Rhaglen, penderfyniadau a chofnodion drafft

I ethol Cadeirydd ar gyfer 2025 / 2026

Ethol y Cynghorydd Elwyn Jones yn Gadeirydd y Pwyllgor Craffu Gofal ar gyfer 2025/26.

PENDERFYNWYD ethol y Cynghorydd Elwyn Jones yn Gadeirydd y Pwyllgor ar gyfer y flwyddyn 2025/26.

I ethol Is-gadeirydd ar gyfer 2025 / 2026

Ethol Y Cynghorydd Sian Williams yn Is-gadeirydd Pwyllgor Craffu Gofal ar gyfer 2023/2024

PENDERFYNWYD ethol y Cynghorydd Sian Williams yn Is-gadeirydd y Pwyllgor ar gyfer y flwyddyn 2025/26.

I dderbyn ymddiheuriadau am absenoldeb

Derbyniwyd ymddiheuriadau gan y Cynghorwyr Anwen J. Davies, Geraint Parry a Linda Morgan.

.

I dderbyn unrhyw ddatganiad o fuddiant personol

Ni dderbyniwyd unrhyw ddatganiadau o fuddiant personol.

Nodi unrhyw eitemau sy’n fater brys ym marn y Cadeirydd fel y gellir eu hystyried

Dim i’w nodi.

Bydd y Cadeirydd yn cynnig y dylid llofnodi cofnodion cyfarfod y Pwyllgor hwn a gynhaliwyd ar 3 Ebrill 2025 fel rhai cywir

Llofnododd y Cadeirydd gofnodion y cyfarfod blaenorol o’r pwyllgor hwn a gynhaliwyd ar 3 Ebrill 2025, fel rhai cywir.

Adroddiad I’r Pwyllgor Craffu ar berfformiad yr Adran Tai ac Eiddo

Derbyn yr adroddiad.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan Aelod Cabinet Tai ac Eiddo, Pennaeth Adran Tai ac Eiddo a Phenaethiaid Cynorthwyol yr Adran.

Adroddwyd bod yr Adran yn gweithredu ar Gynllun y Cyngor 2023-2028, ac ar y cynnydd hyd at ddiwedd Ebrill 2025. Nodwyd bod cynnydd yn erbyn y cerrig milltir a osodwyd i brosiectau’r Adran o fewn blaenoriaeth wella Gwynedd Glyd a Gwynedd Effeithlon. Adroddwyd bod y cynnydd, ar y cyfan, yn dda gyda sawl carreg filltir wedi’i chyrraedd erbyn diwedd y flwyddyn ariannol, a hynny o dan amgylchiadau heriol.

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn gan yr Aelodau:

Tynnwyd sylw at y cynllun ‘Siop un Stop’ a nodwyd yr aelod ei fod yn siomedig gyda’r cynnydd yn y cynllun. Gofynnwyd am eglurhad am pam bod y cynllun yma wedi cymryd amser mor hir i’w ddod mewn i weithrediad. Cydnabuwyd fod oedi wedi bod yn dod a’r cynllun yma i mewn i weithrediad ond eglurwyd ei fod yn falch o gyhoeddi fod y siop yn agor ar y 15fed o Fedi.

Nodwyd fod yr adroddiad yn un da a cynhwysfawr iawn. Er hyn, nodwyd pryder gyda’r niferoedd o bobl sydd yn ddigartref ac yn byw mewn llety anaddas yng Ngwynedd. Gofynnwyd beth yw’r cynllun i wella’r ystadegau yma. Eglurwyd eu bod yn datblygu cynlluniau i daclo’r broblem yma gyda safleoedd yn cael ei adeiladu ar hyn o bryd. Nodwyd fod datblygiadau mawr yn cael ei adeiladu ar hyn o bryd yng Nghaernarfon a Bangor. Gobeithiwyd y byddai’r adeiladau yma yn barod i’w agor yn fuan. O ran eglurdeb, esboniwyd fod dros 200 o bobl mewn llety argyfwng ar hyn o bryd gyda’r ffigwr yn codi i dros 400 wrth gyfri'r tai sydd ar les.

Gofynnwyd cwestiwn ynglŷn â’r cysylltiad Gwynedd, y bobl sydd ddim yn byw yng Ngwynedd ar hyn o bryd, yn benodol faint o’r bobl yma sydd yn medru hawlio cysylltiad gyda Gwynedd a chael tŷ Cyngor. Eglurwyd fod 97% o dai cymdeithasol Gwynedd yn mynd i bobl sydd â chysylltiad â Gwynedd ac yn ychwanegol mae 60% yn mynd i bobl sydd yn dymuno byw yn y ward maen nhw eisiau byw ynddo. Yn ychwanegol, adroddwyd fod y Cymdeithasau Tai wedi gwneud arolwg diweddar o’r 9 datblygiad diwethaf maen nhw wedi cwblhau a darganfuwyd fod 90% o’r bobl sydd wedi symud i’r tai cymdeithasol yma yn siarad Cymraeg.

Nodwyd canmoliaeth i’r adran am y nifer o gynlluniau sydd yn ceisio mynd i’r afael ar y problemau difrifol o angen tai yng Ngwynedd. Tynnwyd sylw i’r garreg filltir a osodwyd i ddenu 20 eiddo ychwanegol i Gynllun Lesu Cymru – Gwynedd ond dim ond 12 sydd wedi’i ddenu gan ofyn beth yw’r problemau sydd yn achosi hyn. Eglurwyd fod diddordeb y cynllun yma wedi dechrau pylu ac felly ei fod yn fwriad i’r adran wneud ymgyrch sylweddol i godi'r diddordeb eto. Nodwyd ei fod yn gynllun arbennig  sydd yn diwallu nifer o anghenion tai gwag.

Tynnwyd sylw at Eiddo 5 yr Uned Cydymffurfiaeth gan nodi fod y  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 7.

Adroddiad i’r Pwyllgor Craffu ar berfformiad yr Adran Plant a Chefnogi Teuluoedd

Derbyn yr adroddiad.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan yr aelod Cabinet Plant a Chefnogi Teuluoedd a’r Pennaeth Adran.

Adroddwyd bod yr adran yn gweithredu ar Gynllun y Cyngor 2023-2028 ac yn adrodd ar y cynnydd a wnaed hyd at ddiwedd Mawrth 2025, gan gydnabod ei bod yn parhau’n ddyddiau cynnar yng nghyd-destun rhai o’r addewidion sy’n newydd yn y ddogfen ers Ebrill y llynedd.

Nodwyd fod gan yr Adran Plant a Chefnogi Teuluoedd ddau brosiect yng Nghynllun y Cyngor sef y Cynllun Awtistiaeth a Chynllun datblygu darpariaeth breswyl i blant mewn gofal mewn cartrefi grŵp bychan. Eglurwyd fod y Cynllun Awtistiaeth yn ffynnu, gyda rhaglen hyfforddiant i staff rheng flaen yn parhau gyda’r amcan o fod yn awdurdod lleol sydd yn deall ac yn ymwybodol o awtistiaeth. Soniwyd hefyd fod y cydweithio gyda’r adran Addysg yn parhau gyda staff mewnol ag allanol yn ymgysylltu a’r trydydd sector. Mynegwyd balchder fod dim rhestr aros ar gyfer y Tîm Awtistiaeth ar hyn o bryd, ond rhagdybiwyd na fydd hyn yn parhau am hir gan fod galw uchel am y gwasanaeth.

Eglurwyd fod y cynllun datblygu darpariaeth breswyl i blant mewn gofal mewn cartref grŵp bychan wedi datblygu’n sylweddol dros y flwyddyn ddiwethaf. Nodwyd fod staff wedi penodi i’r cartref cyntaf ym Morfa Bychan a chroesawyd dau blentyn i’r lleoliad. Adroddwyd hefyd fod dau eiddo ychwanegol wedi eu prynu a bod y gwaith paratoi i’w cael i’r safon cofrestriad wedi cychwyn.

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn gan yr Aelodau:

Holwyd am y Gwasanaeth Derwen, yn benodol beth yw meini prawf ar gyfer mynediad i gael gwasanaeth gan Derwen. Eglurwyd mai’r meini prawf y os oes gan blentyn anabledd dysgu neu yn oediad sylweddol mewn mwy nag un maes datblygiad. Nododd yr aelod ei fod yn gwerthfawrogi'r holl waith gwych mae Derwen yn gwneud ond fod hyn yn golygu fod llawer o deuluoedd sydd gyda phlant sydd angen gwasanaeth tebyg i’r hyn mae Derwen yn gynnig yn colli allan oherwydd ei bod ddim yn ffitio i mewn i’r meini prawf anabledd dysgu. Credwyd fod y Cyngor yn diffinio ar sail ‘IQ’ yn unig ac felly fod amryw o blant, er enghraifft plant gydag awtistiaeth, yn methu allan ar y gwasanaeth maen nhw angen. Eglurwyd nad yw’r Cyngor yn defnyddio ‘IQ’ ar gyfer meini prawf Derwen, ond cydnabuwyd fod yna fwlch a dyna yw’r rheswm dros sefydlu’r tîm awtistiaeth i drio cyfarch rhywfaint o’r bwlch.

Gofynnwyd a all yr adran rhoi sicrwydd fod pob un o’r gweithwyr y tîm awtistiaeth wedi cael hyfforddiant i lefel uchel yn y maes awtistiaeth. Nodwyd ei fod yn un o flaenoriaethau'r adran i sicrhau fod staff sydd gyda chysylltiad efo’r cyhoedd yn derbyn hyfforddiant priodol a pherthnasol i’r gwaith maent yn gwneud. Eglurwyd na allai ddweud gyda sicrwydd fod pob aelod o staff wedi derbyn yr hyfforddiant ar hyn o bryd ond fod y rhaglen yn ei le a’r bwriad i’w i holl staff y tîm dderbyn yr hyfforddiant perthnasol.

Gyda’r cynllun dechrau’n deg, cydnabuwyd fod cyfarch  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 8.

Adroddiad i’r Pwyllgor Craffu ar berfformiad yr Adran Oedolion, Iechyd a Llesiant

Derbyn yr adroddiad.

Cyflwynwyd adroddiad gan yr Aelod Cabinet Oedolion, Iechyd a Llesiant a’r Pennaeth Adran.

Adroddwyd bod yr adran yn gweithredu ar Gynllun y Cyngor 2023-28 a'i bod yn adrodd ar y cynnydd hyd at ddiwedd mis Mawrth 2025. Nodwyd ei bod yn ymwybodol o’r holl heriau sydd yn wynebu’r adran a bod hyn wedi ei amlygu fwy nag erioed fel rhan o’r adroddiad Llechen Lân. Nodwyd ei bod yn hapus adrodd fod cynnydd sylweddol wedi ei wneud yn ystod y flwyddyn.

Rhoddwyd crynodeb o brif brosiectau sydd wedi gweld cynnydd neu sy’n peri pryder gan nodi mai rhai esiamplau sydd yn yr adroddiad, a nad yw’n cyfeirio at bob un llif gwaith gan fod prosiectau’r adran yn eang iawn.

Yn ystod y drafodaeth, cyflwynwyd y sylwadau a ganlyn gan yr Aelodau:

Diolchwyd i’r Pennaeth Adran sydd yn ymddeol am ei holl waith caled dros y blynyddoedd a chroesawyd y pennaeth Adran newydd.

Gofynnwyd i’r aelod Cabinet i wneud yn siŵr fod y Cyngor yn cysylltu gyda’r Llywodraeth yng Nghaerdydd i herio i wneud yn siŵr fod y grantiau sydd ar gael i’r tîm awtistiaeth tan 2027 yn parhau tu hwnt i hyn. Holwyd hefyd am faint sydd yn aros am asesiad gofal cartref a beth yw’r ffigyrau ynglŷn a hyn. O ran herio’r Llywodraeth, nodwyd ei fod yn broses parhaol i’r aelodau cabinet ac yn digwydd yn wythnosol. I ateb cwestiwn yr aelod, eglurwyd fod y rhestr aros am ofal cartref wedi dod i lawr i 64. Esboniwyd mai blaenoriaeth yr adran yw sicrhau fod y bobl sydd ar y rhestr aros yn ddiogel. O ran nifer y bobl sydd yn aros am asesiad, soniwyd fod gan yr adran y wybodaeth yma fesul mis hyd at ddiwedd mis Mawrth gyda 129 o asesiadau wedi cael eu cynnal dros y ddau fis diwethaf. Cadarnhawyd nad oes unrhyw unigolyn yn cael ei gwrthod am asesiad.

Gofynnwyd am beth sydd yn cael ei wneud i wella’r sefyllfa o ran pobl hyn yn aros am gynllun gofal a chefnogaeth. Nodwyd ei fod yn bwynt amserol iawn oherwydd bod yr adran yn gwneud llawer iawn o waith o dan y faner ataliol ar hyn o bryd a bod pobl yn aros am asesiad mwy manwl. Adroddwyd fod angen symud i ffwrdd o'r meddylfryd fod angen gofal cartrefi i gefnogi pobl. Mae Gofal Cartref yn un o'r opsiynau ond mae llawer o waith yn digwydd o fewn cymunedau i gefnogi pobl sydd angen cymorth a chefnogaeth. Nodwyd fod y Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a llesiant yn pwysleisio'r angen i edrych ar gryfderau unigolion yn hytrach na'r hyn nad ydynt yn gallu ei gyflawni.

Holwyd beth mae'r adran yn ei weld fel y rhwystr mwyaf i fod yn gwneud mwy o Daliadau Uniongyrchol i gefnogi pobl. Eglurwyd fod cymhlethdodau yn y broses o sefydlu'r trefniadau wedi bod yn rhwystr i bobl fod yn awyddus i ystyried taliadau uniongyrchol ond fod llawer o waith wedi ei wneud gan yr Adran i symleiddio'r broses a sicrhau swyddogion i  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 9.