Cyngor a phartneriaid er mwyn cyfrannu at bolisïau, cynlluniau, prosiectau a ffrydiau gwaith sydd yn gwireddu amcanion y strategaeth iaith. Rhannwyd enghraifft o hyn wrth fanylu ar brosiect ‘Mwy Na Geiriau’ gan gadarnhau bod y Cyfarwyddwr Statudol Gwasanaethau Cymdeithasol yn rhan o fwrdd y prosiect ac wedi cael ei ethol yn Gadeirydd y bwrdd ar gyfer rhanbarth y gogledd yn ddiweddar.

Adroddwyd bod y Prif Weithredwr yn cynrychioli Cyngor Gwynedd ar Fwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus Gwynedd a Môn gyda chymorth y Cyfarwyddwr Corfforaethol. Adroddwyd y gwelir newid amlwg mewn nifer o gyfarfodydd y Bwrdd sydd yn cael eu cynnal yn Gymraeg, gyda’r mwyafrif helaeth o gyfarfodydd yn cael eu cynnal drwy gyfrwng y Gymraeg gyda gwasanaeth cyfieithu ar gael. Cadarnhawyd mai dyma’r unig Fwrdd o’i fath yng Nghymru sydd yn cynnal cyfarfodydd yn Gymraeg a dwyieithog.

Tynnwyd sylw bod Cyngor Gwynedd yn awdurdod lletya ar nifer o bartneriaethau rhanbarthol megis Cyd-bwyllgor Corfforedig y Gogledd. Mynegwyd balchder bod y Cyngor yn llwyddo i gynnal pob agwedd o’r cyfrifoldeb hwn yn ddwyieithog gyda phwyslais yn cael ei roi ar yr iaith Gymraeg. Ymhelaethodd Pennaeth y Gwasanaeth Cyfreithiol bod gwaith wedi mynd rhagddo i symud staff o Gynllun Twf Gogledd Cymru i’r gorfforaeth newydd ym mis Ebrill eleni. Eglurwyd bod y Gwasanaeth Cyfreithiol yn cydweithio gyda Cyd-bwyllgor Corfforedig er mwyn datblygu ystod o gytundebau lefel gwasanaeth hir dymor. Pwysleisiwyd bydd hyn yn golygu bydd y Gwasanaeth Cyfreithiol yn symud i ffwrdd o drefniant presennol o benodi cyfreithwyr locwm, sydd ddim yn meddu a sgiliau’r Gymraeg ond yn cael eu penodi yn sgil eu harbenigedd penodol, er mwyn datblygu timau yng Ngwynedd a all gefnogi’r Cyd-bwyllgor Corfforedig tra hefyd yn ymrwymo i ofynion Polisi Iaith y Cyngor.

Esboniwyd bod y Cyfarwyddwr Corfforaethol yn Gadeirydd y Bwrdd Trawsnewid Digidol sydd yn sicrhau bod y Gymraeg yn ganolog i unrhyw ddatblygiadau systemau digidol yn y dyfodol, fel rhan o Gynllun Cyngor Gwynedd. Ymhelaethwyd bod Asesiad Addasrwydd Digidol yn gorfod cael ei gwblhau cyn ymgymryd â systemau digidol newydd, gan gadarnhau bod ystyriaeth i’r iaith yn rhan o’r asesiad hwn.

Mynegwyd balchder bod y Tîm Arweinyddiaeth a’r Gwasanaeth Cyfreithiol wedi bod yn cydweithio gyda CISCO / Webex ar gyfer datblygu system ffôn newydd i staff y Cyngor. Eglurwyd bod y system hon yn gyrru galwadau ymlaen i aelodau eraill o staff os bydd y derbynnydd mewn galwad neu gyfarfod rhithiol. Tynnwyd sylw bod y cwmni rhyngwladol hwn wedi cydweithio gyda’r Cyngor er mwyn datblygu darpariaeth Gymraeg o’r newydd ar gyfer defnydd staff y Cyngor. Pwysleisiwyd bydd y ddarpariaeth Gymraeg yma ar gael i sefydliadau a chwmnïau eraill sydd yn dymuno ymgymryd â’r system oherwydd cydweithrediad y cwmni gyda’r Cyngor.

Cadarnhawyd bod y Tîm Arweinyddiaeth yn cymryd rhan yng nghyfarfodydd Fforwm Iaith a ddatblygwyd gan Uned Iaith y Cyngor yn ogystal â’r Grŵp Llywio a sefydlwyd gan Gomisiynydd y Gymraeg. Mynegwyd balchder bod aelodaeth y Cyngor ar y Grŵp Llywio yn cael ei weld fel ymgynghorydd arfer dda ymysg y sefydliadau eraill.

Adroddwyd bod niferoedd staff y Tîm Arweinyddiaeth a’r Gwasanaeth Cyfreithiol gynyddu yn sylweddol yn ystod y flwyddyn ddiwethaf wrth i swyddogion y tîm Busnes a Chomisiynu a oedd yn rhan o wasanaethau Oedolion drosglwyddo i fod dan ofal y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol. Fodd bynnag, pwysleisiwyd bod 95.6% o staff wedi llwyddo i gwblhau’r hunanasesiad iaith. Cadarnhawyd mai dim ond 5 aelod o’r staff sydd wedi cwblhau’r hunanasesiad sydd ddim yn cyfarch anghenion iaith eu swyddi ond bod pob ymdrech yn cael ei wneud i ddysgu’r iaith drwy hyfforddiant iaith a’r cynllun Cyfeillion Cymraeg.

Amlygwyd bod y Gwasanaeth Etholiadol wedi ehangu cynrychiolaeth y Cyngor ar gyrff cenedlaethol megis Bwrdd Cydlynu Etholiadol Cymru. Eglurwyd bod cynrychiolaeth Cyngor Gwynedd ar gyrff eraill yn gatalydd i ddatblygiadau ieithyddol y tu hwnt i’r Cyngor gan arwain at newid cenedlaethol. Mynegwyd balchder bod newid yn cael ei weld ar systemau etholiadol megis ffurflenni allweddol a meddalwedd prosesau, wrth iddynt drosi i fod yn ddwyieithog. Cadarnhawyd bod sefydliadau eraill gyda’r hyder i ddefnyddio fwy ar yr iaith Gymraeg wrth i’r datblygiadau hyn gael eu gweithredu gan gyflymu’r raddfa bod y Gymraeg yn derbyn sylw o fewn y maes hwn.

Rhannwyd enghreifftiau o rwystrau sydd yn wynebu’r Tîm Arweinyddiaeth megis derbyn gohebiaeth uniaith Saesneg. Cydnabuwyd bod y sefyllfa hon wedi gwella yn y blynyddoedd diwethaf ond mae’r Tîm yn derbyn gohebiaeth gyson yn uniaith Saesneg gan rhai sefydliadau gan gynnwys Llywodraeth Cymru. Yn yr un modd, cyfeiriwyd at her wrth gynnal cyfarfodydd gyda’r Bwrdd Iechyd ble mae tueddiad i sgyrsiau droi i’r Saesneg yn hytrach na sicrhau bod cyfieithydd ar gael i ganiatáu trafodaethau Cymraeg. Ymhelaethodd Pennaeth y Gwasanaeth Cyfreithiol bod heriau recriwtio yn y gorffennol wrth i’r Gwasanaeth geisio canfod unigolion cymwysedig ac arbenigol ac nid oedd y rhain o reidrwydd yn siarad Cymraeg wrth i’r Gwasanaeth benodi cyfreithwyr locwm i gyflawni gwaith byrdymor. Fodd bynnag, pwysleisiwyd bod y Gwasanaeth wedi llwyddo i benodi unigolion arbenigol ac sy’n meddu a’r sgiliau ieithyddol priodol erbyn hyn.

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn:- 

Mewn ymateb i ddiweddariadau bod yr Adran Tai ac Eiddo yn derbyn cyngor cyfreithiol wrth ystyried cyflwyno amod ieithyddol i’r Polisi Gosod Tai, cadarnhaodd Pennaeth y Gwasanaeth Cyfreithiol bod y gwasanaeth yn gefnogol o’r addasiad hwn. Fodd bynnag, pwysleisiwyd bod ymchwil cyfreithiol yn cael ei wneud ar hyn o bryd er mwyn ystyried os oes modd ychwanegu’r amod hwn i’r prosesau. Ymhelaethwyd bod y Prif Weithredwr a’r Adran Tai ac Eiddo yn ystyried Polisi Gosod Tai yn ei gyfanrwydd er mwyn cryfhau’r elfen ieithyddol os yn bosib.

Tynnwyd sylw bod Is-grŵp Iaith y Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus Gwynedd a Môn yn mynd i’r afael â herio mythau ieithyddol. Mewn ymateb i ymholiad am fanylder, cadarnhaodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol bod mythau ieithyddol pob sefydliad y Bwrdd yn amrywiol. Rhannwyd myth enghreifftiol bod angen sgiliau Cymraeg o safon academaidd uchel er mwyn bod yn gyflogedig gyda Chyngor Gwynedd. Pwysleisiwyd bod angen herio’r myth hwn er mwyn sicrhau bod unigolion yn cael eu penodi i rolau a bod dealltwriaeth yn cael ei rannu bod sgiliau ieithyddol yn amrywio yn unol â gofyniad y rôl benodol mae unigolion yn ymgeisio amdanynt. Ymhelaethwyd bod myth cyffredin arall ymysg y sefydliadau megis dirywiad mewn hyder gweithlu i siarad Cymraeg yn y gweithle o’i gymharu â Chymraeg anffurfiol. Pwysleisiwyd mai nod y prosiect hwn yw amlygu bod cyfleoedd i bobl ddefnyddio a datblygu sgiliau ieithyddol yn y gweithle.

Mewn ymateb i ymholiad am yr her a gyflwynir drwy ddatblygiadau deallusrwydd artiffisial, cadarnhaodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol ei fod yn un o flaenoriaethau anorfod y Cynllun Digidol. Eglurwyd bydd Rhwydwaith Rheolwr y Cyngor yn derbyn diweddariad ar esblygiad deallusrwydd artiffisial a’r defnydd posib gall ei gael ar weithrediad gwasanaethau. Sicrhawyd bod y Gymraeg yn ganolog i holl drafodaethau ar ddefnydd deallusrwydd artiffisial wrth iddo gael ei gyflwyno i’r Cyngor yn y dyfodol.

Diolchwyd am yr adroddiad.

PENDERFYNWYD

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau a dderbyniwyd.