Rhaglen, penderfyniadau a chofnodion

Cyflwyno adroddiad y Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth.

Mabwysiadu Opsiwn 1 – sef cadw at y trefniadau pwyllgorau craffu cyfredol gan gymeradwyo’r camau gweithredu i wella effeithlonrwydd sydd wedi eu cynnwys yn Atodiad 2 i’r adroddiad.

Cyflwynodd y Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth yr adroddiad oedd yn gofyn i’r Cyngor fabwysiadu Opsiwn 1 yn dilyn adolygu trefniadau Craffu. Adroddodd ei fod yn cyflwyno’r adroddiad ar ran y Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio oedd wedi cymeradwyo’r opsiwn yma yn ei gyfarfod ym mis Ionawr, yn ddarostyngedig bod gwaith yn cael ei wneud i wella effeithlonrwydd a gweithrediadau’r Pwyllgorau Craffu.

          Diolchwyd i’r aelodau am eu presenoldeb a’u cyfraniad yn y gweithdai gafodd eu cynnal flwyddyn dwytha a cyfeiriwyd at yr adroddiad oedd yn crynhoi negeseuon a ddeilliodd o’r gweithdai cyn i’r Fforwm Craffu gyfarfod. Gwahoddwyd y Cynghorydd Paul Rowlinson, ar ran y Fforwm Craffu, i ymhelaethu ar ystyriaethau’r Fforwm Craffu.

          Adroddodd y Cynghorydd Paul Rowlinson nad oedd consensws clir yn y gweithdai na’r Fforwm Craffu gyda gwahanol aelodau yn ffafrio gwahanol opsiynau. Nododd hefyd bod mewnbwn Archwilio Cymru wedi bod yn bositif ar y cyfan; cyfeiriwyd at enghreifftiau ble roedd mewnbwn Craffu wedi gwella penderfyniadau’r Cabinet.

Mynegwyd nad oedd Archwilio Cymru yn awgrymu newid i’r strwythur presennol nac i lwyth gwaith y Pwyllgorau Craffu. Serch hyn, nodwyd bod rhai aelodai wedi cyfeirio at lwyth gwaith y Pwyllgor Craffu Addysg ac Economi gan nodi ei fod yn ormod. Yn dilyn crynhoi’r sylwadau, gwnaethpwyd cynnig ar ran y Fforwm Craffu i fabwysiadu opsiwn 1.

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau gyflwyno sylwadau a gofyn cwestiynau.  Codwyd y materion a ganlyn gan aelodau unigol:-

Cyfeiriwyd at gam gweithredu diwethaf yn yr atodiad ble roedd sôn am adrodd yn ôl. Gofynnwyd a fydd hyn yn golygu bod adroddiad yn cael ei greu sy’n dangos i aelodau sut mae sylwadau Craffu sy’n ymwneud a newidiadau geiriol i adroddiadau wedi cael ystyriaeth a’u derbyn neu’u gwrthod. Dymuna’r aelod weld proses o adrodd ar hyn yn bodoli fel bod aelodau yn cael gwybod os gafodd eu sylwadau eu derbyn neu beidio.

·         Mewn ymateb nododd y Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth y bydd adroddiad blynyddol yn cael ei ddarparu ar yr argymhellion.

Nododd un aelod ei fod wedi bod yn aelod o’r Pwyllgor Craffu Cymunedau ers 12 mlynedd ac o’r 13 o eitemau yr oedd wedi ei roi ger bron, credodd na chafodd yr un eitem ddatrysiad. Cwestiynodd os oes wir angen y Pwyllgorau Craffu o gwbl am mai Craffu gwaith aelodau’r Cabinet sy’n digwydd a chredwyd nad oedd pwrpas i hynny gan mai aelodau Plaid Cymru sydd â’r mwyafrif seddau ar y Pwyllgorau Craffu.

·         Mewn ymateb nododd y Cynghorydd Paul Rowlinson nad yw aelodau yn gweithredu fel plaid neu grŵp gwleidyddol penodol wrth graffu. Nododd ei fod yn ofyn statudol ar bob Cyngor i gael cyfundrefn Craffu ac mai pwrpas Craffu yw ceisio gwella penderfyniadau'r weithrediaeth. Credodd bod nifer o enghreifftiau ble mae penderfyniad y Pwyllgor Craffu wedi cael effaith gadarnhaol ar benderfyniad y Cabinet. Ychwanegodd ei bod hi’n anghyfreithlon gweithredu ar sail plaid.

Gwnaethpwyd sylw gan aelod a chyn-gadeirydd y Pwyllgor Craffu Gofal o bedair blynedd; dymunodd dalu teyrnged bod Craffu yn gweithio. Adroddodd ei fod wedi gweithio’n agos iawn efo aelod o grŵp gwleidyddol gwahanol fel is-gadeirydd  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 10.

Cyflwyno adroddiad yr Aelod Cabinet Cefnogaeth Gorfforaethol.

1. Bod y Cyngor yn cymeradwyo’r amserlen a’r broses arfaethedig ar gyfer cynnal yr ymgynghoriad ar newid i gyfundrefn Pleidlais Sengl Drosglwyddadwy ar gyfer etholiadau i Gyngor Gwynedd o 2027 ymlaen.
2. Bod y Cyngor yn dirprwyo paratoi a chynnal yr ymgynghoriad i’r Pennaeth Gwasanaethau Cyfreithiol mewn ymgynghoriad a’r Aelod Cabinet dros Gefnogaeth Corfforaethol a Chyfreithiol a’r Pennaeth Cefnogaeth Gorfforaethol (Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth).
3. Bod y ddogfen ymgynghori yn cael ei pharatoi mewn ymgynghoriad gydag arweinyddion grwpiau gwleidyddol y Cyngor.

Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Cefnogaeth Gorfforaethol, y Cynghorydd Menna Trenholme yr adroddiad oedd yn darparu cysyniad o’r trefniant i gychwyn proses all arwain at fabwysiadu system pleidlais sengl drosglwyddadwy ar gyfer etholiadau Cyngor Gwynedd. Adroddwyd y bydd angen cymeradwyo’r broses ymgynghori ac amserlen penderfynu ac yna ar ôl yr ymgynghori bydd angen galw cyfarfod o’r Cyngor Llawn ar gyfer y penderfyniad yma yn unig. 

Nid oedd unrhyw sylwadau na chwestiynau.

PENDERFYNWYD

1.    Bod y Cyngor yn cymeradwyo’r amserlen a’r broses arfaethedig ar gyfer cynnal yr ymgynghoriad ar newid i gyfundrefn Pleidlais Sengl Drosglwyddadwy ar gyfer etholiadau i Gyngor Gwynedd o 2027 ymlaen.

2.    Bod y Cyngor yn dirprwyo paratoi a chynnal yr ymgynghoriad i’r Pennaeth Gwasanaethau Cyfreithiol mewn ymgynghoriad a’r Aelod Cabinet dros Gefnogaeth Corfforaethol a Chyfreithiol a’r Pennaeth Cefnogaeth Gorfforaethol (Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth).

3.    Bod y ddogfen ymgynghori yn cael ei pharatoi mewn ymgynghoriad gydag arweinyddion grwpiau gwleidyddol y Cyngor.

Cyflwyno adroddiad yr Aelod Cabinet Cyllid.

Derbyn yr adroddiad a chymeradwyo’r Strategaeth Gyfalaf ar gyfer 2024/25

          Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Cyllid, y Cynghorydd Ioan Thomas yr adroddiad oedd yn cyfarch y gofyn statudol ar Gynghorau ac yn rhoi cyd-destun hir dymor i benderfyniadau gwariant cyfalaf a buddsoddiadau gan Gynghorau. Nodwyd bod yr adroddiad hefyd yn rhoi trosolwg o sut y rheolir risgiau cysylltiedig â'r goblygiadau i gynaliadwyedd ariannol yn y dyfodol.

          Ychwanegodd y Pennaeth Cyllid fod yr adroddiad yn cyfeirio at 3 atodiad ond yn anffodus nid yw’r atodiadau wedi eu cynnwys yn y Rhaglen. Nodwyd fod yr atodiadau hyn yn rhoi manylder pellach ond bod gwybodaeth ddigonol wedi ei gynnwys yn yr adroddiad. 

Dangoswyd dabl “Gwrthbartion Buddsoddi sydd wedi’u Cymeradwyo a’r terfynau” i’r aelodau gan adrodd bod y tabl oedd yn cael ei arddangos yn rhoi’r wybodaeth oedd ar goll yn yr atodiadau. Ymddiheurwyd bod yr atodiadau heb eu cynnwys gan ychwanegu eu bod nhw wedi eu cynnwys yn Rhaglen y Pwyllgor Llywodraethau ac Archwilio ac wedi eu hystyried yno yn llawn.

Dyma gynnwys copi o’r tabl. 

Sicrhaodd y Swyddog Monitro bod yr adroddiad sydd yn y Rhaglen yn gynhwysfawr ynghyd a’r tabl uchod gafodd ei arddangos yn rhoi’r aelodau mewn sefyllfa i fedru pleidleisio a mabwysiadu’r strategaeth. 

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau gyflwyno sylwadau a gofyn cwestiynau.  Codwyd y materion a ganlyn gan aelodau unigol:-

Diolchwyd am yr adroddiad a mynegwyd diolch i gwmni Arlingclose am eu cyflwyniad i aelodau’r Cyngor nol ym mis Chwefror. Nodwyd bod y maes yn un technegol iawn ond bod Arlingclose wedi ei wneud yn haws i ddeall. Gwerthfawrogwyd bod y cyflwyniad yma wedi bod ar gael i bob Cynghorydd ac nid aelodau’r Pwyllgor Llywodraethau ac Archwilio yn unig fel sy’n arfer digwydd.

Cadarnhawyd bod yr aelodau mewn sefyllfa i wneud penderfyniad am fod yr adroddiad yn un cynhwysfawr.

          PENDERFYNWYD derbyn yr adroddiad a chymeradwyo’r Strategaeth Gyfalaf ar gyfer 2024/25.

Cyflwyno adroddiad yr Aelod Cabinet Amgylchedd.

Bod y Cyngor yn:-

1. Cymeradwyo fersiwn terfynol o Gytundeb Cyflawni – Cynllun Datblygu Lleol Gwynedd (sydd wedi ymgorffori’r diwygiadau yn dilyn y cyfnod ymgynghori cyhoeddus).
2.  Cytuno i gyflwyno’r Cytundeb Cyflawni i Lywodraeth Cymru ar gyfer eu cymeradwyaeth.
3. Dirprwyo hawl i’r Pennaeth Adran wneud addasiadau golygyddol er sicrhau cywirdeb yn ôl yr angen.

          Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Amgylchedd, y Cynghorydd Dafydd Meurig yr adroddiad oedd yn gofyn am gymeradwyaeth y Cyngor Llawn i’r Cytundeb Cyflawni a chytundeb i’w gyflwyno i Lywodraeth Cymru ar gyfer sêl bendith. Eglurwyd bod yr adroddiad yn ymwneud a’r broses faith o greu Cynllun Datblygu Lleol a dyma’r cam cyntaf yn y broses honno sef mabwysiadu’r Cytundeb Cyflawni.

          Nodwyd bod y Cytundeb Cyflawni i’w weld yn llawn yn y Rhaglen yn ogystal â chyd-destun a chyfeiriadau at y broses o greu’r cytundeb, ynghyd ag amserlen a’r camau.

          Manylwyd ar daith y Cytundeb Cyflawni hyd yn hyn oedd yn cynnwys ymgynghoriad cyhoeddus a soniwyd am rai o’r sylwadau a dderbyniwyd. Nodwyd bod sylwadau penodol wedi eu gwneud ynglŷn â’r profion cadernid a’r posibilrwydd o’u diwygio er mwyn ystyried yr effaith ar yr iaith Gymraeg fel rhan o’r profion. Rhedwyd drwy’r profion cadernid oedd yn ymwneud ag addasrwydd y Cynllun, priodoldeb y Cynllun a gallu’r Cynllun i gyflawni. Cyfeiriwyd at yr ymateb i’r sylw oedd wedi ei gynnwys ar dudalen 169 o’r Rhaglen.

Nodwyd bod y Gweithgor Polisi Cynllunio a’r Cabinet wedi ystyried sylwadau’r ymgynghoriad yn llawn; mynegwyd pryder am nifer isel yr ymatebion. Adroddwyd y bydd y gwaith o greu'r Cynllun Datblygu Lleol yn cychwyn ar ôl iddo dderbyn cymeradwyaeth gan y Llywodraeth, gall hyn gymryd o gwmpas bedair wythnos.

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau gyflwyno sylwadau a gofyn cwestiynau. 

Gwnaethpwyd sylw gan aelod nad oedd newid wedi digwydd i’r Cynllun o ganlyniad i sylwadau’r ymgynghoriad a chredodd bod hynny yn dueddol o ddigwydd yn aml yn dilyn ymgynghoriadau. Gwerthfawrogwyd eglurhad yr Aelod Cabinet Amgylchedd am pam na gafodd y sylw ei dderbyn ond credwyd bod angen ystyried pa mor ddibynadwy ydi’r asesiad gan y Llywodraeth wrth ymdrin ag ardrawiad ar yr iaith Gymraeg.

          PENDERFYNWYD bod y Cyngor yn:-

1.    Cymeradwyo fersiwn terfynol o Gytundeb Cyflawni – Cynllun Datblygu Lleol Gwynedd (sydd wedi ymgorffori’r diwygiadau yn dilyn y cyfnod ymgynghori cyhoeddus).

2.     Cytuno i gyflwyno’r Cytundeb Cyflawni i Lywodraeth Cymru ar gyfer eu cymeradwyaeth.

3.    Dirprwyo hawl i’r Pennaeth Adran wneud addasiadau golygyddol er sicrhau cywirdeb yn ôl yr angen.

Cyflwyno adroddiad Cadeirydd y Panel Strategol Diogelu.

1. Derbyn yr adroddiad sy’n adrodd ar waith y Panel Strategol Diogelu ar gyfer y flwyddyn 2022-23.
2. Nodi’r Polisi Diogelu diwygiedig (Atodiad 2 i’r adroddiad) ynghyd â’r Cylch Gorchwyl diwygiedig ar gyfer y Panel Strategol Diogelu (Atodiad 3).

Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Cefnogaeth Gorfforaethol, y Cynghorydd Menna Trenholme adroddiad blynyddol y Panel Strategol Diogelu 2022-23 gan nodi bod yr Adran eisoes wedi cychwyn paratoi adroddiad 2023-24. Nodwyd bod yr adroddiad yn rhoi trosolwg o’r gwaith sydd wedi digwydd gan y Panel Strategol Diogelu.

Cymerwyd y cyfle i godi ymwybyddiaeth am y Polisi Diogelu diwygiedig gafodd ei fabwysiadu yn y bythefnos ddiwethaf. Nodwyd bod y Polisi wedi ei gynnwys yn atodiad 2 o’r adroddiad ac o ganlyniad i’r Polisi diwygiedig bod newid hefyd yn y Cylch Gorchwyl sydd i’w weld yn atodiad 3.

Cyfeiriwyd at un newid mawr yn y Polisi sef y gwahaniaeth rhwng Amddiffyn a Diogelu gan nodi bod y diffiniadau i’w gweld yn y Polisi.

Nid oedd unrhyw sylwadau na chwestiynau.

          PENDERFYNWYD

1.    Derbyn yr adroddiad sy’n adrodd ar waith y Panel Strategol Diogelu ar gyfer y flwyddyn 2022-23.

2.    Nodi’r Polisi Diogelu diwygiedig (Atodiad 2 i’r adroddiad) ynghyd â’r Cylch Gorchwyl diwygiedig ar gyfer y Panel Strategol Diogelu (Atodiad 3).

Cyflwyno adroddiad y Swyddog Monitro.

Bod y Cyngor yn:-

1. Mabwysiadu’r newidiadau i'r Drefn Datrys Mewnol (Atodiad 1 i’r adroddiad).
2. Mabwysiadu’r addasiadau i Adran 7 – Craffu (Atodiad 2)
3. Derbyn yr adroddiad ar yr addasiadau dirprwyedig (Atodiad 3).

          Cyflwynodd y Swyddog Monitro'r adroddiad oedd yn cynnig diwygiadau i’r Drefn Datrys Mewnol a Chraffu ynghyd ac adrodd ar addasiadau dirprwyedig i’r Cyfansoddiad. Adroddwyd bod tair elfen i’r adroddiad oedd yn cynnwys sut i ymdrin â chwynion lefel isel rhwng aelodau o ganlyniad i’r ddyletswydd statudol sydd bellach ar Arweinyddion Grwpiau. Nodwyd bod yr ail agwedd yn deillio o benderfyniad yr adolygiad Craffu i ddiwygio’r Cyfansoddiad oedd yn cwmpasu mân newidiadau ac yn olaf newidiadau i’r cynlluniau dirprwyo.

Nid oedd unrhyw sylwadau na chwestiynau.

          PENDERFYNWYD bod y Cyngor yn:-

1.    Mabwysiadu’r newidiadau i'r Drefn Datrys Mewnol (Atodiad 1 i’r adroddiad).

2.    Mabwysiadu’r addasiadau i Adran 7 – Craffu (Atodiad 2)

3.    Derbyn yr adroddiad ar yr addasiadau dirprwyedig (Atodiad 3).

Cyflwyno adroddiad yr Aelod Cabinet Cefnogaeth Gorfforaethol.

Bod y Cyngor yn cymeradwyo cynnal arolygon cymunedol o dan adrannau 25 a 31 o Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) Cymru 2013 a’r cylch gwaith.

          Cyflwynodd yr Aelod Cabinet Cefnogaeth Gorfforaethol, y Cynghorydd Menna Trenholme yr adroddiad oedd yn adrodd ar y dyletswydd statudol sydd ar Gyngor Gwynedd, o dan Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013 i fonitro’r cymunedau o fewn y Sir, a threfniadau etholiadol y cymunedau hynny.

Adroddwyd bod dau fath o arolwg cymunedol y dylai’r Cyngor ystyried eu cynnal sef Arolwg o ffiniau cymunedol (adran 25 o’r Ddeddf) ac Arolwg o’r trefniadau etholiadol (adran 31 o’r Ddeddf). Pwysleisiwyd nad yw’n fwriad adolygu pob cymuned dim ond y rhai sydd yn amlygu angen am newid oherwydd amgylchiadau penodol.

Adroddwyd ar y pedwar cam hanfodol i’r broses sef Cyhoeddusrwydd cychwynnol, Ymchwiliad ac ymgynghoriad cychwynnol, Cynigion drafft ac Argymhellion terfynol. Gofynnwyd i’r Cyngor gymeradwyo’r broses a amlinellir. Nodwyd y bydd hyn yn caniatáu cynnal y broses ymgynghori.

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau gyflwyno sylwadau a gofyn cwestiynau.  Codwyd y materion a ganlyn gan aelodau unigol:-

Gwnaethpwyd sylw am ddyddiad oedd wedi ei gynnwys yn y tabl ar dudalen 297 o’r pecyn oedd yn cyfeirio at Ymgynghoriad 2, gan holi os yw’r dyddiad Ionawr/Chwefror 2024 yn gywir. Cadarnhaodd y Swyddog Monitro mai Ionawr/Chwefror 2025 ydi’r dyddiad cywir a byddai’r tabl yn cael ei gywiro.

Nodwyd bod newidiadau i’r ffiniau eisoes wedi digwydd ble cafwyd lleihad yn nifer y Cynghorwyr yng Ngwynedd o 75 i 69. Gofynnwyd a fydd newidiadau i’r Cynghorau Plwyf.

Cadarnhaodd y Rheolwr Priodoldeb ac Etholiadau bod y Cyngor Sir yn gweithredu o fewn yr un rôl a mae’r Comisiwn Ffiniau yn ei wneud efo ni fel Cyngor Sir. Golygai hyn mai’r Cyngor sy’n gyfrifol am y Cynghorau Cymuned. Bydd yr arolwg o ffiniau cymunedol yn cael ei wneud er mwyn cyd-fynd â’r Comisiwn Democratiaeth pan fyddan nhw’n dod yn ôl i edrych ar ffiniau Sirol.

PENDERFYNWYD bod y Cyngor yn cymeradwyo cynnal arolygon cymunedol o dan adrannau 25 a 31 o Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) Cymru 2013 a’r cylch gwaith.

Cyflwyno adroddiad y Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth.

1. Mabwysiadu’r dyraniad seddau fel a nodir isod gan ddirprwyo’r hawl i’r Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth wneud penodiadau i’r pwyllgorau ar sail cydbwysedd gwleidyddol ac yn unol â dymuniadau’r grwpiau gwleidyddol.

2.    Enwebu’r Cynghorydd Elwyn Jones (Grŵp Annibynnol) i gynrychioli’r Cyngor ar y Panel Heddlu a Throsedd am dymor y Cyngor hwn.

Cyflwynodd y Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth, yr adroddiad oedd yn gofyn i’r Cyngor fabwysiadu dyraniad seddau newydd yn dilyn i un aelod newid grŵp gwleidyddol ac yn dilyn canlyniad isetholiad diweddar. Nodai bod hyn yn arwain at newidiadau i ddyraniad seddau ar Bwyllgorau, sef grŵp gwleidyddol Plaid Cymru yn ennill un sedd ar y Pwyllgor Craffu Cymunedau, Pwyllgor Crafu Gofal, Pwyllgor Gwasanaethau Democratiaeth, Pwyllgor Cynllunio a CYSAG. Cyfeiriwyd at y manylion llawn o’r dyraniad seddau newydd sydd i’w gweld yn atodiad A o’r adroddiad.

          Ychwanegwyd bod y Cynghorydd Elwyn Jones bellach wedi cael ei enwebu i gynrychioli’r Cyngor ar y Panel Heddlu a Throsedd am dymor y Cyngor. Gofynnwyd i’r Cyngor Llawn gymeradwyo’r dewis yno yn ogystal â mabwysiadu’r dyraniad seddau fel y nodwyd yn yr adroddiad. Cadarnhawyd y bydd un bleidlais yn cael ei gynnal ar y ddau gynnig.

Nid oedd unrhyw sylwadau na chwestiynau.

          PENDERFYNWYD

1.    Mabwysiadu’r dyraniad seddau fel a nodir isod gan ddirprwyo’r hawl i’r Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth wneud penodiadau i’r pwyllgorau ar sail cydbwysedd gwleidyddol ac yn unol â dymuniadau’r grwpiau gwleidyddol.

2.    Enwebu’r Cynghorydd Elwyn Jones (Grŵp Annibynnol) i gynrychioli’r Cyngor ar y Panel Heddlu a Throsedd am dymor y Cyngor hwn.

Cyflwyno adroddiad y Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth.

Mabwysiadu’r Calendr Pwyllgorau ar gyfer 2024/25.

          Cyflwynodd y Pennaeth Gwasanaethau Democratiaeth yr adroddiad oedd yn gofyn i’r Cyngor fabwysiadu Calendr Pwyllgorau ar gyfer 2024/25 a hynny yn sgil gwaith manwl oedd wedi digwydd yn y cefndir o ran dewis dyddiadau gan osgoi gwrthdaro a chyfarfodydd eraill.

          Diolchwyd i aelodau’r Pwyllgor Gwasnaaethau Democratiaeth am eu sylwadau a’u gwaith manwl wrth drafod y Calendr a bu cytuno ar welliannau yn sgil y drafodaeth honno. Tynnwyd sylw at gyfarfod arbennig o’r Cyngor Llawn fydd bellach yn cael ei gynnal ym mis Medi.

Rhoddwyd cyfle i’r aelodau gyflwyno sylwadau a gofyn cwestiynau. 

Mynegodd aelod awydd y grŵp annibynnol i sefydlu Cabinet Cysgodol a gofynnodd sut byddai mynd o gwmpas hyn. Manylodd ers cael gwared â’r Byrddau bod teimlad ac awydd cryf ymysg y grŵp annibynnol i sefydlu Cabinet Cysgodol er mwyn herio penderfyniadau’r Cabinet gan nad oes aelod annibynnol yn eistedd ar y Cabinet. Mynegodd hefyd bod llawer o aelodau’r grŵp Plaid Cymru yn eistedd ar y Pwyllgorau Craffu.

Cadarnhaodd y Swyddog Monitro nad oedd y mater hwn yn fater i’r Cyngor Llawn ei drafod heddiw. Awgrymodd i’r aelod gynnal trafodaeth efo’r Gwasanaeth Democratiaeth fel man cychwyn.

Cymerwyd y cyfle gan aelod i dalu teyrnged i Gadeirydd y Cyngor gan frolio’r modd oedd y Cadeirydd wedi cadeirio’r cyfarfod heddiw.

          PENDERFYNWYD mabwysiadu’r Calendr Pwyllgorau ar gyfer 2024/25.

Yn unol â’r Rhybudd o Gynnig a dderbyniwyd oddi wrtho yn unol ag Adran 4.19 y Cyfansoddiad, bydd y Cynghorydd Gruffydd Williams yn cynnig fel a ganlyn:-

Gan gysidro fod Cyngor Gwynedd eisoes wedi pasio ym Mis Medi rybudd o gynnig yn galw ar Lywodraeth Cymru i ail gysidro mynnu rhoi 10% o dir ffermydd drosodd i goedwigaeth fel rhan o’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy, galwaf ar Gyngor Gwynedd:-

I alw ar Lywodraeth Cymru i ymbwyllo ac ail ystyried (yng ngoleuni effaith cronnus ar y diwydiant amaethyddol), cyn mynnu o dan y Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS), rhoi 10% o dir ffermydd Cymru yn dir Cynefin / Bioamrywiaeth ynghyd â’r newidiadau i ofynion statudol a pholisïau megis Parthau Perygl Nitradau (NVZ).

Cyflwynwyd y rhybudd o gynnig a ganlyn gan y Cynghorydd Gruffydd Williams o dan Adran 4.19 y Cyfansoddiad, ac fe’i eiliwyd:-

Gan gysidro fod Cyngor Gwynedd eisoes wedi pasio ym Mis Medi rybudd o gynnig yn galw ar Lywodraeth Cymru i ail gysidro mynnu rhoi 10% o dir ffermydd drosodd i goedwigaeth fel rhan o’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy, galwaf ar Gyngor Gwynedd:-

I alw ar Lywodraeth Cymru i ymbwyllo ac ail ystyried (yng ngoleuni effaith cronnus ar y diwydiant amaethyddol), cyn mynnu o dan y Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS), rhoi 10% o dir ffermydd Cymru yn dir Cynefin / Bioamrywiaeth ynghyd â’r newidiadau i ofynion statudol a pholisïau megis Parthau Perygl Nitradau (NVZ).

Gosododd yr aelod y cyd-destun i’w gynnig, gan nodi:-

·         Bydd difrod arwyddocaol yn cael ei wneud i’r diwydiant amaeth os bydd Llywodraeth Cymru yn mabwysiadu'r SFS a’r NVZ.

·         Bod costau cysylltiedig i ffermwyr Cymru pe baent yn colli 20% o’u tir rhwng rhoi 10% i fioamrywiaeth a 10% o’r tir i blannu coed; bydd hyn yn arwain at ddiwydiant ffermio anghynaladwy a bydd llawer o ffermwyr yn gadael y diwydiant.

·         Bod gwariant aruthrol i’r uned amaethyddol er mwyn cydymffurfio â’r rheoliadau newydd sydd yn mynd i wasgu’r ffermydd bach allan o fusnes.

·         Bydd y nitrogen fydd yn mynd ar y tir yn arwain at leihad yn y cnydau a golygai hyn y bydd llai o gynnyrch. Ychwanegodd os na fydd digon o fwyd i’r cyhoedd bydd prisiau yn codi.

·         Bod angen sefyll i fyny efo’r ffermydd neu bydd dim pobl ar ôl yn byw yng nghefn gwlad.

Gobeithiai’r cynigydd dderbyn cefnogaeth yr holl aelodau i sicrhau ffyniant y diwydiant amaethyddol a ffyniant yng nghefn gwlad.

Mynegwyd cefnogaeth gref i’r cynnig gan nifer o aelodau ar y sail:-

·         Bod dyletswydd foesol arnom yng Ngwynedd i gefnogi ffermwyr ein cymunedau, sydd yn cynrychioli diwylliant, hanes ac iaith ein cymunedau. Adroddwyd y slogan Dim ffermwyr, Dim bwyd, Dim dyfodol.

·         Bod prisiau cyfredol defaid yn profi prinder a chredwyd y bydd prinder bwyd ac mai nid tyfu coed fydd yr ateb.

·         Bod amaeth yn bwysig iawn ym Mhen Llŷn. Gofynnwyd am gefnogaeth yr holl aelodau gan bwysleisio bod angen rhoi stop ar gynlluniau’r Llywodraeth.

·         Bod y broblem o blannu 10% o goed yn un enfawr ym Mhen Llŷn o gymharu â Meirionnydd. Credwyd nad oedd digon o dargedu wedi ei wneud gan y Llywodraeth ac yn hytrach eu bod wedi trin pob ardal yr un fath.

·         Bod angen diolch i’r ddwy Undeb amaethyddol sydd wedi gweithio’n galed i gefnogi’r amaethwyr. Mynegwyd bod angen i’r Cyngor gefnogi a chryfhau eu cais.

·         Nodwyd mai amaeth yw sylfaen cefn gwlad a’i fod yn graidd i’n diwylliant. Nodwyd heb amaeth ni fyddai Ysgolion na phobl ifanc yng nghefn gwlad; credwyd ei bod yn hollbwysig cefnogi’r cynnig.

·         Bod yr hyn a gynigiwyd gan y Llywodraeth yn niweidiol a  diystyriol o iechyd meddyliol a lles emosiynol y diwydiant, sydd mewn gwirionedd yn ddiwydiant o unigolion. Credwyd ei fod yn fygythiad i fyd  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 20.

Yn unol â’r Rhybudd o Gynnig a dderbyniwyd oddi wrtho yn unol ag Adran 4.19 y Cyfansoddiad, bydd y Cynghorydd Dewi Jones yn cynnig fel a ganlyn:-

Mae Cyngor Gwynedd yn datgan cefnogaeth i'r sector amaeth ac amaethwyr Cymru.

Mae'r Cyngor yn credu bod amaethwyr Cymru yn gwneud cyfraniad amhrisiadwy i economi ein gwlad, i'r iaith Gymraeg, ein diwylliant a'n treftadaeth, a bod angen cefnogi'r sector pwysig hwn.

Galwa'r Cyngor ar Lywodraeth Cymru i wrando ar farn a phryderon amaethwyr - a'r undebau amaeth - wrth iddynt ymgynghori ar deddfwriaeth newydd. 

Cyflwynwyd y rhybudd o gynnig a ganlyn gan y Cynghorydd Dewi Jones o dan Adran 4.19 y Cyfansoddiad, ac fe’i eiliwyd:-

                                    Mae Cyngor Gwynedd yn datgan cefnogaeth i'r sector amaeth ac amaethwyr Cymru.

Mae'r Cyngor yn credu bod amaethwyr Cymru yn gwneud cyfraniad amhrisiadwy  i economi ein gwlad, i'r iaith Gymraeg, ein diwylliant a'n treftadaeth, a bod angen cefnogi'r sector pwysig hwn.

Galwa'r Cyngor ar Lywodraeth Cymru i wrando ar farn a phryderon amaethwyr - a'r undebau amaeth - wrth iddynt ymgynghori ar deddfwriaeth newydd. 

   Gosododd yr aelod y cyd-destun i’w gynnig, gan nodi:-

·         Bod yr hyn sy’n digwydd i’r diwydiant amaeth yn effeithio ar bawb. Nododd ein bod yn ddibynnol ar ffermwyr bob dydd ar gyfer derbyn ein llefrith, bara a chig. Credodd bod derbyn bwyd o safon a bwyd lleol yn holl bwysig.

·         Cyfeiriodd at y brotest fwyaf erioed oedd wedi cyrraedd y Senedd wythnos diwethaf gydag dros 3,000 o ffermwyr yn teithio i Gaerdydd. Credai nad yw’r cynllun yn ei ffordd bresennol yn hygyrch nac yn gynaliadwy.

·         Bod angen i’r Llywodraeth ail gysidro eu bwriad o ofyn i bob ffermwr roi 10% o’u tir i dyfu coed. Mynegwyd na wnaiff coed hybu diwylliant nac iaith. Credwyd bod angen hyblygrwydd yn y cynnig a bod angen i Lywodraeth Cymru ail lunio’r cynnig. Ychwanegwyd bod angen addasu’r cynlluniau i adlewyrchu'r tirwedd, y tywydd ac amgylchedd y gweithiai’r ffermwyr ynddynt.

Mynegwyd cefnogaeth gref i’r cynnig gan aelodau a nododd:-

·         Bod ffermwyr wedi bod yn ffermio ers cenedlaethau sydd yn profi cynaliadwyedd y diwydiant.

·         Bod y Cyngor wedi ymateb i’r ymgynghoriad ac yn galw ar y Llywodraeth i gyd-drafod gyda’r diwydiant ac i lunio cynlluniau sy’n briodol ar gyfer Gymru a chefn gwlad. Ychwanegodd yr Arweinydd ei fod wedi bod yn rhan o drafodaeth yn y Fforwm Wledig, Cymdeithas Llywodraeth Leol a’u bod hwythau hefyd wedi ymateb yn yr un modd. Mynegodd yr Arweinydd falchder bod y Cyngor eisoes wedi ymateb yn gadarn.

·         Bod gwers yma i Lywodraeth Cymru sydd ddim yn deall ystyr cyd-gynllunio a chyd-gynhyrchu.

·         Bod amaethwyr yn barod i gyfrannu at yr agenda i ostwng allyriadau carbon ac yn barod i gyfrannu at fioamrywiaeth ac eisoes yn gwneud hynny i raddau helaeth.

·         Bod ffermwyr yn adnabod eu tiroedd yn well na neb a bod yr amaethwyr efo gwybodaeth am yr hyn sy’n digwydd ar eu tirwedd eu hunain.

·         Nad oes son yn y Senedd am y posibilrwydd cryf iawn o golli 5,500 o swyddi yn y diwydiant amaeth. 

·         Atgoffwyd o’r hunllef yn ystod y cyfnod clo pan nad oedd digon o fwyd ar silffoedd yr archfarchnadoedd. Nodwyd bod NFU Cymru yn ddiweddar wedi nodi bod angen cynhyrchu 25% yn fwy o fwyd erbyn 2050.

·         Bod y diwydiant amaethu wedi defnyddio ychydig bach mwy o dir yn unig i gynhyrchu bwyd nac oedden nhw’n ei ddefnyddio yn 1960. Credwyd bod hyn yn dangos bod ffermwyr wedi gwneud y gorau ac wedi datblygu beth sydd ganddyn nhw.

·         Bod yr hyn ddigwyddodd yn y Senedd yn dda o gymharu â’r hyn  ...  gweld y cofnod llawn ar gyfer eitem 21.

Yn unol â’r Rhybudd o Gynnig a dderbyniwyd oddi wrtho yn unol ag Adran 4.19 y Cyfansoddiad, bydd y Cynghorydd Craig ab Iago yn cynnig fel a ganlyn:-

Rydym yn galw ar Lywodraeth Llafur Cymru i wneud popeth o fewn eu gallu i fynnu sicrwydd gan eu cymheiriaid ym Mhencadlys y Blaid Lafur yn Llundain eu bod, os yn fuddugol yn yr Etholiad Cyffredinol nesaf, yn rhoi stop yn syth ar bolisïau llymder y Blaid Geidwadol sydd wedi bod mor ddifaol i gymunedau Gwynedd a Chymru dros y 13 mlynedd diwethaf.

Mynegodd y cynigydd ei awydd i dynnu’r cynnig isod a gyflwynodd dan Adran 4.19 y Cyfansoddiad yn ôl:-

Rydym yn galw ar Lywodraeth Llafur Cymru i wneud popeth o fewn eu gallu i fynnu sicrwydd gan eu cymheiriaid ym Mhencadlys y Blaid Lafur yn Llundain eu bod, os yn fuddugol yn yr Etholiad Cyffredinol nesaf, yn rhoi stop yn syth ar bolisïau llymder y Blaid Geidwadol sydd wedi bod mor ddifaol i gymunedau Gwynedd a Chymru dros y 13 mlynedd diwethaf.

Cadarnhaodd y Swyddog Monitro os nad yw’r cynigydd yn gwneud y cynnig yna fod y cynnig yn disgyn a bydd angen ei ail gyflwyno i gyfarfod yn y dyfodol os mai hynny yw dymuniad yr aelod.

Cadarnhaodd yr aelod na fyddai yn gwneud yn cynnig.

(1)  Llythyr gan Lywodraeth Cymru mewn ymateb i rybudd o gynnig y Cynghorydd Gruffydd Williams i gyfarfod 28 Medi, 2023 o’r Cyngor ynglŷn â chefnogi’r fferm deuluol Gymreig a throsi tiroedd amaethyddol yn goedwigoedd.

(2)  Llythyr gan Lywodraeth Cymru mewn ymateb i rybudd o gynnig y Cynghorydd John Pughe Roberts i gyfarfod 7 Rhagfyr, 2023 o’r Cyngor ynglŷn â mesurau rheoli TB.

(3)  Llythyr gan y Swyddfa Dramor, Y Gymanwlad a Datblygu mewn ymateb i rybudd o gynnig y Cynghorydd Elin Hywel i gyfarfod 7 Rhagfyr, 2023 o’r Cyngor yn galw am gadoediad parhaol yn Gaza.

(4)  Llythyr gan Lywodraeth Cymru mewn ymateb i rybudd o gynnig y Cynghorydd Ellin Hywel i gyfarfod 7 Rhagfyr, 2023 o’r Cyngor yn galw am gadoediad parhaol yn Gaza.

Cyflwynwyd er gwybodaeth –

(a)      Llythyr gan Lywodraeth Cymru mewn ymateb i rybudd o gynnig y Cynghorydd Gruffydd Williams i gyfarfod 28 Medi, 2023 o’r Cyngor ynglŷn â chefnogi’r fferm deuluol Gymreig a throsi tiroedd amaethyddol yn goedwigoedd.

(b)      Llythyr gan Lywodraeth Cymru mewn ymateb i rybudd o gynnig y Cynghorydd John Pughe Roberts i gyfarfod 7 Rhagfyr, 2023 o’r Cyngor ynglŷn â mesurau rheoli TB.

(c)       Llythyr gan y Swyddfa Dramor, Y Gymanwlad a Datblygu mewn ymateb i rybudd o gynnig y Cynghorydd Elin Hywel i gyfarfod 7 Rhagfyr, 2023 o’r Cyngor yn galw am gadoediad parhaol yn Gaza.

(d)      Llythyr gan Lywodraeth Cymru mewn ymateb i rybudd o gynnig y Cynghorydd Elin Hywel i gyfarfod 7 Rhagfyr, 2023 o’r Cyngor yn galw am gadoediad parhaol yn Gaza