Agenda item

I nodi’r sefyllfa a’r risgiau perthnasol yng nghyswllt cyllidebau’r Cyngor a’i

adrannau a sylwebu fel bo angen.

Derbyn yr adroddiad a nodi’r risgiau perthnasol

Nodwyd bod yr adroddiad yn manylu ar wariant y Cyngor yn 2024/25, sefyllfa alldro tanwariant neu orwariant yr adrannau unigol, a’r rhesymau am hynny. Cyfeiriwyd at dalfyriad o sefyllfa derfynol yr holl adrannau sy’n amlygu’r symiau i’w parhau ar ddiwedd y flwyddyn ariannol ynghyd â’r prif faterion a meysydd ble fu gwahaniaethau sylweddol.  

·                  Fod y sefyllfa ariannol wedi gwella ers rhagolygon Adolygiad Awst a Thachwedd. 

·                  Bod derbyniadau grantiau sylweddol yn hwyr yn y flwyddyn i nifer o feysydd gan gynnwys Oedolion, Addysg, Economi a Chorfforaethol wedi gwella’r sefyllfa ariannol erbyn diwedd y flwyddyn.  

·                  Fod gorwariant yn parhau yn y maes lleoliadau all-sirol plant, gwasanaeth Derwen, gofal cartref a gwastraff.  

·                  Sefyllfa ffafriol ar nifer o gyllidebau corfforaethol yn cynorthwyo i leddfu'r sefyllfa ariannol ar gyfer y Cyngor yn ei gyfanrwydd.  

·                  Yr Ymarferiad cynaeafu cronfeydd yn rhyddhau £1.65 miliwn o gronfeydd i’w rhoi yn y Gronfa Trawsffurfio ar gyfer blaenoriaethau’r Cyngor. 

Amlygwyd, 

·                  Adran Oedolion Iechyd a Llesiant: Gorwariant ar ddiwedd y flwyddyn yn £857 mil, sy’n lleihad o’r rhagolygon o £3 miliwn a gafwyd yn gynharach yn y flwyddyn. Eglurwyd, ers yr adolygiad diwethaf bu i’r adran dderbyn grantiau ac incwm sylweddol sydd wedi cynorthwyo’r sefyllfa. Ategwyd bod pwysau amlwg yn parhau yn y maes Gofal Cartref, gyda chostau staffio uwch a lefelau salwch a chyfraddau oriau digyswllt yn uchel, tra bod pwysau sylweddol hefyd ar y gyllideb darparwyr gofal cartref preifat  a defnydd o staff asiantaeth yn un o’r materion yng ngofal preswyl mewnol. 

·                  Adran Plant: Ers adolygiad Tachwedd, gorwariant yr Adran wedi cynyddu o £3.7 miliwn i £3.8 miliwn, oherwydd cynnydd yng nghostau lleoliadau all-sirol o ganlyniad i gymhlethdodau pecynnau a defnydd cynyddol ddiweddar o leoliadau heb eu cofrestru, sy’n fwy costus. Pwysau hefyd i’w weld ar gyllideb y Gwasanaeth Derwen. 

·                  Adran Addysg: Yn sgil derbyn bid ariannol ar gyfer y maes cludiant ysgolion, nodwyd bod y  sefyllfa ariannol yn y maes wedi gwella. Bu i’r adran hefyd dderbyn nifer o grantiau ynghyd â chwtogi ar wariant sy’n golygu bod tanwariant o £191 mil ar ddiwedd y flwyddyn. 

·                  Adran Economi / Byw’n Iach. Dros y blynyddoedd diwethaf mae Cwmni Byw’n Iach wedi derbyn cefnogaeth ariannol gan y Cyngor uwchlaw’r taliad cytundebol. Er bod y swm yn is na’r flwyddyn ddiwethaf, mae’r swm gofynnol wedi cynyddu i £281 mil erbyn diwedd y flwyddyn. 

·                  Adran Priffyrdd a Bwrdeistrefol; Gorwariant o £656 mil. Ym maes bwrdeistrefol, pwysau ychwanegol ar gyllidebau staff glanhau strydoedd a glanhau toiledau cyhoeddus, tra bod colledion incwm yn faterion ym meysydd cynnal tiroedd a thoiledau cyhoeddus. Er hynny, bu gwelliant yn incwm gwasanaethau priffyrdd ac Ymgynghoriaeth Gwynedd. 

·                  Adran Amgylchedd: Tueddiad o orwariant yn y maes casglu gwastraff ac ailgylchu yn parhau, ac wedi cynyddu i £1.1 miliwn. Mater arall o fewn yr Adran yw bod diffyg o £826 mil mewn incwm parcio erbyn diwedd y flwyddyn. 

·                  Adran Tai ac Eiddo: Tueddiad o bwysau sylweddol ar lety dros dro digartrefedd yn parhau gyda gwariant yn y maes yn £6 miliwn eleni, o gymharu â £6.8 miliwn y llynedd. Cyllideb ychwanegol o £3 miliwn wedi ei ddyrannu o bremiwm treth cyngor, cyllideb un-tro ychwanegol a ddyrannwyd fel rhan o'r drefn bidiau ac ymhellach i hyn, derbyniad grant ychwanegol gan Lywodraeth Cymru ar ddiwedd Mawrth 2025 i gynorthwyo gyda'r pwysau ychwanegol. 

Am nifer o resymau adroddwyd ar danwariant un tro ar benawdau Corfforaethol gan gynnwys Treth Cyngor. Bu i’r holl gynghorau dderbyn grant sylweddol gan Lywodraeth Cymru ar ddiwedd Mawrth tuag at y pwysau ychwanegol sydd yn wynebu Llywodraeth Leol, sydd wedi cynorthwyo i leddfu'r sefyllfa ariannol. 

·                  Ysgolion; Balansau’r ysgolion wedi gweld gostyngiad bychan o £0.26 miliwn, gan leihau o £8.5 miliwn yn 2023/24 i £8.3 miliwn yn 2024/25. Ar ddechrau’r flwyddyn ariannol roedd rhagolygon o leihad sylweddol ym malansau ysgolion, ond yn dilyn derbyn grantiau gwerth £4.4 miliwn gan Lywodraeth Cymru ar ddiwedd y flwyddyn, golyga fod lefelau'r balansau wedi eu cynnal.  

Cymeradwywyd yr holl argymhellion a’r trosglwyddiadau ariannol gan y Cabinet ar y 13eg o Fai 2025 ac o ran y camau nesaf, nodwyd bod gwaith ar y gweill i gwblhau datganiadau ariannol statudol 2024/25 i Archwilio Cymru eu harchwilio 

Diolchwyd am yr adroddiad, am waith yr Adran Cyllid dros y flwyddyn ac am iddynt gwblhau’r gwaith o fewn yr amserlen. Cydnabuwyd bod derbyn gwybodaeth reolaidd dros y flwyddyn o gymorth i’r Aelodau fod yn gyfarwydd â’r sefyllfaoedd. 

Yn ystod y drafodaeth ddilynol nodwyd y sylwadau canlynol gan Aelodau: 

·        Byddai gorwariant yr Adran Oedolion wedi bod yn bur wael oni bai am y grant sylweddol a dderbyniwyd. Pwysig felly dysgu cadw at gyllidebau. 

PENDERFYNWYD 

·        Derbyn yr adroddiad a nodi’r risgiau perthnasol