Rhaglen, penderfyniadau a chofnodion

I dderbyn unrhyw ymddiheuriadau am absenoldeb

Derbyniwyd ymddiheuriadau gan y Cynghorwyr Rob Triggs, Menna Baines ac Arwyn Herald Roberts

I dderbyn unrhyw ddatganiad o fuddiant personol

Dim i’w nodi

Nodi unrhyw eitemau sy’n fater brys ym marn y cadeirydd fel y gellir eu hystyried.

Dim i’w nodi

Bydd y Cadeirydd yn cynnig y dylid llofnodi cofnodion cyfarfod o’r pwyllgor hwn a gynhaliwyd 23ain o Fai 2024 fel rhai cywir  

Derbyniodd y Cadeirydd gofnodion y cyfarfod blaenorol o’r pwyllgor hwn a gynhaliwyd 23ain o Fai fel rhai cywir.

I ystyried yr adroddiad a chynnig sylwadau

PENDERFYNIAD:

Derbyn cynnwys yr adroddiad

Nodyn:

Ychwanegu i’r daflen penderfyniad:

·         Bod angen cynnal sesiwn gwybodaeth ar y maes digartrefedd i aelodau’r Pwyllgor ddeall y maes yn well ac i ddeall y rhesymau pam fod costau yn y maes mor uchel

·         Dymuniad y Pwyllgor i dderbyn hyfforddiant Ffordd Gwynedd

Cyflwynwyd adroddiad oedd yn rhoi amlinelliad o sut mae adrannau’r Cyngor wedi ymateb i benderfyniadau’r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio fel bod modd i’r Aelodau gael sicrwydd bod eu penderfyniadau yn cael sylw. Nodwyd bod yr adroddiad yn rhoi cyfle i’r Aelodau ystyried y penderfyniad a wnaed gyda bwriad o ddileu’r eitem / penderfyniad pan fydd y weithred wedi cwblhau.

Tynnwyd sylw at gais a wnaed yn y cyfarfod diwethaf i gynnal sesiwn gwybodaeth ar y maes digartrefedd. Roedd yr aelod angen sicrwydd na fyddai’r mater yn cael ei ‘golli’ ac  yn awgrymu, yntau cynnwys y mater yn y flaen raglen os nad yn y cofnod penderfyniadau.

Amlygwyd bod cais wedi ei wneud i Aelodau’r Pwyllgor dderbyn sesiwn hyfforddiant ar egwyddorion Ffordd Gwynedd

PENDERFYNWYD

Derbyn cynnwys yr adroddiad

Nodyn:

·       Bod angen cynnal sesiwn gwybodaeth ar y maes digartrefedd i aelodau’r Pwyllgor ddeall y maes yn well ac i ddeall y rhesymau pam fod costau yn y maes mor uchel

·       Dymuniad y Pwyllgor i dderbyn hyfforddiant Ffordd Gwynedd

I ystyried y Datganiad o Gyfrifon Statudol (drafft amodol ar archwiliad) er gwybodaeth

PENDERFYNIAD:

Derbyn yr adroddiad

Cymeradwyo:

·         Cyfrif Incwm a Gwariant Refeniw 2023/24

·         Ffurflen Flynyddol ar gyfer y Flwyddyn a ddaeth i ben 31 Mawrth 2024, yn amodol ar archwiliad gan Archwilio Cymru

Diolch i’r staff am gwblhau’r cyfrifon yn gywir ac amserol

Eglurodd y Pennaeth Cyllid Cynorthwyol - Cyfrifeg a Phensiynau bod y cyfrifon wedi eu cwblhau a’u rhyddhau i’w harchwilio gan Archwilio Cymru, ein harchwilwyr allanol, ers canol Mehefin. Nodwyd bod estyniad eto eleni yn yr amserlen statudol ar gyfer archwilio’r cyfrifon, gyda’r bwriad o gwblhau’r archwiliad a chymeradwyo’r cyfrifon ym Mhwyllgor Tachwedd 28ain 2024.

Atgoffwyd yr Aelodau bod sefyllfa ariannol diwedd flwyddyn ar gyfer 2023/24 wedi ei gyflwyno i’r Pwyllgor ar y 23ain o Fai ar ffurf alldro syml, ond bod y Datganiad o’r Cyfrifon, sydd i bwrpas allanol a llywodraethu, yn gorfod cael ei gwblhau ar ffurf safonol CIPFA. Ymddengys bellach yn ddogfen hirfaith a thechnegol gymhleth.

Adroddwyd ar gynnwys yr adroddiad gan egluro bod chwe set o gyfrifon ar gyfer 2023/24, yn cael eu cwblhau

1.      Cyngor Gwynedd

2.      Cronfa Bensiwn Gwynedd

3.      GwE (cydbwyllgor sylweddol ei faint ac felly Datganiadau Llawn wedi eu paratoi)

4.      Bwrdd Uchelgais Gogledd Cymru (cydbwyllgor o sylweddol ei faint ac felly Datganiadau Llawn wedi eu paratoi)

5.      Harbyrau Gwynedd a

6.      Cydbwyllgor Corfforedig y Gogledd

Cyfeiriwyd at yr Adroddiad Naratif oedd yn rhoi gwybodaeth am y Cyfrifon ac am weledigaeth a blaenoriaethau Gwynedd, y Strategaeth Ariannol a’r mesuryddion perfformiad ariannol. Arweiniwyd yr Aelodau drwy’r adroddiad gan fanylu ar rai o’r elfennau:

·       Crynodeb o wariant cyfalaf. Bu gwariant o £57 miliwn yn ystod y flwyddyn i gymharu gyda £37 miliwn yn y flwyddyn flaenorol.

·       Bod y prif ddatganiadau ariannol yn cynnwys Datganiad Incwm a Gwariant, Mantolen, Llif arian ayyb

·       Datganiad Symudiad mewn Reserfau sydd yn ddatganiad pwysig ac yn crynhoi sefyllfa ariannol y Cyngor. Amlygwyd bod balansau cyffredinol y Cyngor yn £7.9 miliwn ar ddiwedd Mawrth 2024, sef yr un lefel â Mawrth 2023 a Mawrth 2022. Bod Reserfau yn amlygu lleihad yn y cronfeydd £104 miliwn ar ddiwedd Mawrth 2023 i £102 miliwn erbyn diwedd Mawrth 2024

·       Balansau Ysgolion lle gwelir lleihad ym malansau ysgolion - £17 miliwn ar ddiwedd Mawrth 2024 i gymharu â £12 miliwn erbyn diwedd Mawrth 2023 a £9 miliwn erbyn diwedd 2024 sydd yn amlygu darlun yn agosach at lefel y balansau cyn Covid. Eglurwyd bod hyn yn ddarlun cyffredinol sydd yn cael ei weld yng Nghymru gan fod y balansau ysgolion wedi bod yn uchel yn dilyn nifer o grantiau yn sgil Covid.

·       Yng nghyd-destun y fantolen a’r newid i ffigyrau pensiwn, nodwyd bod y flwyddyn 2022 / 23 yn un lle gwelwyd am y tro cyntaf sefyllfa o ased pensiwn yn hytrach nag ymrwymiad, sefyllfa oedd yn ddigynsail, oherwydd amodau y farchnad a chwyddiant uchel. Eglurwyd bod prisiad yr actiwari yn defnyddio bondiau corfforaethol, a gan fod cynnyrch y bondiau hyn wedi bod yn uchel, roedd wedi arwain at gyfraddau disgownt cyfrifyddu uchel oedd yn rhoi gwerth sylweddol is ar yr ymrwymiadau pensiwn. Ategwyd nad oedd  y sefyllfa yn unigryw i Wynedd ond yn golygu bod cryn drafodaeth o ran ei driniaeth yn y cyfrifon y llynedd, ac felly roedd rhaid cael arweiniad gan CIPFA a Thim Technegol Archwilio Cymru. Nodwyd eleni, bod mwy o  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 6.

I ystyried a chymeradwyo’r Datganiad at bwrpasau ei arwyddo gan Arweinydd y Cyngor a’r Prif Weithredwr

PENDERFYNIAD:

Derbyn yr adroddiad

Cymeradwyo’r Datganiad Llywodraethu Blynyddol ac argymell fod Arweinydd y Cyngor a’r Prif Weithredwr yn ei arwyddo

Nodyn:

·         Angen ail ystyried sgôr tebygolrwydd Cyfreithlondeb

·         Angen ystyried adolygu’r cwestiynau ac addasu’r ddogfen i fod yn eglur i drigolion Gwynedd - er yn cydymffurfio â chanllawiau CIPFA, awgrym i ystyried cyfuno gyda’r asesiad o drefniadau llywodraethu sydd wedi ei gynnwys yn Hunanasesiad Cyngor Gwynedd i osgoi dyblygu gwaith

Cyflwynwyd y Datganiad gan y Pennaeth Cyllid. Eglurodd  bod y datganiad, er nad yn rhan o’r cyfrifon, yn ddogfen statudol ac angen ei chyhoeddi gyda’r cyfrifon. Yn unol â Rheoliadau Cyfrifon ac Archwilio (Cymru) a Chod ymarfer CIPFA mae’n rhaid i bob Awdurdod Lleol sicrhau bod datganiad o reolaeth fewnol yn ei le. Adroddwyd mai’r Prif Weithredwr ac Arweinydd y Cyngor sydd yn arwyddo’r datganiad er bod angen cymeradwyaeth gan y Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio.

Rhoddwyd ychydig o gefndir i’r datganiad sydd yn seiliedig ar Fframwaith CIPFA / SOLACE sydd yn adnabod 7 egwyddor graidd ar gyfer llywodraethu da sydd wedyn yn cael eu rhannu ymhellach i is-egwyddorion. Amlygwyd bod y Grŵp Asesu Trefniadau Llywodraethu yn ystyried yr egwyddorion a’r is-egwyddorion hyn gan lunio Cofrestr Risg Llywodraethu sydd yn rhan o Gofrestr Risg Corfforaethol y Cyngor. Adnabuwyd risgiau mewn 24 o feysydd llywodraethu gwahanol, gan nodi’r rheolaethau sydd gan y Cyngor yn eu lle er mwyn lliniaru’r risgiau hynny.

Adroddwyd bod trefniadau rheoli risg yn rhoi ystyriaeth i ddau factor wrth sgorio maint y risg sef effaith y digwyddiad petai’r risg yn cael ei wireddu a thebygolrwydd y risg o gael ei wireddu. Tynnwyd sylw at y newidiadau ers datganiad 2022/23  gan amlygu addasiadau sgôr risg  ym maes Cyllid ac Iechyd, Diogelwch a Llesiant ac adroddwyd bod y Grŵp Asesu wedi dod i gasgliad bod 1 maes gyda risgiau uchel iawn, 4 maes risgiau uchel, 10 maes risgiau canolig a 9 maes risgiau isel.

Diolchwyd am yr adroddiad. Cyfeiriwyd at bob risg yn ei dro gan roi cyfle i’r Aelodau holi ynglŷn â’r maes hwnnw. Yn ystod y drafodaeth ddilynol nodwyd y sylwadau canlynol gan aelodau:

Cyllid  -  bod sgôr risg 2022/23 wedi bod yn rhy isel. Yn croesawu’r addasiad ac  yn fodlon gyda’r asesiad – teg fyddai cadw sgôr risg yn 20.

Cyllid - bod angen addasu'r adroddiad Saesneg i adlewyrchu ‘risg uchel iawn’ yn hytrach na ‘medium risk’

Cyfreithlondeb - tebygolrwydd 1 yn gamarweiniol

Iechyd - awgrym y dylai risg fod yn uwch na 15? A yw staff wedi eu hyfforddi yn llawn?

Cyffredinol - bod y penawdau yn rai ‘sgolastig’ gan awgrymu bod rhai yn fwy pwysig na’i gilydd. A ddylid rhoi ffocws ar y materion sydd yn ganolog bwysig yn hytrach nag ar y ‘meddal ddiwydiannol’?

Cyffredinol - bod angen penawdau sydd yn cyfeirio at y casgliad. E.e., materion Cyllid yn glir ac esboniadwy ond gydag elfennau megis Tai a / neu Heneiddio, bod angen cefndir neu grynodeb o feysydd o fewn y maes. Angen ystyried adolygu’r cwestiynau ac addasu’r ddogfen i fod yn eglur i drigolion Gwynedd. 

Mewn ymateb i’r sylw ym maes risg Iechyd, nododd y Pennaeth Cyllid bod y sgôr yn un cyffredinol ac wedi ei sgorio gan arbenigwyr Iechyd a Diogelwch o fewn cyd-destun trefniadau'r Cyngor i weithredu yn ddiogel. Ategodd bod rhaglen waith yn ei lle gyda chamau gweithredu i leihau’r sgôr tebygolrwydd.

Mewn ymateb i gwestiwn ynglŷn â pha mor aml roedd y risgiau yn  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 7.

I ystyried yr adroddiad er gwybodaeth

PENDERFYNIAD:

Derbyn yr adroddiad er gwybodaeth

Cyflwynwyd adroddiad gan y Rheolwr Buddsoddi yn adrodd ar wir ganlyniadau rheolaeth trysorlys y Cyngor 2023/24, yn erbyn y strategaeth a gymeradwywyd gan y Cyngor Llawn 3ydd Mawrth 2024. Adroddwyd bod y flwyddyn wedi bod yn flwyddyn brysur a llewyrchus iawn i weithgaredd rheolaeth trysorlys y Cyngor wrth i’r gweithgaredd aros o fewn y cyfyngiadau a osodwyd. Cadarnhawyd nad oedd unrhyw fethiant i ad-dalu gan y sefydliadau roedd y Cyngor wedi buddsoddi arian gyda nhw.

Adroddwyd bod £3.5m o log wedi ei dderbyn ar fuddsoddiadau sydd yn uwch na’r £3.2m a oedd yn y gyllideb. Nodwyd, ar ddechrau'r flwyddyn ariannol roedd y Gyfradd Banc wedi ei osod ar 4.25%, ond cynyddodd Pwyllgor Polisi Ariannol Banc Lloegr (MPC) y Gyfradd Banc i 5.25% ym mis Awst 2023 a gynhaliwyd y Gyfradd Banc ar 5.25% hyd at fis Mawrth 2024.

Ar y 31 Mawrth 2024 roedd y Cyngor mewn sefyllfa gref iawn gyda buddsoddiadau net a hynny oherwydd lefel uchel o fuddsoddiadau a chyfalaf gweithredol. Roedd hyn yn cynnwys £56 miliwn o arian y Bwrdd Uchelgais a £31 miliwn y Gronfa Bensiwn. Ategwyd bod y gweithgaredd benthyca wedi bod yn ddistaw iawn yn y flwyddyn gyda dim ond ad-daliadau benthyg wedi digwydd.

Adroddwyd, yng nghyd-destun buddsoddiadau, bod y Cyngor wedi parhau i fuddsoddi gyda Banciau a Chymdeithasau Adeiladu, Cronfeydd Marchnad Arian, Cronfeydd wedi’i pwlio, Awdurdodau Lleol a Swyddfa Rheoli Dyledion sydd yn gyson gyda’r math o fuddsoddiadau sydd wedi eu gwneud ers nifer o flynyddoedd bellach. Nodwyd bod y cronfeydd wedi’i pwlio yn fuddsoddiadau tymor canolig/ tymor hir sydd yn dod a lefel incwm da iawn, a gyda lefelau arian y Cyngor yn iach, yr Uned Buddsoddi yn edrych ar fuddsoddiad pellach i’r cronfeydd yma yn y dyfodol agos.

Yng nghyd-destun adroddiad cydymffurfiad a dangosyddion adroddwyd bod yr holl weithgareddau wedi cydymffurfio’n llawn gyda chod ymarfer CIPFA a strategaeth rheolaeth trysorlys y Cyngor -  hyn yn newyddion da, ac yn dangos bod rheolaeth gadarn dros yr arian. Cyfeiriwyd at y dangosyddion lle amlygwyd bod pob dangosydd a osodwyd yn cydymffurfio â’r disgwyl heblaw un (Datguddiad Cyfraddau llog). Eglurwyd bod y dangosydd yma wedi ei osod yn amodau llog isel Mawrth 2023 ac felly’n rhesymol bod y symiau ychydig yn uwch na’r disgwyl.

Diolchwyd am yr adroddiad

Mewn ymateb i gwestiwn ynglŷn â gwerthu neu waredu buddsoddiad cyn y dyddiad aeddfedu (pooled investments) ac er ar yr wyneb  yn amlygu colled o £70k, ond eto’n talu llog da o 5.8%, nododd y Rheolwr Buddsoddi bod y buddsoddiadau hyn yn fuddsoddiadau tymor canolig / tymor hir gydag incwm llog sylweddol ac yn perfformio yn bositif iawn ar ddiwedd eu tymor. Er nad oedd elw wedi ei dderbyn hyd yma, roedd y sefyllfa yn cael ei fonitro yn barhaus a chyngor rheolaidd yn cael ei gyflwyno gan Arlingclose.

PENDERFYNIAD:

Derbyn yr adroddiad er gwybodaeth

I ystyried yr adroddiad

PENDERFYNIAD:

Derbyn yr adroddiad

Nodyn:

Gwaith Archwilio Perfformiad ‘Prosiect Lleol – Gwastraff ac Ailgylchu’ – angen pwyso  i gadarnhau’r amserlen

Croesawyd Alan Hughes ac Yvonne Thomas o Swyddfa Archwilio Cymru i’r cyfarfod i gyflwyno’r adroddiad

Cyflwynwyd diweddariad chwarterol (hyd at 30 Mehefin 2024) o raglen waith ac amserlen Archwilio Cymru. Trafodwyd y gwaith archwilio ariannol a'r gwaith archwilio perfformiad lleol gan amlygu y byddai’r Adroddiad Blynyddol i’w gyhoeddi ym mis Tachwedd 2024.

Cyfeiriwyd at yr Adolygiad Thematig  - Gofal Heb ei Drefnu a’r Adolygiad Thematig - Cynaliadwyedd Ariannol gan amlygu bwriad i gyflwyno’r casgliadau i’r Pwyllgor yn fuan. Cyfeiriwyd at astudiaethau cenedlaethol llywodraeth leol sydd wedi eu cynllunio ynghyd ag adroddiadau cenedlaethol ac allbynnau eraill a gyhoeddwyd gan Archwilio Cymru ers Mehefin 2023.

Diolchwyd am yr adroddiad

Mewn ymateb i gwestiwn ynglŷn â Gwaith Archwilio Perfformiad 2023/24 - Prosiect Lleol - Gwastraff ac Ailgylchu, cadarnhawyd bod yr amserlen yn parhau mewn statws ‘i’w gadarnhau’  ond bod trafodaethau yn cael eu cynnal i geisio ffordd ymlaen. Ategwyd mai prosiect lleol i’r Cyngor oedd yma ac y byddai Archwilio Cymru yn adolygu trefniadau’r Cyngor i wella ei wasanaeth rheoli gwastraff a chyrraedd targedau ailgylchu statudol. Mewn ymateb i sylwadau’r Swyddog, nododd yr Aelod bod y maes wedi cael llawer o sylw gan y pwyllgor a bod angen pwyso ar gwblhau’r adolygiad.

PENDERFYNIAD:

Derbyn yr adroddiad a nodwyd bod cynnwys y rhaglen waith yn ddiddorol

Nodyn:

Gwaith Archwilio Perfformiad ‘Prosiect Lleol – Gwastraff ac Ailgylchu’ – angen pwyso  i gadarnhau’r amserlen

I ystyried yr adroddiad

PENDERFYNIAD:

Derbyn Crynodeb 2023

Derbyn y Cynllun Manwl

Cyngor Gwynedd - Crynodeb Archwilio Blynyddol 2023

Cyflwynwyd adroddiad gan Swyddogion Archwilio Cymru yn crynhoi canfyddiadau a’r casgliadau ar gyfer y gwaith a gwblhawyd ers Ebrill 2023 yng Nghyngor Gwynedd. Ategwyd bod y crynodeb yn rhan o ddyletswyddau Archwilydd Cyffredinol Cymru.

Cyfeiriwyd at waith yr Archwilwyr o archwilio datganiadau ariannol y Cyngor yn flynyddol ac adroddwyd, eto eleni, bod yr Archwilydd Cyffredinol wedi rhoi barn gywir a theg ddiamod ar ddatganiadau ariannol y Cyngor, ar 22ain o Ionawr 2024. Nodwyd bod y cyfrifon yn cydymffurfio ag arferion priodol ac mai gweithio i lefel o ‘berthnasedd’ roedd Archwilio Cymru.

Diolchwyd am yr adroddiad

Cynllun Archwilio Manwl 2024 Cyngor Gwynedd

Cyflwynwyd adroddiad gan y Swyddogion Archwilio Cymru oedd yn manylu ar y gwaith y mae Archwilio Cymru yn bwriadu ei wneud i fynd i’r afael a’r risgiau archwilio i Gyngor Gwynedd 2024/25. Nodwyd y bydd archwiliad o’r datganiadau ariannol yn cael eu cwblhau  ynghyd a gwaith archwilio perfformiad i asesu sicrwydd a risg.

Yng nghyd-destun perthnasedd datganiadau ariannol nodwyd y cyfrifir perthnasedd gan ddefnyddio gros 2023-24 sef £570.3 miliwn a chyfeiriwyd at y risg sylweddol a’r risgiau archwilio. Ategwyd bod y risg sylweddol o wrthwneud rheolaethau gan reolwyr yn un oedd yn cael ei gynnwys yng nghynllun manwl pob Awdurdod. Nodwyd hefyd bod y risg archwilio o rwymedigaeth net cronfa bensiwn a phrisio tir ac adeiladau hefyd yn risgiau generig.

Amlygwyd y byddai gwaith ardystio ar hawliadau grant Cyngor Gwynedd, a fydd yn cynnwys Budd-daliadau Tai, Pensiynau Athrawon ac Ardrethi Annomestig hefyd yn cael eu cynnal.

Tynnwyd sylw at y ffioedd, gan nodi na fydd Archwilio Mewnol yn gwneud dim elw o’r gwaith a chyfeiriwyd at enwau a manylion cyswllt aelodau’r tîm fydd yn archwilio Gwynedd.

Diolchwyd am yr adroddiad

Mewn ymateb i gwestiwn ynglŷn â chyfeiriad at ‘sawl achos  LGPS cyfreithiol a all effeithio ar brisiad y Gronfa Bensiwn’ ac os oedd achos newydd ar wahân i Achos Mc Cloud wedi dod i’r amlwg, cadarnhaodd y Pennaeth Cyllid mai Achos Mc Cloud yw’r achos hanesyddol ac nad oedd achos arall mewn bodolaeth ar y funud. Ategodd bod Adran Pensiynau Cyngor Gwynedd wedi bod yn gwneud llawer o waith gydag argymhellion Achos McCloud.

Mewn ymateb i gwestiwn pan nad y ffioedd yn cynnwys TAW o ystyried bod gofyn i bob busnes dalu TAW, nododd y Pennaeth Cyllid er bod y Cyngor yn talu’r TAW mae ganddo’r hawl gyfreithiol i ad-adhawlio’r dreth ac felly gan mai’r ffi cyn TAW sy’n taro’r gwariant refeniw mae’n fwy ystyrlon i ddangos hynny yn y ddogfen.

           PENDERFYNWYD:

·       Derbyn Crynodeb 2023

·       Derbyn y Cynllun Manwl

I ystyried a derbyn yr adroddiad ar ganfyddiad ac argymhellion yr archwiliad a gynhaliwyd ar y Gwasanaeth Cyfiawnder Ieuenctid

PENDERFYNIAD:

·         Derbyn yr adroddiad ar ganlyniad ac argymhellion yr arolwg

·         Llongyfarch y Gwasanaeth ar ganlyniadau’r arolygiad

Cyflwynwyd adroddiad gan Pennaeth Adran Plant a Chefnogi Teuluoedd a Rheolwr Gwasanaeth Cyfiawnder Ieuenctid Gwynedd a Môn yn diweddaru’r Pwyllgor ar ganfyddiadau ac argymhellion Arolygiad o’r Gwasanaeth a gynhaliwyd Tachwedd 2023.

Adroddwyd bod y  Bwrdd Rheoli Gwasanaeth Cyfiawnder Ieuenctid (GCI) Gwynedd ac Ynys Môn yn hynod falch gyda’r graddiad cyffredinol 'Da' oedd wedi ei gyhoeddi yn dilyn yr Arolygiad a diolchwyd i bartneriaid y ddau Awdurdod Lleol, y rhwydwaith Cyfiawnder Troseddol Lleol, a'r Sector Gwirfoddol am eu cefnogaeth yn ystod y gwaith paratoi ac yn ystod wythnos yr Arolygiad. Nodwyd y bu i'r arolygiaeth adnabod sawl maes o ymarfer da gan gynnwys trefniadau partneriaethol cryf sy'n llywio ac yn darparu adnoddau ar gyfer gweithio'n effeithiol â phlant a theuluoedd; grŵp o staff sy'n cael eu cefnogi a'u goruchwylio yn dda, a thystiolaeth bod plant a rhieni yn rhan weithredol o'r gwaith o gynllunio a chyflwyno cefnogaeth. 

Cyfeiriwyd at y meysydd sydd i’w gwella, y cynllun gwella sydd wedi ei lunio mewn ymateb i saith argymhelliad yr arolygiad ynghyd a’r camau nesaf. Nodwyd bod y Cynllun Gwella ar y cyd gydag aelodau’r Bwrdd Rheoli, y Grŵp Rheoli Gweithredol a staff y Gwasanaeth yn dilyn cyfarfod ddiwedd mis Ionawr i adolygu’r adroddiad drafft a chychwyn ar y broses o lunio ymateb fel bod y berchnogaeth i weithredu’r Cynllun Gwella yn cael ei dderbyn drwy’r Gwasanaeth a’r partneriaid.

Diolchwyd am yr adroddiad a llongyfarchwyd y staff ar ganlyniadau calonogol a chadarnhaol yr arolygiad – yn bleser darllen yr adroddiad. Yr arolygiad yn amlygu canlyniad da, gofalgar gyda staff ymroddedig.

Mewn ymateb i sylw ynglŷn â phwy fydd yn monitro cynnydd y Cynllun Gwella nodwyd bod y Cynllun Gwella wedi ei gymeradwyo gan y Bwrdd Rheoli ym mis Ebrill 2024 ac y bydd yn cael ei adolygu yn rheolaidd mewn cyfarfodydd o’r Bwrdd Rheoli.

Er yn canmol bod y sgôr am y gwaith cynllunio (maes 3: Datrysiadau tu allan i’r Llys) ar yr elfen bod y ‘gwaith cynllunio yn canolbwyntio ar gefnogi ymataliadeth  y plentyn’ yn 100%, amlygwyd pryder bod y gwaith ‘cynllunio yn canolbwyntio’n ddigonol ar gadw’r plentyn yn ddiogel’ yn derbyn sgôr o 58%. Mewn ymateb i gwestiwn os oedd y 58% yn adlewyrchu canran nad oedd y prosesau yn peri risg ac os mai risg o waith gweinyddol oedd yma ynteu risg o waith gofal, nodwyd bod yr elfen yn mynegi bod gwaith digonol yn cael ei wneud i gadw’r plentyn yn saff ond bod angen i’r staff wella cofnodion y cynllun diogelu sydd ynghlwm ag achos y plentyn. Ategwyd bod y mater wedi ei gyfarch yn y cynllun gweithredu.

Awgrymwyd bod angen, yn y maes Gwybodaeth a Chyfleusterau - Amrywiaeth Staff a’r Plant, gynnwys manylion am y canran o’r staff sydd yn siarad Cymraeg a chanran plant sydd yn gofyn am wasanaeth yn y Gymraeg. Mewn ymateb, nodwyd bod oddeutu  95% o staff y gwasanaeth yn siarad Cymraeg a  bod 60% o blant yn derbyn gwasanaeth yn y Gymraeg. Ategwyd nad oedd y System Cyfiawnder Troseddol yn  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 11.

I ystyried cynnwys y ddogfen drafft ar gyfer 2023/24 gan gynnig unrhyw sylwadau ac argymhellion.  

PENDERFYNIAD

Derbyn yr Adroddiad Perfformiad Blynyddol a’r Hunanasesiad Drafft 2023/24

Nodyn:

Angen ystyried trefniadau ymgynghori priodol i’r dyfodol i sicrhau mewnbwn trigolion Gwynedd yn y broses

Angen cynnwys y Pwyllgor yn gynharach yn y broses – awgrym i gynnal gweithdy gyda’r Aelodau fel bod y Pwyllgor yn cael mewnbwn a gwell cyfle i gynnig argymhellion

Wrth gyflwyno data – angen sicrahu eglurhad llawn e.e, osogi categorïau ieithyddol mewn ysgolion uwchradd

Cynyddu Cyflenwad o Dai i Bobl Leol - angen amlygu’r effaith ac nid y nifer yn unig

Prosiectau Gwynedd Yfory

·         Moderneiddio Adeiladau ac Amgylchedd Dysgu - ychwanegu bod arogliad RAC wedi ei gynnal

·         Hyrwyddo Llesiant Plant a Phobl Ifanc - ychwanegu bod cynlluniau / ymgyrchoedd yn eu lle gan yr Adran Addysg i wella presenoldeb disgyblion

·         Ymestyn Cyfleoedd Chwarae a Chymdeithasu – ychwaegu cefnogaeth arainnol ychwanegol gan y Cyngor i Ganolfannau Bwy’n Iach – hyn wedi bod yn benderfyniad positif

Croesawyd y Cyng. Dyfrig Siencyn (Arweinydd y Cyngor), Cyng. Nia Jeffreys (Dirprwy Arweinydd y Cyngor) a Dewi Jones (Rheolwr Gwasanaeth Cefnogi Busnes y Cyngor) i’r cyfarfod.

Cyflwynwyd drafft o Adroddiad Perfformiad Blynyddol ac Hunanasesiad Cyngor Gwynedd 2023/24 ar gyfer ystyriaeth y Pwyllgor gan ofyn iddynt gynnig sylwadau ac argymhellion ar gynnwys yr adroddiad. Adroddwyd bod yr Hunanasesiad yn ofyn statudol o dan Ddeddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021 sydd hefyd yn nodi bod angen cynnwys y Pwyllgor yn y broses hunanasesu.

Tynnwyd sylw at y ffaith bod y Cyngor eisoes yn casglu llawer o dystiolaeth ac yn cyhoeddi dogfennau sy’n cynnwys y math o wybodaeth sy’n ddisgwyliedig i’w gynnwys o fewn yr hunanasesiad - dogfennau megis (ond ddim yn gyfyngedig i) adroddiadau blynyddol Perfformiad, Cydraddoldeb, Cyfarwyddwr Gwasanaethau Cymdeithasol a’r Datganiad Cyfrifon Blynyddol. Nodwyd hefyd bod cyswllt agos rhwng y ddogfen yma a’r Datganiad Llywodraethu Blynyddol (gweler eitem 7) ac o ganlyniad, gwaned ymdrech i gadw’r ddogfen hunan asesiad yn gymharol gryno gan gyfeirio tuag at nifer o’r dogfennau lle ceir gwybodaeth bellach er mwyn ceisio osgoi dyblygu.

Diolchwyd am yr adroddiad

Yn ystod y drafodaeth ddilynol nodwyd y sylwadau canlynol:

·       Bod angen cynnwys y Pwyllgor yn gynharach  yn y broses - awgrym cynnal gweithdy i’r dyfodol fel bod yr Aelodau yn cael cyfle ac amser i drafod yr adroddiad a chynnig mewnbwn ac argymhellion

·       Bod fformat yr adroddiad yn glir a hawdd i’w ddeall – yn drefnus a thaclus

·       Yr adroddiad yn rhoi darlun gonest o’r sefyllfa

·       Bod yr asesiad yn fanwl iawn, yn anodd ei adolygu heb ddealltwriaeth lawn o feysydd

·       Bod angen sicrhau bod trigolion yn derbyn gwybodaeth am y gwasanaethau - angen sicrahu cyfathrebu da

·       Geiriau megis ‘lluniwyd strategaeth – angen gweld mwy o weithrediad

·       Teithio llesol - amlwg mwy o adnoddau i ardaloedd trefol / poblogaeth uchel, ond angen gweld mwy o ymdrech i faterion teithio llesol gwledig ar draws y Sir

·       Wrth gyflwyno data - angen sicrhau eglurhad llawn e.e, osgoi categorïau ieithyddol mewn ysgolion uwchradd

·       Cynyddu Cyflenwad o Dai i Bobl Leol - angen amlygu’r effaith ac nid y nifer yn unig

·       Prosiectau Gwynedd Yfory

-        Moderneiddio Adeiladau ac Amgylchedd Dysgu - ychwanegu bod arogliad RAC wedi ei gynnal

-        Hyrwyddo Llesiant Plant a Phobl Ifanc - ychwanegu bod cynlluniau / ymgyrchoedd yn eu lle gan yr Adran Addysg i wella presenoldeb disgyblion

-        Ymestyn Cyfleoedd Chwarae a Chymdeithasu - ychwanegu cefnogaeth ariannol ychwanegol gan y Cyngor i Ganolfannau Bwy’n Iach - hyn wedi bod yn benderfyniad positif

Mewn ymateb i gwestiwn os oedd ymgynghoriad gyda phobl leol, busnesau lleol, staff ac undebau llafur wedi ei gynnal, nodwyd nad oedd ymgynghoriad penodol ar berfformiad wedi ei gynnal ond bod adborth a gwybodaeth o ymgynghoriadau niferus eraill ar draws y Cyngor wedi eu hystyried. Ategwyd bod ymgynghoriad perfformiad wedi ei gynnal ym mis Mai 2023 ac mai ychydig iawn o adborth a dderbyniwyd y pryd hynny (yr adborth yn bwydo mewn i gyfnod Hunanasesiad 2022/23).

Adroddodd yr Arweinydd  bod trafodaethau wedi eu cynnal gyda  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 12.

I ystyried y rhaglen waith

PENDERFYNIAD:

Derbyn y Rhaglen waith ar gyfer Medi 2024 - Medi 2025

Nodyn:

Ystyried pryd fyddai’n addas adolygu Rhaglen Waith Hunanasesiad y Pwyllgor

Cyflwynwyd blaen raglen o eitemau ar gyfer cyfarfodydd y Pwyllgor hyd Chwefror 2025.

PENDERFYNIAD:                                                                      

Derbyn y Rhaglen waith ar gyfer Medi 2024 - Medi 2025

Nodyn:

Ystyried pryd fyddai’n addas adolygu Rhaglen Waith Hunanasesiad y Pwyllgor