Rhaglen, penderfyniadau a chofnodion

I ethol Cadeirydd ar gyfer 2024-2025.

Ethol y Cynghorydd Cai Larsen yn Gadeirydd y pwyllgor hwn am 2024/25.

PENDERFYNWYD ethol y Cynghorydd Cai Larsen yn Gadeirydd y pwyllgor hwn am 2024/25.

Diolchodd y Cadeirydd i’w ragflaenydd yn y gadair, y Cynghorydd Elwyn Jones, a hefyd i’r Cynghorydd Paul Rowlinson, y cyn Is-gadeirydd.

Croesawyd dau aelod newydd ar y pwyllgor, Y Cynghorwyr John Pughe a Sian Williams, a diolchwyd i’r Cynghorydd Paul Rowlinson a Sasha Williams am eu gwasanaeth.

Croesawyd Sharon Roberts, cynrychiolydd newydd Rhieni / Llywodraethwyr Arfon ar y pwyllgor, a diolchwyd i’w rhagflaenydd, Manon Williams, am ei gwasanaeth.

Anfonwyd dymuniadau gorau’r pwyllgor i’r Cynghorydd Beth Lawton yn dilyn llawdriniaeth ddiweddar.

I ethol Is-gadeirydd ar gyfer 2024-2025.

Gohirio’r eitem hon hyd y cyfarfod nesaf.

Gan na chafwyd enwebiad ar gyfer yr Is-gadair, gohiriwyd yr eitem tan y cyfarfod nesaf.

PENDERFYNWYD gohirio’r eitem hon hyd y cyfarfod nesaf.

Derbyn unrhyw ymddiheuriadau am absenoldeb.

Derbyniwyd ymddiheuriadau gan Y Cynghorwyr Iwan Huws, Beth Lawton, Llio Elenid Owen a Sian Williams; Karen Vaughan Jones (Cynrychiolydd Rhieni / Llywodraethwyr Dwyfor) a Gwilym Jones (NASUWT).

Derbyn unrhyw ddatganiadau o fuddiant personol.

Datganodd y Cadeirydd fuddiant personol yn eitem 9 (Trefniadau Diogelu mewn Ysgolion) ar ran pob aelod sy’n llywodraethwr ysgol.  Nid oedd yn fuddiant sy’n rhagfarnu ac ni adawodd yr aelodau'r cyfarfod yn ystod y drafodaeth ar yr eitem.

Nodi unrhyw eitemau sy’n fater brys ym marn y Cadeirydd fel y gellir eu hystyried.

Dim i’w nodi.

Bydd y Cadeirydd yn cynnig y dylid llofnodi cofnodion y cyfarfod blaenorol o’r pwyllgor hwn a gynhaliwyd ar 21 Mawrth, 2024 fel rhai cywir.

Llofnododd y Cadeirydd gofnodion y cyfarfod blaenorol o’r pwyllgor hwn a gynhaliwyd ar 21 Mawrth, 2024 fel rhai cywir.

Cyflwyno adroddiad blynyddol GwE ar gyfer 2023-24.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau.

Croesawyd Arwyn Thomas (Rheolwr Gyfarwyddwr GwE) ac Alwyn Jones (Cyfarwyddwr Cynorthwyol (Safonau) GwE) i’r cyfarfod.

Cyflwynodd Rheolwr Gyfarwyddwr GwE ychydig eiriau rhagarweiniol, gan ddiolch i Gyngor Gwynedd, a hefyd y pwyllgor hwn, am y gefnogaeth a roddwyd i GwE a’i staff ar hyd y blynyddoedd. 

Cyflwynodd Cyfarwyddwr Cynorthwyol (Safonau) GwE grynodeb o gynnwys yr Adroddiad Blynyddol ac yna rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau.

Diolchwyd i GwE am baratoi adroddiad cryno eleni.

Awgrymwyd bod y tueddiadau cenedlaethol yn gwrth-ddweud yr hyn a nodir yn yr adroddiad hwn.  H.y. er bod Maes Allweddol 2 (Gwella Dysgu ac Addysgu) yn nodi bod ansawdd yr addysgu’n gyffredinol gadarn ar draws y sectorau, roedd adroddiad arall ar raglen y cyfarfod hwn yn datgan bod cyhoeddiadau diweddar, gan gynnwys adroddiadau Estyn, PISA a’r adroddiad cenedlaethol personol ar yr asesiadau, wedi nodi bod angen gwella ansawdd dysgu a deilliannau o fewn ysgolion ac ar draws ysgolion, ayb.  Mewn ymateb, nodwyd bod lefelau o dystiolaeth sy’n gwrth-ddweud ei gilydd yn anochel hyd oni fydd cyfeiriad y Llywodraeth o ran y Fframwaith Atebolrwydd yng Nghymru wedi’i amlygu.

Nodwyd ei bod yn ymddangos bod Maes Allweddol 5 (Cefnogaeth a Her i Ysgolion sy’n Achosi Consyrn) yn pwysleisio ar ganlyniadau academaidd bron yn ddieithriad, a holwyd beth fyddai’n digwydd petai yna gonsyrn ar faterion eraill, e.e. Anghenion Dysgu Ychwanegol neu arweinyddiaeth yr ysgol yn gyffredinol.  Mewn ymateb, nodwyd mai ansawdd yr arweinyddiaeth sy’n greiddiol i hyn i gyd a bod ei sgil-effaith yn treiddio drwodd wedyn i ansawdd yr addysgu a’r ddarpariaeth mae’r plant yn gael, gan effeithio ar safonau’r plant yn y pen draw.

Holwyd sut bod yr 13 blaenoriaeth gwella yn Adroddiad Blynyddol 2022/23 wedi gostwng i 5 erbyn hyn.  Mewn ymateb, nodwyd bod yr holl agweddau wedi’u crynhoi i’r 5 blaenoriaeth yn yr adroddiad hwn.

Croesawyd gonestrwydd yr adroddiad, megis y sylw ‘Mae ansawdd uwch arweinyddiaeth yn gyffredinol gadarn ond erys rhai heriau mewn ardaloedd penodol’ ac ‘Erys anghysondeb yn ansawdd gweithredu ar draws yr awdurdod ...’.

Croesawyd y ffaith bod 8 athro o Wynedd wedi ennill Cymhwyster Proffesiynol Cenedlaethol ar gyfer Prifathrawiaeth (CPCP) eleni, ond awgrymwyd y byddai wedi bod yn fuddiol nodi sut roedd y ffigwr yn cymharu â’r 3 blynedd flaenorol.  Mewn ymateb, nodwyd bod y ffigwr yn weddol gyson yng Ngwynedd, ac y bydd yn ddiddorol gweld yn y cyfnod nesaf faint fydd yn dewis defnyddio’r cymhwyster i arwain yn eu milltir sgwâr.

PENDERFYNWYD derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau.

Aelod Cabinet – Y Cynghorydd Beca Brown

Ystyried adroddiad ar yr uchod.

Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau.

Croesawyd Y Cynghorydd Beca Brown (Aelod Cabinet Addysg) a Gwern ap Rhisiart (Pennaeth Addysg) i’r cyfarfod.

Cyflwynwyd – adroddiad yr Aelod Cabinet Addysg yn gwahodd mewnbwn y pwyllgor i’r newidiadau arfaethedig yn y modd y caiff y gwasanaeth gwella i ysgolion ei ddarparu i’r dyfodol.

Gosododd yr Aelod Cabinet y cyd-destun.  Diolchodd i staff GwE am eu holl waith a’u cefnogaeth dros y blynyddoedd, gan nodi bod eu mewnbwn a’u cyngor arbenigol wedi’i werthfawrogi’n fawr gan yr ysgolion.

Ymhelaethodd y Pennaeth Addysg ar gynnwys yr adroddiad ac yna rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau. 

Nodwyd bod canllawiau drafft Llywodraeth Cymru ‘Model cydweithredol rhwng ysgolion, ALlau, a’r llywodraeth genedlaethol’ yn nodi y dylai cyrff llywodraethu ‘Ystyried eu trefniadau eu hunain ar gyfer gweithio gyda chyrff llywodraethu eraill er mwyn cefnogi cydgyfrifoldeb a gwelliant cydweithredol’, a holwyd a oedd bwriad i ail-sefydlu’r corff Llywodraethwyr Gwynedd, oedd yn weithredol cyn Cofid.  Mewn ymateb, nodwyd:

·         Bod bwriad i adfer y Fforwm ar gyfer llywodraethwyr, a hynny ar ffurf hybrid, gan hefyd edrych ar gyfleoedd i wneud y corff yn fwy torfol.

·         Bod Fforwm Plant a Phobl Ifanc yn cael ei sefydlu ar hyn o bryd a’i bod yn naturiol mynd i’r afael â llywodraethiant ysgol hefyd, er mwyn cael llais pawb o ran symud yr agweddau hyn yn eu blaenau.

Mynegwyd pryder y gallai ymestyn ar y cydweithio rhwng ysgolion olygu bod y gwersi a ddarperir ar y cyd yn mynd yn fwyfwy Saesneg, o gofio bod dwy ysgol uwchradd yn y sir yn gweithredu fwy na heb fel ysgolion Saesneg.  Holwyd a oedd gan y Cyngor ganllawiau o ran cydweithio er sicrhau nad oes llithriad yn y ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg.  Mewn ymateb, eglurwyd nad oedd y model newydd yn awgrymu symud plant o un ysgol i’r llall i gael gwersi, ond yn hytrach yn cyfeirio at arweinyddion ysgolion yn cydweithio ac yn cefnogi ei gilydd.

Awgrymwyd bod y trefniadau arfaethedig yn ymddangos yn hynod heriol.  Nodwyd bod yna bob math o broblemau unigol ymhob un ysgol a’i bod yn bwysig cael ysgolion tebyg i helpu’i gilydd, yn hytrach na gweithredu ar sail clystyrau daearyddol.  Nodwyd hefyd bod penaethiaid dan eu sang yn barod, a bod disgwyl iddynt gymryd rôl ychwanegol yn helpu ysgolion eraill (er yn gwneud hynny’n answyddogol eisoes) yn mynd i roi llawer o bwysau ychwanegol arnynt, yn enwedig mewn ysgolion bychain.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Bod rhoi hyn oll ar waith yn ysgolion Gwynedd yn mynd i fod yn heriol iawn am nifer o resymau, gan gynnwys y ffaith bod gan Wynedd gymaint o unedau ysgolion, a llawer o’r unedau ysgolion hynny yn ysgolion bach, a nifer fechan iawn o benaethiaid digyswllt.

·         Bod yr heriau’n amlygu’r hyn mae GwE wedi llwyddo i’w wneud dros y blynyddoedd, sef mynd i mewn i’r ysgolion a theilwrio’r arweiniad ar gyfer ysgolion unigol, waeth beth eu maint.

·         Y pwysleisir dro ar ôl tro yn y trafodaethau gyda Llywodraeth Cymru bod ein cyd-destun yng Ngwynedd yn gwneud hyn  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 8.

Aelod Cabinet – Y Cynghorydd Beca Brown

Ystyried adroddiad ar yr uchod.

1. Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau
2. Argymell bod yr Adran Addysg yn darparu canllaw syml o ran cyfeirio pryderon er defnydd pawb sy’n ymwneud â’r gyfundrefn, megis llywodraethwyr a rhieni.

Croesawyd Dylan Owen (Cyfarwyddwr Statudol Gwasanaethau Cymdeithasol) a Llion Williams (Pennaeth Cynorthwyol: Llesiant a Chydraddoldeb) i’r cyfarfod.

Cyflwynwyd – adroddiad yr Aelod Cabinet Addysg mewn ymateb i gais gan yr aelodau i dderbyn gwybodaeth am drefniadau diogelu mewn ysgolion, ynghyd â’r arweiniad a’r gefnogaeth a roddir yn y maes hwn gan yr Adran Addysg er mwyn rhoi sicrwydd i aelodau’r pwyllgor o briodoldeb y trefniadau.

Gosododd yr Aelod Cabinet Addysg y cyd-destun a chyflwynodd y Pennaeth Addysg ychydig eiriau ar y cychwyn hefyd.

Yna rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau. 

Nodwyd nad oedd gwiriad DBS yn profi bod rhywun yn berson diogel, ond yn hytrach yn datgan nad oedd person wedi’i ganfod yn euog o drosedd hyd yma.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Y cytunid â’r sylw, ac yn ogystal â’r DBS, bod y Cyngor hwn yn gofyn am 2 dystlythyr cyn penodi i unrhyw swydd.

·         Mai ond 0.07% o’r staff sydd heb DBS erbyn hyn, a bod yna resymau penodol am hynny, e.e. salwch hirdymor, person wedi’i atal o’r gwaith neu bobl ar restrau llanw sydd ddim yn dymuno gweithio i Wynedd mwyach.

·         Bod ymdrechion yn mynd rhagddynt bron yn ddyddiol i gyrraedd at y targed o 100%.

·         Bod y Grŵp Gweithredol Diogelu yn monitro faint o bobl sydd wedi cael DBS, ac os yw’r canrannau’n is na’r disgwyl, yn gofyn beth yw’r eglurhad a’r cyfiawnhad dros hynny.

Holwyd faint o waith monitro sy’n digwydd er sicrhau bod y person diogelu dynodedig mewn ysgol yn cwblhau pob hyfforddiant angenrheidiol.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Bod hyfforddiant yn cael ei ddarparu gan yr Awdurdod ar ffurf grwpiau bychain, fel bod pobl yn cael cyfle i ofyn cwestiynau na fyddent, efallai, yn eu gofyn mewn grwpiau mwy.

·         Bod natur yr hyfforddiant bellach yn fwy hwyliog a rhyngweithiol, a bod yr adborth o’r sesiynau blynyddol hyn yn gadarnhaol iawn.

·         O ran monitro, bod cyfrifoldeb ar gyrff llywodraethu i fod â pherson â throsolwg ar amddiffyn plant ar y corff, a byddai disgwyl i’r person hwnnw gyfarfod gyda’r person diogelu dynodedig i drafod y sefyllfa yn yr ysgol o ran diogelu plant.

·         Y darperid hyfforddiant ar gyfer llywodraethwyr hefyd o ran eu rôl monitro a chefnogi’r person diogelu dynodedig o fewn yr ysgol.

·         Bod Gwynedd yn un o’r ychydig awdurdodau yng Nghymru sy’n cynnal ymholiadau gwirio ansawdd, lle mae’r swyddog dynodedig yn y sir yn mynd i ysgol ac yn cynnal ymchwiliad manwl sydd wedyn yn bwydo i mewn i drosolwg awdurdod.  Drwy wneud hynny, gellir gweld oes yna bethau sydd ddim yn cael eu gwneud yn iawn, beth ydyn nhw ac a oes angen mireinio’r hyfforddiant i allu gwella’r arweiniad a roddir i bersonau dynodedig.

·         Bod y Grŵp Gweithredol Diogelu yn monitro faint o bobl sydd wedi derbyn hyfforddiant diogelu, ayb, ac yn adrodd yn rheolaidd i’r Panel Strategol Diogelu.

Nodwyd y gobeithid nad oedd modd i aelod staff fod yn llywodraethwr dynodedig.  Mewn ymateb, nodwyd na ddymunid i hynny ddigwydd, a phe gwelid ei fod yn digwydd, y byddai’n rhaid  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 9.

Aelod Cabinet – Y Cynghorydd Nia Jeffreys

Ystyried adroddiad ar yr uchod.

1. Derbyn yr adroddiad gan nodi’r sylwadau.
2. Gofyn i Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri wneud pob ymdrech i ymgynghori gyda’r cynghorwyr sir lle mae hynny’n briodol.
3. Bod yr Adran Economi a Chymuned, wrth wneud gwaith ymchwil, yn edrych ar y materion penodol a godwyd gan y pwyllgor ynglŷn â data ac ati.

Croesawyd Y Cynghorydd Nia Jeffreys (Dirprwy Arweinydd ac Aelod Cabinet Dros Faterion Gweithredol Economi), Roland Evans (Pennaeth Cynorthwyol – Diwylliant) ac Angela Jones (Pennaeth Partneriaethau – Parc Cenedlaethol Eryri) i’r cyfarfod.

Cyflwynwyd – adroddiad yr Arweinydd a’r Dirprwy Arweinydd ac Aelod Cabinet Dros Faterion Gweithredol Economi yn cyflwyno diweddariad ar Gynllun Economi Ymweld Cynaliadwy Gwynedd ac Eryri 2035 ac yn gwahodd y pwyllgor i graffu’r cynnydd, y Cynllun Gweithredu a’r Mesuryddion

Gosododd yr Aelod Cabinet y cyd-destun ac yna rhoddwyd cyfle i’r aelodau ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau. 

Diolchwyd i’r Aelod Cabinet am ddangos gwir ddiddordeb yn y maes a mynychu cyfarfodydd lleol yn gysylltiedig â’r pwnc, sy’n amlygu pa mor hawdd yw’r cysylltiad sydd o fewn y Cyngor i fedru gwireddu cynllun o’r fath.

Nodwyd bod yr adroddiad yn dweud bod ymgynghori helaeth wedi ei gynnal wrth ddatblygu’r Cynllun, ond ac eithrio’r gweithdai a gynhaliwyd ar y cychwyn, ni chredid bod unrhyw ymgynghori arall wedi digwydd gyda chynghorwyr sir, o leiaf.  Holwyd pa ymgynghori sydd wedi digwydd yn ardal y Parc Cenedlaethol, a gyda phwy?  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Bod yr ymgynghori wedi digwydd yn eang rhwng pawb.  Cynhaliwyd sawl sesiwn rhwng y Cyngor a’r Parc gyda’r cynghorwyr i gyd ar draws yr ardal, yn cynnwys yr ardal wledig o Gonwy sydd yn y Parc.

·         Bod y bartneriaeth sydd wedi’i chreu yn disodli’r hen Grŵp Rheoli Cyrchfan oedd yn bodoli cynt a’i bod yn cael ei chynnal gan y Cyngor, gyda’r Parc yn bwydo i mewn i hynny hefyd.

·         Bod y Grŵp sydd wedi’i sefydlu bellach, sy’n cynrychioli busnesau a chymunedau, yn grŵp arloesol ac yn wir gynrychioli’r holl ardal.  Gan hynny, am y tro cyntaf, cafwyd darlun llawn o’r holl brosiectau a’r gweithgareddau sy’n digwydd ar draws yr ardal gyfan.

·         Yn ogystal â’r ymgynghori ffurfiol, anfonwyd 4 nodyn briffio at bob cyngor cymuned a’r cynghorwyr i gyd ar draws yr ardal hefyd, a bwriedid anfon nodyn briffio pellach at bawb yn fuan yn rhoi diweddariad ar bopeth sydd wedi digwydd dros y misoedd diwethaf.

·         Bod bwriad hefyd i gynnal cynhadledd flynyddol sy’n dod â phawb sydd â diddordeb yn y pwnc at ei gilydd, ac roedd hyn eto’n ffordd reit newydd ac eang o gael mewnbwn gan yr holl ardal.

Mewn ymateb, nodwyd y derbynnid bod yna ymgynghori wedi digwydd ar y cychwyn, ond y credid bod angen ymgynghori parhaus ar gynllun o’r fath.  Nododd yr aelod hefyd mai dyma’r tro cyntaf iddo glywed am y nodyn briffio, ac nid oedd yn ymwybodol ei fod wedi ei dderbyn.  Nododd hefyd, gan nad oes gofyn statudol i’r Parc ymgynghori â chynghorwyr sir, eu bod yn cael eu gadael allan gan amlaf, a galwodd ar y Parc i ymgynghori’n llawer gwell â chynghorwyr sir ar faterion sy’n digwydd o fewn y Parc.

Gofynnwyd i’r swyddogion ymhelaethu ar rôl y grwpiau ymgynghori lleol Ardal Ni.  Mewn ymateb, nodwyd:-

·         Bod y grwpiau Ardal Ni yn fforwm eithaf newydd gan y Cyngor ar gyfer ymgysylltu â chymunedau i weld beth yw  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 10.

Cyflwyno rhaglen waith ddrafft y Pwyllgor ar gyfer 2024/25 i’w mabwysiadwy.

Mabwysiadu’r rhaglen waith ar gyfer 2024-25.

Cyflwynwyd – blaenraglen y pwyllgor ar gyfer 2024/25.

PENDERFYNWYD mabwysiadu’r rhaglen waith ar gyfer 2024-25.

I enwebu cynrychiolydd i fynychu cyfarfodydd herio perfformiad yr Adran Gyllid.

Enwebu’r Cynghorydd Cai Larsen i gynrychioli’r Pwyllgor Craffu Addysg ac Economi yng Nghyfarfodydd Herio Perfformiad yr Adran Gyllid.

Cyflwynwyd – adroddiad yr Ymgynghorydd Craffu yn gwahodd y pwyllgor i enwebu aelod i gynrychioli’r pwyllgor yng nghyfarfodydd Herio Perfformiad yr Adran Gyllid yn lle’r Cynghorydd Paul Rowlinson sydd bellach wedi ymddiswyddo o’r pwyllgor yn dilyn ei benodiad yn Aelod Cabinet Cyllid.

PENDERFYNWYD enwebu’r Cynghorydd Cai Larsen i gynrychioli’r Pwyllgor Craffu Addysg ac Economi yng Nghyfarfodydd Herio Perfformiad yr Adran Gyllid.